گزارش جالب شبکه اس.بی.اس درباره زبان فارسی

ایرنا: این تارنمای استرالیایی به مناسبت 21 فوریه، روز جهانی زبان مادری، نوشت: زبان فارسی در بسیاری از کشورها به عنوان زبان بخشی از مردم مورد استفاده قرار می گیرد و این برخلاف تصور غالب، تنها به خاطر مهاجرت ایرانیان و افغانستانی ها به کشورهای دیگر نیست. یونسکو از سال 1999 روز 21 فوریه را به عنوان روز جهانی زبان مادری در تقویم خود گنجانده است تا سطح آگاهی از فرهنگ ها و زبان های مختلف را در جهان ارتقاء دهد. 'اس.بی.اس' به این مناسبت به زبان فارسی پرداخت و نوشت: اکنون بسیاری از مناطق خارج از کشورهای فارسی زبان وجود دارند که در آن اقلیت های فارسی زبان زندگی می کنند. فارسی در کشورهای ایران، افغانستان، تاجیکستان، ازبکستان، پاکستان، عراق، بحرین، ترکیه، قرقیزستان و قزاقستان و بخش بسیار کوچکی از چین از دیرباز صحبت می شود و به واسطه افزایش مهاجرت ها در قرن اخیر به کشورهای دیگر نیز راه یافته است. این تارنما در ادامه به 'شهرهای پارسی' پرداخت و نوشت: بسیاری از شهرهای جهان که خارج از سه کشور ایران، افغانستان و تاجیکستان قرار دارند، علاوه بر جمعیت قابل توجه فارسی زبان، پیوندهای عمیق تاریخی با زبان فارسی دارند. مهمترین این شهرها، سمرقند، بخارا، تاشکند، فرغانه و سرخان دریا در ازبکستان، پیشاور، پاراچنار و کویته در پاکستان و سوران (دیانا) در عراق هستند. شهرهای سمرقند و بخارا از پایتخت های ایران باستان و زادگاه بزرگانی همچون رودکی و ابن سینا بوده اند. شهر سوران در عراق نیز به واسطه بازگشت مهاجران کرد از ایران، به شهری با اکثریت فارسی زبان تبدیل شده است. 'اس.بی.اس' همچنین به تفاوت ها و گویش ها اشاره کرد و نوشت: ایران بزرگترین کشور فارسی زبان دنیاست. فارسی در ایران زبان رسمی است. پس از ایران، کشور افغانستان بیشترین جمعیت فارسی زبانان را در خود جای داده است. زبان فارسی در افغانستان 'دری' نامیده می شود. دری در قواعد و لغات بسیار شبیه فارسی است و به واقع نمی توان به هیچ وجه آن را زبان جداگانه ای نامید. زبان دری یکی از دو زبان رسمی افغانستان است و حدود 15 میلیون نفر به این زبان صحبت می کنند. شاخه دیگری از زبان فارسی، 'تاجیکی' یا 'فرارودی' نامیده می شود. این گویش همانگونه که از نام آن بر می آید، در تاجیکستان رواج دارد و اقوام تاجیک مقیم کشورهای ازبکستان، قرقیزستان و قزاقستان نیز به آن سخن می گویند. اقلیت تاجیک در ازبکستان، بزرگترین اقلیت پارسی گوی جهان را تشکیل می دهند. برغم فشار بسیاری که این اقلیت تاجیک به خاطر نژاد و فرهنگ از سوی دولت ازبکستان متحمل می شوند، تاجیکی همچنان به عنوان زبان مادری آنها مورد استفاده قرار می گیرد. براساس سرشماری رسمی دولت ازبکستان، حدود پنج درصد جمعیت این کشور، یعنی حدود یک میلیون نفر را جمعیت تاجیک تشکیل می دهند، اما منابع مستقل این جمعیت را بسیار فراتر از این مقدار می دانند و آن را بین چهار تا شش میلیون نفر برآورد می کنند که دلیل این تناقض این است که بسیاری از مردم به دلایل مختلف از جمله تبعیض علیه تاجیک ها، خود را ازبک معرفی می کنند. این تارنمای استرالیایی نوشت: در بخش کوچکی از غرب چین نیز که با نام 'تاشقرغان' شناخته می شود، اقلیت کوچکی از مردم تاجیک زندگی می کنند که تاجیکی صحبت می کنند، اما در روستای کوچکی به نام 'بلدیر' در همین منطقه، قومی با ریشه ایرانی زندگی می کنند که تاجیکی را بسیار اندک می دانند. این مردم به واسطه فاصله دور از فرهنگ و زبان مادر و تحت تاثیر