آیا ژنتیک عامل موفقیت دوندگان شرق آفریقاست؟

روزنامه ایران: امسال در المپیک 2016 بیش از 10هزار ورزشکار از 206 منطقه جهان برای رقابت‌هایی سخت و نفسگیر راهی برزیل شدند و هریک سودای قهرمانی را در سر می‌پرورانند ولی وقتی حرف از دوومیدانی به میان می‌آید این، سیاهپوستان آفریقا هستند که حرف نخست را می‌زنند و شاهد این امر نیز نتایج فوق‌العاده به دست آمده در المپیک امسال و نیز دوره‌های پیشین آن است. از سریع‌ترین دونده گرفته تا بااستقامت‌ترین آنها هم در بخش زنان و هم مردان از یک‌نژاد خاص هستند چرا که «محمد فرح»33ساله در مسابقه دوی 10 هزار متر مردان المپیک ریو2016 ریو با زمان 17 : 27:05 دقیقه بر سکوی نخست ایستاد و مدال طلا را بر گردن آویخت، «اوسین بولت» 29ساله دونده جامائیکایی هم رکورددار جهان از نظر سرعت است و بر این‌ها باید«جمیما جلاگات سام‌گونگ»، زن دونده کنیایی را نیز افزود که قهرمان دوی ماراتن زنان در المپیک ریو 2016 شد.

این افتخارات مربوط به امروز نیست و سال‌هاست که شاهد هستیم دونده‌هایی از یک منطقه خاص، مدافع بی‌رقیب عنوان قهرمانی در رشته‌های مختلف دوومیدانی بویژه دو استقامت هستند همین موضوع باعث شده از 15سال پیش دانشمندان به دنبال یافتن دلیلی باشند که چرا دونده‌های شرق آفریقا بیشترین قهرمانان دوومیدانی استقامت و ماراتن را به خود اختصاص داده‌اند و دارای قدرتی غیرقابل تصور هستند. در این میان بیشتر نگاه‌ها به سوی ژنتیک رفته است، هرچند این فرضیه کاملاً منطقی به نظر می‌رسد و «اندی گالبریت» یکی از استادان دانشگاه در لندن نیز در این تحقیقات بر آن توجه بسیاری داشته است چرا که تعداد بیشتر مدال‌های این رشته در انحصار یک منطقه خاص جغرافیایی قرار دارد ولی باز هم هنوز نتایج این گزارش به قطعیت نرسیده است.

پاها و ساق‌هایی بلند

این تحقیقات و گزارش‌های پس از آن نشان می‌دهد دونده‌های شرق آفریقا دارای پاهایی بلند با ساق‌هایی باریک هستند که می‌تواند بر قدرت و سرعت این دونده‌ها تأثیری مثبت داشته باشد هرچند هنوز هم دانشمندان موفق نشده‌اند صفت‌های ژنتیکی خاصی را شناسایی کنند که آن را به طور قطعی به موفقیت دونده‌های شرق آفریقا نسبت دهیم. ازآنجا که عملکرد ورزشکاران حرفه‌ای و نخبه و موفقیت‌های آنان بسیار پیچیده است شاید نتوان ژنتیک را تنها فاکتور موفقیت آنها دانست. پس اگر ژنتیک را هم کنار بگذاریم موفقیت این ورزشکاران ریشه در چه عاملی دارد و چه چیزی پشت این مدال‌آوری قرار دارد؟

تمرین دونده بودن

این محققان، عامل دیگر را نیز راه رفتن و دونده بودن آنها از کودکی به دلیل شرایط خاص جغرافیایی عنوان می‌کنند. به اعتقاد آنها بیشتر کودکان در شرق آفریقا مجبورند برای رسیدن به مدرسه و بازگشت به خانه، روزانه بین 5 تا 20 کیلومتر را بدوند یا اینکه پیاده روی کنند که همین موضوع را شاید بتوان دروازه‌ای به سوی تمرین‌های استقامتی محسوب کرد که خود، زمینه ساز ظرفیت هوازی حداکثر می‌شود و زمینه برتری آنها را نسبت به دونده‌های اروپایی فراهم می‌کند. به بیان دیگر شرایط زندگی این کودکان از همان ابتدا تمرینی را برای دونده بودن آنها فراهم می‌کند بدون اینکه نگاه خاصی به المپیک و چشم‌انداز قهرمان شدن داشته باشند درواقع نوع زندگی است که دراین مناطق قهرمان پروری می‌کند.

در بخشی دیگر از این تحقیق نیز به موضوع ارتفاع مناطقی از شرق آفریقا و سطح ارتفاع آنها از سطح دریا اشاره شده است. بسیاری از دوندگان حرفه‌ای استقامت در اتیوپی و کنیا در مناطقی به دنیا آمده و پرورش یافته‌اند که حداقل 2هزار تا 2هزار و 500متر ارتفاع از سطح دریا دارند که این موضوع سبب افزایش سطح هموگلوبولین(پروتئینی در گلبول‌های قرمز خون که در سراسر بدن اکسیژن را منتقل می‌کند)می شود. این ارتفاع همچنین باعث می‌شود تا سطح هماتوکریت(حجم گلبول‌های قرمز در خون) نیز افزایش یابد که این موارد منجر به افزایش توانایی ورزشکار در انتقال اکسیژن به ماهیچه‌ها در طول حرکت و دوندگی می‌شود.هرچند این را هم نمی‌توان تنها دلیل موفقیت دوندگان استقامت این مناطق دانست ولی باید گفت به دلیل ارتفاع بالا از سطح دریا، این ورزشکاران نسبت به سایر نقاط جهان می‌توانند تمریناتی با شدت بیشتر هم داشته باشند. در حال حاضر «ایتن» و «آدیس آبابا» محل تمرین کلیدی برای ورزشکاران استقامت کنیایی و اتیوپیایی محسوب می‌شود که هر دو محل 2هزار و 400 متر بالاتر از سطح دریا ارتفاع دارند پس شاید بتوان موضوع ارتفاع جغرافیایی را در کنار ژنتیک یکی از دلایل اصلی موفقیت این ورزشکاران دانست.به نظر می‌رسد این موضوع آنقدر بر قهرمانی و آمادگی بدنی بالای این ورزشکاران تأثیر دارد که «محمد فرح» برای تمرین از لندن به کمپ‌های آفریقایی در حومه آدیس آبابا می‌رود و ساعاتی را نیز در کنیا می‌گذراند.