هدیه‌ای که ده‌نمکی به سرهنگی داد

خبرگزاری مهر:آیین رونمایی از مستند پرتره «متولد آذر» به کارگردانی سیدرضا حسینی با محوریت زندگی و کارنامه مرتضی سرهنگی از چهره‌های شاخص ادبیات انقلاب و دفاع مقدس، عصر امروز یکشنبه ۲ دی‌ماه در حوزه هنری برگزار شد.

در این مراسم که با اجرای رسالت بوذری برگزار شد، مدیران و هنرمندانی از حوزه فرهنگ، ادبیات و سینما حضور داشتند و همین بهانه‌ای شد تا این آیین رونمایی به برنامه تکریم این نویسنده و مدیر باسابقه حوزه ادبیات تبدیل شود.

حجت‌الاسلام محمد قمی رئیس سازمان تبلیغات اسلامی، محسن مومنی شریف رئیس حوزه هنری، احسان محمد حسنی مدیر موسسه هنری و رسانه‌ای اوج، محسن یزدی مدیر مرکز مستند سوره، علیرضا تابش مدیرعامل و حبیب ایل بیگی قائم‌مقام بنیاد سینمایی فارابی، محمد خزاعی دبیر جشنواره فیلم مقاومت، مسعود شجاعی طباطبایی، رضا امیرخانی، حسن برزیده، مسعود ده‌نمکی، احمدرضا درویش، گلعلی بابایی، مجتبی رحماندوست، حسن بنیانیان، هارون یشایایی، کامران ملکی و ناصر فیض جمعی از مدیران و چهره‌های فرهنگی و سینمایی حاضر در این مراسم بودند.

سرهنگی فرزند زمانه خود است

محسن مومنی شریف در آغاز این برنامه در جملات کوتاهی به بهانه خیرمقدم به مهمانان گفت: در کنار همه خصایص دوست داشتنی مرتضی سرهنگی که می‌تواند برای ما درس باشد، یکی از مهمترین‌ها این است که سرهنگی فرزند زمانه خود است.

وی ادامه داد: کسی که فرزند زمانه باشد کار‌های بزرگ انجام می‌دهد و دچار اشتباه نمی‌شود. این همان خصیصه‌ای است که امیرالمومنین (ع) هم به آن توصیه کرده است. کسی که فرزند زمانه خود است هم هویت خود را درک می‌کند و هویت ساز می‌شود.

مومنی‌شریف در پایان تأکید کرد: مرتضی سرهنگی هم زمان خود را شناخت و هم زمانه خود را شناساند.

مورد عجیب آقای سرهنگی

در ادامه محسن یزدی مدیر مرکز فیلم مستند سوره به‌عنوان سرمایه‌گذار مستند «متولد آذر» روی سن آمد و درباره تجربه ساخت این فیلم گفت: پروسه راضی کردن آقای سرهنگی برای این پرتره طولانی بود و خدا را شاکرم که این اتفاق به وسطه ما رخ داد و جزو افتخارات ما شد. سیدرضا حسینی نزدیک دو سال درگیر این پروژه بود و به واسطه دوستی او با آقای سرهنگی بود که شاهد همراهی بیشتری بودیم.

یزدی ادامه داد: ساخت این پرتره از این نظر سخت بود که بسیاری مرتضی سرهنگی را می‌شناسند و هر کس امید دارد تاپ‌ترین تصویری که از او در ذهن دارد را روی پرده ببیند. امیدواریم از پس این مسئولیت سنگین برآمده باشیم.

وی افزود: ما جوان‌تر به نوعی «جدیدالحوزه» هستیم. نمی‌توانم کتمان کنم در دوره‌ای که سیستم بروکراسی پرورش‌دهنده خصایل حیوانی انسان‌ها شده است و در زمانه‌ای که آدم‌های زیادی را می‌بینیم پس از تکیه بر کرسی مدیریت تغییر ماهیت می‌دهند؛ مرتضی سرهنگی یک مورد عجیب است. حتی اگر در یک سمت از اتاق کارش می‌نشیند، هنوز حواسش هست که چراغ‌های سمت دیگر خاموش باشد. خدا را شاکرم که امروز در مجموعه‌ای نفسس می‌کشم که آقای سرهنگی در آن نفس کشیده و می‌کشد.