محیط، به مرور تاجیکی را به فراموشی سپرده اند. فارسی تاجیکی برای ایرانیان و افغانستانی ها کاملا قابل فهم است، اگرچه در واژگان تفاوت هایی با فارسی و دری دارد. نوعی دیگری از فارسی، عجمی نامیده می شود که در واقع گویشی از فارسی به شمار می آید. پاره ای از واژگان فارسی عجمی، از لغات اصیل تر و قدیمی فارسی و تعدادی دیگر از کلمات آن از زبان عربی گرفته شده است. این گویش در مناطق جنوبی استان فارس و هرمزگان و کشور بحرین رواج دارد. کشور بحرین که در سال 1971 از ایران مستقل شد، به واسطه پیوندهای تاریخی با ایران، شهروندان ایرانی تبار زیادی دارد و زبان فارسی اگرچه زبان رسمی این کشور نیست، ولی به طور گسترده ای در آن رواج دارد. تارنمای شبکه خبری 'اس.بی.اس' استرالیا در ادامه گزارش خود به مناسبت روز جهانی زبان مادری به خط فارسی پرداخت و نوشت: فارسی با دو خط نوشته می شود. خط اصلی که در ایران و افغانستان مورد استفاده قرار می گیرد، خط فارسی است که از خط عربی مشتق شده است و در واقع توسط اکثریت فارسی زبانان دنیا مورد استفاده قرار می گیرد. خط رایج در تاجیکستان، خط سیریلیک است که میراث دوره شوروی است. خط متفاوت تاجیکی، سبب محروم شدن زبان تاجیکی از منابع غنی ادبیات فارسی شد. اگرچه با فروپاشی شوروی و ارتباط بیشتر این کشور با ایران و افغانستان، زبان تاجیکی جانی دوباره یافت و تلاش هایی از سوی ایران برای آموزش و رواج خط فارسی در تاجیکستان صورت گرفته است. این تارنمای همچنین به زبان دوم برخی کشورها که فارسی است اشاره کرد و نوشت: پس از سه کشوری که فارسی در آنها زبان رسمی است، کشور پاکستان در کنار ازبکستان، با بیش از یک میلیون و 800 هزار نفر، یکی بیشترین فارسی زبانان دنیا را در خود جای داده است. این فارسی زبانان، پاکستانی های فارسی زبان هستند، نه مهاجران فارسی زبان. زبان فارسی در پاکستان ریشه ای دیرینه دارد. بسیاری از بزرگان این کشور به فارسی صحبت می کنند و شاعر پارسی گوی بزرگ، اقبال لاهوری هم در این کشور می زیسته و بیش از هفت هزار بیت شعر به فارسی سروده است. زبان رسمی پاکستان، زبان اردو است که در واقع زبان فارسی، زبان مادر آن به حساب می آید. نفوذ زبان فارسی در زبان اردو چنان آشکار است که این شباهت را در جزییات از دستور زبان تا لغات و ضرب المثل ها می توان مشاهده کرد. مردم پاکستان در حین استفاده از زبان اردو، از ضرب المثل های فارسی استفاده می کنند و این ارتباط تنگاتنگ مردم با زبان فارسی را نشان می دهد. سرود ملی پاکستان نیز به گونه ای سروده شده است که به هر دو زبان فارسی و اردو، درست و قابل فهم باشد و این تنها به دلیل شباهت شگفت انگیز این دو زبان امکان پذیر بوده است. زبان فارسی در میان کردهای عراق هم شناخته شده است. به واسطه نزدیکی تاریخی این منطقه از عراق به ایران، زبان فارسی همواره از محبوبیت و نفوذ خاصی در این منطقه برخوردار بوده و تا کمتر از 100 سال پیش، فارسی به عنوان زبان ادبی منطقه کردستان عراق در مدارس تدریس می شد. پس از سرکوب کردها در حکومت بعثی عراق، صدها هزار کرد عراقی به ایران مهاجرت کرده و سال ها در آنجا زندگی کردند. فرزندان زیادی از این اقلیت کرد در ایران متولد شدند که فارسی را بهتر از کردی صحبت می کنند. با بازگشت این مهاجران به وطن، ساختار زبانی منطقه کردستان عراق متحول شد و امروزه این منطقه فارسی زبانان بسیاری دارد که فارسی را به عنوان زبان اول یا دوم مورد استفاده قرار می دهند. شهر سوران در کردستان عراق، شهری است که می توان فارسی را زبان