حرف آخر را چه کسی می‌زند ارشاد یا صداوسیما؟

صبح‌نو: رسانه شبکه نمایش خانگی در سال‌های اخیر جایگاهی ویژه در کشور ما پیدا کرده است. آنچه به‌عنوان شبکه خانگی در همه این دو دهه اخیر در ذهنمان بوده، عرضه یک‌سری اقلام اغلب نمایشی از فرمت‌هایی منسوخ چون وی.اچ.اس و وی.سی.دی تا فرمت متداول دی.وی.دی بوده است. اتفاق تازه‌ای در ماه‌های اخیر در حال رخ دادن در این مدیوم است و آن هم اینکه رفته‌رفته و با راه‌اندازی سامانه‌های V.O.D(ویدیوی درخواستی) و IPTV(تلویزیون تعاملی) باید شاهد کمتر شدن کاربرد دی.وی.دی باشیم. تفاوت در روش عرضه محتوا اگر بخواهیم به‌صورت ساده به تعریف این دو سامانه یعنی «ویدیوی درخواستی» و «تلویزیون تعاملی» بپردازیم باید از شباهت‌هایشان آغاز کنیم. هردوی این سامانه‌ها عرضه محتوای تصویری را چنان‌که این روزها در قالب لوح فشرده در دسترس است، پشتیبانی می‌کنند با این‌ حال در نوع نخست یعنی «ویدیوی درخواستی» ارائه محتوا از طریق سامانه‌های اینترنتی و البته اپلیکیشن‌های ارتباطی قابل استفاده در گوشی‌های همراه صورت می‌گیرد اما در نوع دوم، عرضه محتوا از طریق گیرنده‌های دیجیتالی که از طریق اینترنت با مرکز ارائه خدمات در ارتباطند. ویدیوی درخواستی چند ماهی می‌شود که در ایران راه‌اندازی شده و سایت‌هایی مانند فیلم‌نت یا آپارات همین حالا هم در حال عرضه محصولات تصویری خود به شیوه ویدیوی درخواستی‌اند. با این‌حال، تلویزیون تعاملی چون به ایجاد زیرساخت‌های مخابراتی لازم نیاز دارد هنوز راه‌اندازی نشده است. اختلاف میان صداوسیما و ارشاد یکی از دلایل جدی گرفته نشدن هر دو سامانه، اختلافاتی بود که میان صداوسیما و وزارت ارشاد بر سر مالکیت اصلی این سامانه‌ها وجود داشت. صداوسیما چون حق راه‌اندازی شبکه‌های تلویزیونی را در انحصار خود می‌داند اعتقاد داشت که برای راه‌اندازی این سامانه‌ها هم باید همه چیز منطبق بر نظرات مدیران رسانه ملی و با هماهنگی آنان پیش برود. به بیان ساده‌تر، صداوسیما چون هر دو سامانه VOD و IPTV را در شمول تلویزیون‌های خصوصی می‌دانست، پس مدیریت آنها را هم از آن خودش فرض می‌کرد. با این‌ حال وزارت ارشاد چون این دو سامانه را زیرمجموعه‌ای از «مدیا» می‌دانست اعتقاد داشت که مدیریت آنها باید زیر نظر مؤسسه رسانه‌های تصویری انجام شود. ارشاد حتی به‌طور رسمی مؤسسه رسانه‌های تصویری را به‌عنوان اصلی‌ترین متولی این سامانه‌ها و هفت شرکت را هم به‌عنوان شرکت‌های تأمین زیرساخت معرفی کرد. لزوم صدور مجوز ویژه برای ارائه محصول از این دو سامانه یکی از موارد برآمده از اختلاف‌ نظر ارشاد و صداوسیما درباره مالکیت این دو سامانه، بحث صدور مجوز برای ارائه محصول از این دو سامانه است. اگر در نظر گرفته شود که محصولات گوناگون تصویری که می‌بایست از این سامانه‌ها عرضه شوند باید قبل از عرضه مجوز دریافت کنند، مجوزشان را چه ارگانی باید صادر کند؟ ارشاد اعتقاد دارد این مجوز را باید آنها صادر کنند و احتمالاً در همان شورای پروانه نمایش خانگی اما از آن سو صداوسیما هم‌ فکر می‌کند که این حق این نهاد است و باید بر ارائه هر محصول تصویری پیش از انتشار نظارت داشته باشد. تکلیف آنان که تا به‌ حال محصول تصویری تولید کرده‌اند چیست؟ یک نکته مغفول در این ماجرا افزایش چشمگیر رسانه‌های اینترنتی‌اند که تقریباً به شکل همان ویدیوی درخواستی در حال ارائه محصول تصویری‌اند. در همین ماه‌های اخیر، رسانه‌هایی مانند «آپارات»، «فیلم‌نت»، «تیوال» و «پلاس» را داشته‌ایم که مرتب در حال تولید محصولات ویدیویی و عرضه آنها در فضای مجازی‌اند. البته که دو رسانه نخست، با همکاری برخی از شرکت‌های ویدیو رسانه، آرشیوی از محصولات نمایشی را هم به‌ صورت ویدیوی درخواستی ارائه می‌کنند. اگر بنا باشد تمامی محصولات ویدیویی مجوز صداوسیما را داشته باشند تکلیف این رسانه‌ها چیست؟ این رسانه‌ها تا اینجا با مجوزی که معاونت مطبوعاتی وزارت ارشاد برای رسانه‌های مجازی صادر کرده فعالیت داشته‌اند و البته دوری از ملاحظات متداول در رسانه ملی باعث شده در مناسبت‌هایی مانند جشنواره‌های فیلم و موسیقی و همایش‌ها و مناسبت‌های خاص، محصولاتشان با اقبال مخاطب هم مواجه شود. متولی اصلی تعیین شود به نظر می‌رسد یکی از دلایل آن‌که همچنان حرکت در فراگیری این دو سامانه با سرعت پایین انجام می‌شود، بروز همین پرسش‌هاست. سرمایه‌گذارانی هستند که به فعالیت در این دو حیطه علاقه دارند اما به دلیل مشخص نبودن متولی آن، فعلاً قید سرمایه‌گذاری بنیادی را زده‌اند. اگر بناست این سامانه که اتفاقاً سامانه‌ای رقیب برای شبکه‌های ماهواره‌ای به شمار می‌رود، با قدرت در سراسر ایران راه‌اندازی شود باید هرچه زودتر متولی اصلی آن مشخص شود.