درویش: مرتضی سرهنگی برای ما حکم «دهخدا» را دارد

احمدرضا درویش کارگردان باسابقه سینمای دفاع مقدس، سخنران بعدی این برنامه بود که در آغاز با اشاره به سال تولد مرتضی سرهنگی گفت: آقای سرهنگی در سال ۳۲ یعنی سال کودتا به دنیا آمده و گویی زندگی‌اش از آغاز عجین با بحران بوده است.

درویش با اشاره به اینکه «کار ما فیلمسازی است و سخت حرف می‌زنیم» ادامه داد:، اما چه افتخار بزرگی است برای یک شاگرد که چند کلمه درباره معلمش صحبت کند؛ معلمی که هم رفیق است و هم عزیز. سال‌های به امثال مرتضی سرهنگی و رسول ملاقلی‌پور غبطه خورده‌ایم.

درویش: همانطور که ما در پی‌کشف راز و رمز و معارف گذشتگان به دنبال منابع مکتوب هستیم؛ آیندگان هم برای درک امروز ما منابعی را می‌جویند که حاصل کار امروز آقای سرهنگی خواهد بود وی ادامه داد: تا به امروز و در مناسبت‌های مختلف، همواره اشاراتی به اهمیت مسئولیت آقای سرهنگی در سه دهه پس از جنگ و در میدان ادبیات دفاع مقدس شده است. مقام معظم رهبری هم بسیار در این حوزه تاکید داشته‌اند و حتی اسم برده‌اند از جناب سرهنگی و کار بزرگی که می‌کنند. معتقدم محصول کار آقای سرهنگی در آینده مشخص می‌شود.

کارگردان «دوئل» افزود: همانطور که ما در پی‌کشف راز و رمز و معارف گذشتگان به دنبال منابع مکتوب هستیم؛ آیندگان هم برای درک امروز ما منابعی را می‌جویند که حاصل کار امروز آقای سرهنگی خواهد بود. از نویسندگان و فیلمسازان همه در آینده به این منابع نیاز خواهند داشت.

وی افزود: اگر نقبی بزنید از مغول و تیموریان تا دوره‌های مختلف تاریخ ایران که مشحون از جنگ‌های مختلف بوده، خواهید دید هرآنچه امروز وجود دارد و در دست است، بیشتر در سفرنامه‌ها است و بیشتر این سفرنامه‌ها هم آثاری است که خارجی‌ها نوشته‌اند. آن‌هایی که ماموریت‌هایی داشته‌اند و براساس زندگی خاص خود در ایران؛ خاطراتی را نوشته و تثبیت کرده‌اند. جهان از طریق همین نوشته‌ها با ایران آن سال‌ها آشنا شده و به همین دلیل کمتر از مردم کوچه و بازار آن دوره می‌خوانیم و می‌شنویم.

درویش افزود: مرتضی سرهنگی این روایت‌ها را به کوچه و خیایان‌های ما آورده است. دفاع مقدس در بخش‌های مختلف و لایه‌های مختلف اجتماع ما نفود کرده و به نوعی ملک مشاع ما ایرانی‌ها است. از این نطر آقای سرهنگی مشغول موزه‌داری است. این‌ها ذخایر بزرگی است که آقای سرهنگی در حال حفاظت از آن است.

کارگردان «متولد ماه مهر» در پایان گفت: برای من، مرتضی سرهنگی مانند دهخدا است. برای امثال بنده هم که افتخار داریم ریشه در آن دوران داشته باشیم، وقتی از ادبیات جنگ سخن می‌گوییم لازم است تا روایت خود را با فرهنگنامه مرتضی سرهنگی مطابقت دهیم و اصلاح کنیم. مرتض سرهنی عیار ادبیات امروز و ذخیره بزرگ ادبیات جنگ است.