اول آن دانست. بیش از 60 درصد جمعیت این شهر را کردهایی تشکیل می دهند که از ایران بازگشته اند. در منطقه بارزان در کردستان، محله هایی با نام های اصفهان، یزد و دیگر شهرهای ایران وجود دارد که کردهای بازگشته از این شهرها آنها را نامگذاری کرده اند و این نشان دهنده عمق پیوند آنها با ایران و زبان فارسی است. زبان فارسی در نقاط عرب زبان عراق هم به طور گسترده مورد استفاده قرار می گیرد. به این دلیل که از دوره صفوی و با رسمی شدن مذهب شیعه در ایران، موج کاروان های زیارتی از ایران برای دیدار از اماکن مذهبی عراق وارد این کشور شدند و این تعداد زیاد فارسی زبانان باعث آشنایی مردم شهرهای بزرگ کربلا، نجف و کاظمین با زبان فارسی شد. علاوه بر این، تعدادی از این زائران در عراق ماندگار شدند و نسلی از خانواده های فارسی زبان در چند صد سال گذشته در عراق به وجود آمد. این افراد در زمان حکومت بعثی عراق، دانستن زبان فارسی را انکار می کردند، اما پس از استقرار حکومت جدید عراق و ارتباطات بیشتر با ایران، زبان فارسی در عراق بسیار گسترش یافته و توسط تعداد زیادی از مردم صحبت می شود. در زمان حکومت بعثی، تعداد زیادی از شیعیان عراقی هم به ایران پناهنده شدند و با بازگشت این افراد، زبان فارسی بیش از پیش در میان عرب زبانان عراق رایج شد. 'اس.بی.اس' در ادامه به تاثیر مهاجرت های چند دهه گذشته بر گسترش زبان فارسی پرداخت و نوشت: زبان فارسی به واسطه مهاجرت ایرانیان و افغانستانی ها در دوره معاصر به بسیاری دیگر از کشورهای جهان راه یافته است. جمعیت بسیار بزرگی از فارسی زبانان هم اکنون در آمریکای شمالی، اروپا، کشورهای حوزه خلیج فارس، شرق آسیا و استرالیا زندگی می کنند. آخرین آمارهای رسمی که توسط سازمان ثبت احوال ایران منتشر شده است، تعداد ایرانیان خارج از کشور را سه و نیم میلیون نفر اعلام می کند، اما به گفته رییس شورای عالی ایرانیان خارج از کشور، این تعداد بین پنج تا شش میلیون نفر برآورد می شود. این تارنمای همچنین نقش مطبوعات را برای گسترش زبان فارسی مورد بررسی قرار داد و نوشت: تا پیش از فروپاشی شوروی، شهرهای سمرقند و بخارا، پایتخت فرهنگی قوم تاجیک و زبان فارسی در آسیای میانه به شمار می آمدند و از این رو، نشریات مهم تاجیکی در این منطقه منتشر می شد. از نشریات فارسی زبان ازبکستان می توان 'آواز تاجیک' (تاسیس 1924 م)، 'صدای سوخ' (تاسیس1951 م)، 'آواز سمرقند' (تاسیس 1990 م)، 'سمرقند' (تاسیس 1913م)، 'صدای سرخان' (تاسیس 1991م) و 'بخاری شریف' (تاسیس 1912م) را نام برد که نشان از پیشینه قوی زبان فارسی در این کشور بزرگ و تاریخی آسیای میانه دارند. روزنامه 'بخارای شریف' قدیمی ترین روزنامه فارسی آسیای میانه است و ده ماه پس از انتشار توقیف شد و پس از فروپاشی شوروی و از سال 1992 مجددا شروع به کار کرد. این نشریه در راستای سیاست ازبک سازی دولت ازبکستان مجددا در سال 2003 میلادی تعطیل شد. پس از فروپاشی شوروی، بسیاری از تاجیک های ازبکستان به تاجیکستان مهاجرت کردند و این کشور با داشتن زبان فارسی به عنوان زبان رسمی، فرصت شکوفایی را برای نشریات فارسی زبان مهیا کرد. در حال حاضر بیش از 400 نشریه در تاجیکستان منتشر می شوند و شهر دوشنبه، پایتخت تاجیکستان تنها یک روزنامه دارد که با نام 'امروز نیوز' منتشر می شود. مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان، فصلنامه علمی پژوهشی دانش را در پاکستان منتشر می کند که یکی از معتبرترین نشریات فارسی خارج از کشور در حوزه زبان و ادبیات فارسی است.