پدیده شطرنج ایران در مسیر مگنوس کارلسن؟

خبرگزاری ایسنا: سال 94 را می‌توان یکی از مهم ترین سال های شطرنج ایران دانست. یکی از مهم‌ترین اتفاقات امسال شطرنج مسابقات قهرمانی کشور بود؛ جایی که علیرضا فیروزجاه 12 ساله بالاتر از بزرگان شطرنج ایران بر سکوی نخست ایستاد. نفرات دوم و سوم نیز آرین غلامی و پرهام مقصودلو بودند که آنها نیز به ترتیب 14 و 16 سال داشتند. علیرضا فیروزجاه در شرایطی به مقام قهرمانی کشور رسید که از مرحله نیمه نهایی با اقتدار به عنوان نفر نخست به فینال صعود کرده بود. شرایطی که فیروزجاه در آن قرار گرفته بی شباهت به وضعیت نابغه شطرنج جهان مگنوس کارلسن نیست. شاید در دید نخست آنچه گفته شد اغراق به نظر برسد اما نگاه و مقایسه ای دقیق نشان می دهد که این سخن به گزاف نیست. اکنون که مگنوس کارلسن نروژی بر بام شطرنج جهان ایستاده مقایسه فرد دیگری با او عجیب و بعید به نظر می رسد اما نگاهی به گذشته او نشان می دهد که او در راه رسیدن به قله شطرنج جهان آن مسیری را طی کرده که علیرضا فیروزجاه نیز در ابتدای همان مسیر قرار دارد و وضعیت مشابهی با او دارد. تفاوت شاید تنها نحوه طی مسیر و حمایت از او در راه پیشرفت باشد. برای ارزیابی وضعیت دقیق قهرمان حال حاضر شطرنج جهان بد نیست نگاهی به ابتدای راهی که او شروع کرد داشته باشیم. کارلسن متولد 30 نوامبر 1990 شطرنج را ابتدا از پدرش یاد گرفت. تا قبل از رسیدن به سن 9 سالگی دو کتاب شطرنج به نام های " طرح را بیابید" و " اژدهای کامل" را خواند. او ساعت ها صرف بازی کردن با خودش می کرد و ترکیب های مختلف را می آزمود. در سن 9 سالگی در مسابقات رده های سنی قهرمانی نروژ شرکت کرد و 6.5 امتیاز از یازده بازی گرفت. این اولین تورنمنت رسمی مگنوس بود. ریتینگ مگنوس در این سن زیر 1000 بود و این نکته ای است که شاید نتوان باور کرد. او دوره آموزشی را نزد یک استاد بین المللی طی کرد و در عرض یک سال ریتینگ خود را از 904 به 1907 رساند. در سال 2000 و در سن 10 سالگی او در مسابقات جوانان نروژ 3.6 امتیاز از 6 بازی کسب کرد و ریتینگ عملکردی حدود 2000 را از خود بر جای گذاشت. مگنوس راه پرافتخار شطرنج خود را با قدرت و البته با حمایت فراوان آغاز کرد. از پاییز 2000 تا پایان 2002 در نزدیک به 40 تورنمنت مختلف بازی کرد و با انجام بیش از 300 بازی رسمی ریتینگ خود را به 2400 رساند. در سال 2003 مگنوس نرم‌های استاد بین‌المللی را یکی پس از دیگری کسب کرد و در حالی که هنوز سیزده سالش تمام نشده بود در شرایطی که از ریتینگ 2400 عبور کرده بود توانست استاد بین المللی لقب گیرد. کارلسن نوجوان بدون از دست دادن زمان در مسیر صحیح به بهترین شکل حرکت کرد. شرکت در تورنمنت های بسیار زیاد و انجام بازی های پر شمار به او کمک کرد که بتواند نرم‌های استاد بزرگی را نیز به سرعت کسب کند و در سال 2004 توانست در سن 14 سالگی به آن دست پیدا کند. حدس زدن ادامه مسیر مگنوس کار دشواری نیست. افزایش ریتینگ به لطف حضور پررنگ در تورنمنت های بین الملی و اعزام های فراوان در کنار آموزش صحیح و پرورش یافتن زیر نظر گری کاسپاروف به مدت یک سال او را به جوان ترین بازیکنی تبدیل کرد که از ریتینگ 2800 عبور کرده است. مگنوس با کنار زدن آناند در سال 2013 به مقام قهرمانی رسید و در سال های 2014 و 2015 نیز آن را حفظ کرد. با این شرایط به نظر می رسد که علیرضا فیروزجاه از نظر ظرفیتی چیزی از او کم ندارد. فیروزجاه در حال حاضر در رده سنی زیر 14 سال در جایگاه نخست جهان (از نظر ریتینگ قرار دارد) و توانسته در شرایطی که هنوز 13 سالش کامل نشده به ریتینگ 2485 دست پیدا کند؛ ریتینگی که مگنوس در این سن به آن دست پیدا نکرده بود. اگر چیزی باعث شود که علیرضا نتواند روزی به جایگاه مگنوس دست پیدا کند مسلما آن چیز کمبود ظرفیت یا استعداد او نیست چرا که او توانایی هایش را به نمایش گذاشته و مقایسه شرایط فعلی او با مگنوس این مساله را به خوبی نشان می دهد. تفاوت تنها در نحوه تراش این الماس ناب و مدیریت کردن حرکت او در مسیر صحیح است. تعداد کم بازیها و تورنمنت‌های خارجی باعث شده علیرضا فیروزجاه با وجود نزدیک شدن به ریتینگ 2500 هنوز نرم های عنوان استاد بین المللی را نیز به دست نیاورده باشد. ریتینگ فیروزجاه به زودی از 2500 عبور خواهد کرد و چه کسی می‌تواند با قاطعیت بگوید که اگر او در سالی که پیش رو دارد اعزام های فراوان را تجربه کند و یک مربی خوب با تجربه و کارکشته نیز بالای سرش قرار بگیرد نمی تواند در سن 14 سالگی همانند مگنوس عنوان استاد بزرگی خود را به ثبت برساند؟ عصای جادویی برای رسیدن به موفقیت وجود ندارد و تنها تلاش و آموزش صحیح می‌تواند از یک استعداد ناب یک قهرمان جهان بسازد. در این بین علاوه بر تلاش خود علیرضا، خانواده فدراسیون و مربیان او نیز به دقت باید در مسیر صحیح حرکت کنند. در پایان نگاهی به مقایسه آماری علیرضا فیروزجاه و مگنوس کارلسن خواهیم داشت.