«سینما» مقصر نیست؛ ادبیات باید روایت کند

حجت الاسلام شهاب مرادی هم از دیگر چهره‌های فرهنگی حاضر در این مراسم بود که وقتی پشت تریبون قرار گرفت گفت: یک جنگ را ماهواره‌ها می‌توانند از بالا گزارش کنند، ولی مقاومت را یک ماهواره نمی‌تواند روایت کند. هیچ دوربینی نمی‌تواند «ایثار» را روایت کند و این کار حوزه ادبیات است.

شهاب مرادی: ما امروز هستیم و شاهد تحریف واقعیت‌ها هستیم. ما امروز هستیم و به ما دروغ می‌بندند و تهمت می‌زنند؛ در این شرایط کار شما بسیار لازم و مقدس است تا جلوی تحریفات را بگیرید وی با اشاره به چهره‌های سینمایی حاضر در سالن گفت: سینمایی که امروز مورد نقد قرار می‌گیرد، مقصر نیست؛ ادبیات است که باید قصه این رشادت‌ها و مقاومت‌ها را روایت و به سینما منتقل کند. مرتضی سرهنگی این واقعیت‌ها را در قلمش درک و روایت کرده است و تا ۲۰۰ سال آینده تاریخ امروز را از تحریف مصون نگه داشته است.

مرادی ادامه داد: در قرآن باره صحبت از تحریف تاریخ و جا به جایی حق و باطل شده است. ما امروز هستیم و شاهد تحریف واقعیت‌ها هستیم. ما امروز هستیم و به ما دروغ می‌بندند و تهمت می‌زنند؛ در این شرایط کار شما بسیار لازم و مقدس است تا جلوی تحریفات را بگیرید.

وی افزود: حوزه هنری در این میدان سرش بالا است و امیدواریم همه مدیران در این حوزه توان بیشتری بگذارند. امروز تحریفاتی را شاهدیم که می‌گویند انقلاب یک حرکت روشنفکری بود که با جلال آل‌احمد آغاز شد و بعد آخوند‌ها آن‌را به نام خود زدند! این تحریفاتی است که امروز در دانشگاه‌ها به صورت پایان‌نامه طرح می‌شود و نمره هم میگرد! برای این‌ها باید کاری کرد. فردا این مستند‌های بی‌بی‌سی و من و تو است که می‌خواهند جنگ و انقلاب را برای بچه‌های ما روایت کند. چه بهتر که زودتر در این میدان اقدامی کنیم. کمااینکه هنوز درباره ارتش جمهوری اسلامی آنگونه که باید نگفته‌ایم و از نقش سرباز‌ها در جنگ کم سخن گفته‌ایم. باید در این عرصه‌ها میدان‌دار باشیم.

هدیه‌ای که ده‌نمکی به سرهنگی داد

پس از صحبت‌های حجت‌الاسلام مرادی کلیپی از مستند «متولد آذر» پخش شد و پس از آن نوبت به مسعود ده‌نمکی کارگردان سینما و پژوهشگر تاریخ جنگ رسید که درباره این مستند گفت: کار بزرگی است پرتره کردن کسی که خود پرتره‌ساز است آن هم فردی که دیگران را قاب می‌گیرد.

ده‌نمکی بااشاره به صحبت‌های محسن یزدی درباره دشواری رضایت گرفتن از مرتضی سرهنگی برای ساخت این مستند صحبت‌های خود را اینگونه ادامه داد: اینکه می‌گویید سرهنگی تن به مصاحبه نمی‌داد، خصلت همه بچه‌های جنگ بود که تن به دوربین نمی‌دادند. فرار از شهرت در میان این بچه‌ها عجیب بود. هیچ کس در لنز دوربین نگاه نمی‌کرد. گاهی آن‌ها را به خط میک‌ردیم و با اجبار از آن‌ها عکاسی می‌کردیم. بخشی از همین روحیه بچه‌های جنگ، کار راویان را در این سال‌ها سخت کرد.

