پلنگ گلوگاه چگونه از مرگ حتمی نجات یافت؟ +عکس

خبرگزاری تسنیم: جانورانی که در تله‌های سیمی گرفتار می‌شوند به ندرت شانس بقا و بازگشت به طبیعت را پیدا می‌کنند، اما تلاش‌ها برای نجات پلنگی که هفته گذشته در گلوگاه مازندران در یکی از این تله‌ها گرفتار شده بود نتیجه داد و حیوان توانست به زیستگاهش بازگردد.

تله‌های سیم‌بکسلی که بومیان در زیستگاه‌های شمال کشور نصب می‌کنند هر ساله بسیاری از گونه‌های ارزشمند جانوری از قبیل: خرس، پلنگ، سیاه‌گوش، وشق، کفتار، گرگ و روباه راه به کام مرگ می‌کشانند.

تله‌هایی که نصب آن‌ها تخلف محسوب می‌شود، اما بومیان به‌منظور از بین بردن گراز‌ها و حفاظت از مزارعشان در برابر ورود احتمالی آنها، این تله‌ها را در زیستگاه حیات وحش نصب کرده و خساراتی جبران‌ناپذیر به حیات وحش منطقه وارد می‌کنند.

جانورانی که در این تله‌ها گرفتار می‌شوند به‌ندرت شانس بقا و بازگشت به طبیعت را پیدا می‌کنند؛ آن‌ها یا پیش از آنکه شانسی برای رها شدن از تله پیدا کنند جان می‌سپارند یا بر اثر شدت جراحات وارده ناشی از تقلای زیاد، دچار آسیب‌هایی جدی شده و امکان ادامه حیات در زیستگاهشان را از دست می‌دهند.

اما ظاهراً پلنگی که هفته گذشته در شهرستان گلوگاه مازندران در تله سیمی گرفتار شده بود، خوش‌شانس بوده و به دنبال تلاش‌هایی که برای نجات جانش صورت گرفته توانسته در زیستگاهش به زندگی ادامه دهد.

بهرنگ اکرامی، دامپزشک معتمد سازمان حفاظت محیط زیست که مسئولیت زنده‌گیری و رهاسازی پلنگ گلوگاه را بر عهده داشته به تسنیم می‌گوید: نیمه‌شب سه‌شنبه گذشته در پی تماس فرمانده یگان حفاظت محیط زیست مازندران مبنی بر گرفتار شدن یک پلنگ در تله سیمی در مناطق جنگلی تیله‌نو شهرستان گلوگاه به همراه نیرو‌های محیط زیست شهرستان عازم منطقه شدیم.

وی ادامه می‌دهد: متاسفانه استفاده از تله‌های سیمی ضخیم برای به دام انداختن گراز با هدف حفاظت از مزارع در شمال کشور رایج است؛ این تله‌ها که با استفاده از سیم بکسل ساخته شده‌اند طوری طراحی شد‌ه‌اند که وقتی حیوانی در آن گرفتار شود هر چه بیشتر تقلا کند گرفتارتر و تله تنگ‌تر می‌شود که در این صورت صدمات زیادی به حیوان وارد می‌شود. به همین دلیل است که توصیه می‌شود از نزدیک شدن و ایجاد هیاهو در اطراف حیوانات گرفتار در تله‌های سیمی خودداری شود که خوشبختانه اهالی منطقه به پلنگ گرفتار در تله نزدیک نشده و در نتیجه پلنگ آسیبی به خودش نرسانده بود.

این دامپزشک، درباره عملیات زنده‌گیری، جداسازی از تله و رهاسازی می‌گوید: طبق استانداردها، به منظور تزریق کامل و بروز کمترین عوارض جانبی خاص برخی دارو‌های بیهوشی، دارتینگ (شلیک دارت بیهوشی) باید در بافت‌های برحجم عضلانی صورت گیرد که در گونه‌های مختلف حیوانات بسته به اندازه جثه، میزان حساسیت به اصابت دارت و حفظ سلامت دارت در زمان اصابت متفاوت است؛ عضلات پشت ران، سرینی، پشت کتف، فیله کمری و پایه گردن به ترتیب در اولویت قرار دارند؛ در این میان حجم دارو، اندازه سوزن دارت و فاصله و میزان ضرب دارت پرتابی باید به درستی محاسبه شود تا هم دارتینگ با موفقیت شود و هم آسیبی به حیوان وارد نشود.

وی می‌افزاید: در شرایط موجود، بهترین کاری که می‌توانستیم برای نجات حیوان انجام دهیم را انجام دادیم و خوشبختانه حیوان بدون اینکه دچار آسیبی شده باشد به طبیعت بازگشت. البته برخی دامپزشکان که با حیوانات خانگی و حیوانات باغ وحش کار کرده‌اند بدون اگاهی از جزییات فنی و درک صحیح از اصول کار با حیات وحش در طبیعت، نمی‌توانند زنده‌گیری یک پلنگ در جنگل‌های هیرکانی را از زنده‌گیری حیوانات در فضای محصور باغ وحش تفکیک کنند و انتظاراتی را مطرح می‌کنند که حقیقتا امکان عملی شدن آن در طبیعت وجود ندارد. این در حالی است که منابع، اصول کار را به درستی آموزش می‌دهند، اما علم همواره باید با درک صحیح از محتوای آن فرا گرفته شده و سازگار با شرایط موجود به کار گرفته شود تا نتایج مطلوبی حاصل شود.

