افزایش ۸۰ درصدی بارش و سکوت نظریه‌پردازان هارپ

خبرگزاری تسنیم: تاثیرگذاری انسان بر جو و سامانه‌های بارشی شاید به صورت تئوری قابل طرح باشد، اما در عمل غیرممکن است و مباحثی، چون امکان دستکاری در جو، ابردزدی یا برف دزدی، در مجامع علمی هواشناسی دنیا هیچ جایگاهی ندارد.

سال گذشته بود که میزان اندک بارش در سطح کشور، شایعه ابردزدی با استفاده از پروژه هارپ را بر سر زبان‌ها انداخت. شایعه‌ای که هرچند از سوی متخصصان حوزه هواشناسی، جغرافیا و زمین‌شناسی مردود دانسته شد، اما در شبکه‌های مجازی به شدت گسترش یافت و به مذاق مخاطبان خوشایند آمد: باور اینکه کشور‌هایی با تکنولوژی پیشرفته‌تر، توانسته‌اند ابر‌های باران‌زا را از آسمان سایر کشور‌ها بدزدند و برای مردمانشان سامانه‌های بارشی به ارمغان بیاورند به مراتب جذاب‌تر از خواندن توضیحات متخصصانی بود که خشکسالی و ترسالی را حاصل مجموعه‌ای از عوامل جوی و جغرافیایی پیچیده می‌دانستند. باور شایعه ابردزدی آنقدر بالا گرفت که شخصی، بارش‌های گسترده بهار سال جاری را حاصل اقدامات خود در راستای جذب سامانه‌های بارشی خواند و مدعی شد در صورتی که مورد حمایت مسئولان قرار بگیرد می‌تواند با استفاده از ابزاری ساده مانند شلنگ، ابر‌های دزدیده شده را به آسمان کشور بازگرداند.

بیشتر بخوانید: نظرات یک استاد جغرافیا درباره ارتباط خشکسالی، زلزله و هارپ.

اما اکنون که اوضاع جوی کشور با سال گذشته کاملا متفاوت است به نظر می‌رسد برخلاف سال گذشته، ایران، شاهد ترسالی است، مدافعان نظریه ابردزدی به ناچار سکوت اختیار کرده‌اند.

سهیلا جوانمرد، دکترای هواشناسی و مدیر گروه هواشناسی فیزیکی و تعدیل وضع هوای و پژوهشکده هواشناسی، در پاسخ به چرایی افزایش میزان بارش در کشور به نسبت سال گذشته، با بیان اینکه مجموع بارش کشور از ابتدای سال آبی جاری (اول مهر ۹۷) تا پایان روز ۲۶ آبان نسبت به میزان متوسط بلندمدت بارندگی در این روز حدود ۸۰ درصد افزایش یافته به تسنیم می‌گوید: رفتار جو تابع عوامل و پارامتر‌های متعددی است که در طول سال و در سال‌های مختلف با هم متفاوت است. به همین دلیل است که اگر یک روز مشخص از سال را انتخاب و با همان روز در سال‌های دیگر مقایسه کنیم به ندرت شاهد رفتار جوی مشابهی خواهیم بود.

وی درباره تاثیر تغییر اقلیم بر شرایط جوی می‌گوید: فعالیت‌های انسانی، طی ۱۰۰ سال گذشته به گرمایش زمین و تغییر اقلیم منجر شده که حاصل آن افزایش یک الی یک و نیم درجه‌ای دمای متوسط زمین است. طبیعتا ایران هم از این تغییر مستثنی نبوده و در نتیجه طی سال‌های گذشته دما در کشورمان ۱.۳ درجه به نسبت متوسط بلندمدت افزایش یافته است. این افزایش دما به تغییر در الگو‌های بارش از جمله الگو‌های زمانی، مکانی و همچنین الگوی شکلی بارش منجر می‌شود.

‌جوانمرد همچنین درباره نوسانات و تغییرات کوتاه‌مدت موثر بر رفتار جو می‌گوید: جو سامانه‌ای مستقل نیست بلکه نظامی است در تعامل با خشکی و اقیانوس. پس برای سنجش وضعیت جو باید وضعیت زمین را بررسی کنیم و تمام پارامتر‌های موثر بر رفتار جو را در نظر بگیریم. نهایتا به فرمول‌بندی و مدل‌های جامعی دست پیدا می‌کنیم که بر اساس آن می‌توانیم ادعای اظهار نظر درباره رفتار جو را داشته باشیم: حتی در این صورت نیز نمی‌توان به نتایج به دست آمده اطمینان کامل داشت. زیرا رفتار هوا و اقلیم در یک منطقه از جهان تابع پارامتر‌های گوناگون و روابط بسیار پیچیده بین آنهاست.

وی با تاکید بر اینکه فرایند پیچیده حاکم بر رفتار جو به سادگی قابل بررسی نیست می‌گوید: این پیچیدگی‌ها سبب شده تا اظهارنظر درباره وضعیت جو به آسانی امکانپذیر نباشد. اما آنچه به مراتب دشوارتر از اظهارنظر درباره وضعیت جو است، تاثیرگذاری انسان بر جو خواهد بود. تاثیرگذاری انسان بر جو و سامانه‌های بارشی شاید به صورت تئوری قابل طرح باشد، اما در عمل غیرممکن است و مباحثی، چون امکان دستکاری در جو، ابردزدی یا برف دزدی، در مجامع علمی هواشناسی دنیا هیچ جایگاهی ندارد. بلکه نگاهی به تاریخچه رویداد‌های هواشناختی دهه‌های اخیر نشان می‌دهد که خشکسالی‌های مکرر و کمبود بارش در ایران ناشی از پدیده گرمایش جهانی و به تبع آن تغییر اقلیم است نه دخالت کشور‌های دیگر.

جوانمرد در پایان می‌گوید: البته تغییر اقلیم تنها مشکل ایران نیست بلکه بسیاری از کشور‌ها درگیر این پدیده هستند و در مناطق مختلف پیامد‌های گرمایش جهانی به شکل‌های مختلف ظهور و بروز پیدا کرده است. مخاطرات طبیعی مثل خشکسالی‌های متوالی، سیل‌ها، طوفان‌ها و ... ناشی از تغییر اقلیم و گرمایش جهانی است که در مناطق مختلف به شکل‌های متفاوت بروز می‌کند. برای مثال در ایران مخاطرات ناشی از تغییر اقلیم، خود را به شکل خشکسالی‌های مکرر همراه با سیل‌های ویرانگر نشان می‌دهد.