کارگردان «اخراجی‌ها» ادامه داد: وقتی از جنگ برگشتیم کاغذی جلوی ما گذاشتند که بیایید شوخی‌های جنگ را بنویسید. تعجب کردم که در این احوال چرا بباید کسی به فکر این مسئله باشد، اما «فرهنگ جبهه» از اولین گام‌ها بود و اگر نبود آن فرهنگنامه‌ها معلوم نبود امروز به چه باید استناد می‌کردیم. زمان پخش اخراجی‌ها هرچند خودمان شاهد زنده بودیم، اما برای اینکه ثابت کنیم دروغ نمی‌گوییم ناگزیر از استناد به آثار امثال مرتضی سرهنگی می‌شدیم.

ده‌نمکی: مرتضی سرهنگی در میدان فرهنگ به معنای واقعی کلمه سرهنگی کرد. با این تفاوت که در میدان فرهنگ این سرهنگ‌ها بودند که روی مین رفتند و مسیر را باز کردند و جرأت قلم به دست گرفتن را به بچه‌های جنگ دادند وی افزود: درست است که برخی در حوزه فرهنگ از «سرهنگ» بودن ابا دارند، اما مرتضی سرهنگی در میدان فرهنگ به معنای واقعی کلمه سرهنگی کرد. با این تفاوت که سرهنگ‌ها معمولا روی مین نمی‌روند و سرباز‌ها را پیش می‌فرستند، اما در میدان فرهنگ این سرهنگ‌ها بودند که روی مین رفتند و مسیر را باز کردند و جرأت قلم به دست گرفتن را به بچه‌های جنگ دادند.

ده‌نمکی ادامه داد: زمانی که بحث عملیات انتحاری در فرانسه داغ شده بود، در غرب بحثی درگرفت درباره تبیین تفاوت شهادت‌طلبی و عملیات انتحاری. برخی از محققان به ایران آمدند تا روی این موضوع کار کنند. یکی از آن‌ها پیش من آمد و طبیعتا منابعی به او معرفی کردم. بعد از مدتی آمد و جزوه‌ای به من داد از حاصل کارش که نامش این بود؛ «ای شمشیر‌ها مرا در بر بگیرید» وقتی دلیل این نام را پرسیدم گفت: به این نتیجه رسیده‌ام تمام جنگ شما ریشه در عاشورا و این کلام دارد.

کارگردان «معراجی‌ها» با اشاره به اینکه «آقای سرهنگی به ما راه رفتن روی مین را یاد داد» در پایان صحبت‌های خود حاصل پژوهش‌های ۲۷ ساله خود در قالب فیش‌برداری، فایل‌های صوتی ضبط شده از مصاحبه با اسیران و آزادگان و اسنادی که در این زمینه گردآوردی کرده است را به‌عنوان کادوی تولد مرتضی سرهنگی به این نویسنده اهدا کرد.

وزنه‌هایی برای اعتبار برند «حوزه هنری»

رضا امیرخانی نویسنده برگزیده جایزه جلال، سخنران بعدی این مراسم بود. امیرخانی در ابتدای سخنان خود گفت: در برند‌های معروف خودروسازی دنیا معمولا یک سری راننده آزمایشی و قدیمی هستند که هیچ وقت بازنشسته نمی‌شوند. حتی اگر به سن بازنشستگی هم برسند از آن‌ها می‌خواهند همواره حضور داشته باشند.

وی ادامه داد: ماشین‌ها در طول سال‌ها تغییرات زیادی می‌کنند؛ از دنده اتوماتیک گرفته تا رینگ اسپورت و خیلی تغییرات دیگر. اما هربار که یکی از این شرکت‌های خودروساز محصول تازه‌ای را آماده عرضه به بازار می‌کند، یکی از همین آدم‌های مسن را دعوت می‌کنند تا چند متر با آن رانندگی کنند و تایید کنند این همان استاندارد همیشگی را حفظ کرده است.