اکرامی با بیان اینکه شلیک دارت بیهوشی به بافت مورد نظر حیوان، مستلزم وجود دید کافی است، می‌گوید: جنگل‌های هیرکانی دارای پوشش گیاهی انبوده هستند و شلیک دارت بی‌هوشی به حیوانی که در چنین موقعیتی خود را در میان پوشش گیاهی پنهان کرده به مراتب دشوارتر از بیهوش کردن حیوانات در باغ وحش یا حتی در دشت و کویر و مناطق بدون پوشش گیاهی است؛ چه آنکه عملیات در نیمه شب انجام شد که به دلیل محدودیت دید، کار را سخت‌تر می‌کرد. استفاده از نورافکن و ایجاد نور شدید هم از طرفی باعث استرس و تقلای شدید حیوان و در نتیجه آسیب‌دیدگی شدید می‌شود و از طرف دیگر از آنجا که پلنگ در صورت مواجه با نور به آن خیره می‌شود، صورت و گردن و سینه حیوان در معرض پرتاب دارت قرار می‌گیرد.

وی ادامه می‌دهد: حالا فرض کنید بخواهیم استاندارد‌های تعیین‌شده را برای بیهوش کردن یک پلنگ ۴۰ کیلویی که از ناحیه کمر در سیم بکسلی نازک گرفتار شده رعایت کنیم. اگر بدون در نظر گرفته پیامد‌های جبران‌ناپذیر، ناشیانه به حیوان نزدیک شویم تا دارت به اندام ایده‌آل اصابت کند، بدون شک، با تحمیل استرس به حیوان سبب می‌شویم جهش‌های ناگهانی و تقلای شدید، آسیب‌هایی جبران‌ناپذیر به حیوان وارد کند: از پارگی پوست گرفته تا شکستگی مهره‌های کمری و آسیب‌دیدگی نخاع؛ از نور کافی هم نمی‌توان استفاده کرد.

اکرامی یادآور می‌شود: بررسی‌ها نشان داد که این پلنگ، حضور انسان را در فاصله ۱۵ متری بدون آنکه دچار استرس شود تحمل می‌کند، اما از این فاصله نمی‌شد نزدیک‌تر شد؛ ساعت ۲ بامداد با استفاده از نوری بسیاری خفیف، که به واکنش پلنگ منجر نشود باید دارت را از فاصله ۱۵ متری پرتاب می‌کردم. از آنجا که پلنگ در میان پوشش گیاهی پنهان شده و تنها زاویه‌ای از سر و گردن و اندکی از دست چپش نمایان بود، بهترین بافت قابل مشاهده را که عضلات پایین گردن بود انتخاب کردم و با استفاده از سوزنی کوتاه و ۲.۵ سی‌سی داروی بیهوشی حیوان را هدف قرار دادم.

این دامپزشک می‌افزاید: پس از اصابت دارت به عضلات پایینی گردن پلنگ، حیوان طی ۸ دقیقه بیهوش شد، سپس سریعا وضعیت تنفس حیوان را کنترل کردیم، ریتم یکنواخت و عمق تنفس نمایانگر مناسب بودن شرایط بدنی حیوان بود. دارت از نوع خاردار کونیکال بود لذا بدون برش، تنها با چرخش از پوست خارج شد. گفتنی است این میزان خراش وارد شده به پوست برای حیواناتی که بر اثر درگیری با همنوعان خود در طبیعت دچار جراحت‌های عمیق‌تری می‌شوند به هیچ‌وجه نگران‌کننده نیست با این حال سوزن دارت باید حتما ضدعفونی شده باشد.

اکرامی در پایان می‌گوید: سپس کمر حیوان از سیم بکسل آزاد شد و با توجه به جایگاه نامناسب و ناهموار، پلنگ را در بزرنت، حدود ۵ متر جابه‌جا کردیم تا به محلی مناسب با دید کافی برسیم، معاینات صحرایی انجام شده و خوشخبتانه آسیب‌دیدگی خاصی مشاهده نشد. در نتیجه تصمیم گرفتیم پلنگ را همانجا در قلمرو خودش رهاسازی کنیم؛ پلنگ ۲۰ دقیقه پس از تزریق آنتی‌دوت به هوش آمد، راه افتاد و در جنگل ناپدید شد؛ نیرو‌های محیط زیست تا روز بعد، منطقه رهاسازی پلنگ را تحت نظر داشتند که خوشبختانه حیوان مشاهده نشد.