امیرخانی با اشاره به اینکه «من در قواره‌ای نیستم که بخواهم درباره مرتضی سرهنگی صحبت کنم» گفت: می‌خواهم درباره حوزه هنری سخن بگویم. حوزه هنری امروز برندی است که برای اثبات و ثبت اعتبار خود به امثال مرتضی سرهنگی و هدایت‌الله بهبودی نیاز دارد. این‌ها هستند که یاد ما می‌آورند این حوزه چه جایگاهی داشت که همه به آن پناه می‌آوردیم. امروز وقتی به دفتر آقای سرهنگی می‌روم، هنوز یاد ایامی میفتم که به حوزه می‌آمدیم، در حیات چای می‌خوردیم و می‌توانستیم همه هنرمندان بزرگ را یکجا ملاقات کنیم. برای حفظ نامواره و اصالت حوزه هنری به امثال سرهنگی نیاز داریم.

هر روز برای «آقا مرتضی» صدقه می‌گذاریم

در ادامه مراسم احسان محمدحسنی مدیر موسسه هنری و رسانه‌ای «اوج» پشت تریبون قرار گرفت و گفت: امروز قرار بر رونمایی از یک مستند بود، اما تبدیل به عرصه‌ای برای عرض ارادت به مرتضی سرهنگی شد؛ گویی محبتی که سال‌ها «آقامرتضی» به بچه‌ها داده را امروز به او پس می‌دهیم.

وی ادامه داد: امروز که از سفری به سمت تهران برمی‌گشتم محاسبه کردم امسال ۲۵امین سال آشنایی‌ام با مرتضی سرهنگی است؛ با خودم فکر می‌کردم خدا کند یک تار مو از سر ایشان کم نشود. مثل او را کم داریم و هر روز برایش صدقه می‌گذاریم. آقامرضی برای نسل من مانند نوک قله است که حتی اگر بخواهیم به او نگاه کنیم کلاه از سر ما می‌افتد.

محمدحسنی افزود: فرق استاد سرهنگی با ما، در تولید کتاب‌هایی است که هزاران هزارن تولید می‌شوند، اما به بایگانی می‌روند و نهایت به صورت رایگان باید توزیع شوند، اما کتاب‌هایی که آقا مرتضی برای آن‌ها پدری کرده، شاید چند ده هزار نباشند، اما جنس و طعم متفاوتی دارند و ماندگار می‌شوند.

وی در پایان تأکید کرد: با ارزش‌ترین و باقیمت‌ترین گوهر‌ها برای نسل ما در حوزه فرهنگ همین‌ها هستند.

پخش کلیپی از سخنان رهبرانقلاب درباره کارنامه مرتضی سرهنگی و نیز اهدای هدایایی جداگانه از سوی سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، مجموعه هنری و رسانه‌ای اوج و دفتر نشر آثار رهبر معظم انقلاب بخش بعدی این مراسم بود.

پس از آن با حضور حجت الاسلام محمد قمی، محسن مومنی شریف، حسن بنیانیان، احمدرضا درویش، مجتبی رحماندوست و احسان محمدحسنی آیین تکریم از سیدرضا حسینی کارگردان این مستند که موفق به حضور در مراسم نشده بود، برگزار شد. محسن یزدی به نیابت از کارگردان «متولد آذر» هدیه او را دریافت کرد.

سپس مرتضی سرهنگی با تشویق حاضران روی سن حاضر شد و پس از دریافت هدایا در سخنانی کوتاه گفت: تشکر میکنم از همه کسانی که به این مراسم آمدند و آن‌هایی که این چراغ را بالای سر ما روشن کردند. کسانی که با زحمت این مستند را به سرانجام رساندند.

وی ادامه داد: امروز از لابه‌لای ادبیات جنگ گرمایی را حس می‌کنیم. هم دست و دل خودمان و هم دست و دل مملکت را روی این گرما می‌گیریم؛ نام دیگر این گرما امید است. با همین گرما سرمای مشکلات را پشت سر میگذاریم.

سرهنگی در ادامه جمله‌ای را با این کلمات آغاز کرد «حالاحالا‌ها به این گرما نیاز داریم به یاد سربازانی که هریک بر زمین افتادند و...»، اما به دلیل بغض نتوانست سخنان خود را به پایان برساند.

تجلیل از مرتضی سرهنگی با حضور خانم محرابی همسر این نویسنده آخرین بخش این برنامه پیش از نمایش مستند «متولد آذر» بود.

این مراسم با اکران فیلم مستند «متولد آذر» به پایان رسید.