تراریخته‌ای که با پنبه سر می‌برد!

روزنامه کیهان: حدود دو دهه از تلاش تاجران تراریخته برای واردات، رهاسازی و تولید انبوه محصولات دستکاری‌شده ژنتیکی (تراریخته) در کشور می‌گذرد، موضوعی که جملگی ریشه در واردات و کسب منافع اقتصادی جریانی نفوذی در سیستم اجرایی دارد.

با وجود اینکه بیش از ۷۰ درصد ذرت و کلزای تولیدی در جهان، طبیعی و غیرتراریخته است، در سال‌های اخیر شاهد واردات سالانه ۵/۵ میلیون دلار محصول تراریخته به کشور بوده‌ایم! در عرصه تولید نیز، تنها محصول تراریخته رهاسازی‌شده در مزارع ایران «برنج تراریخته طارم مولایی» با حمایت مالی و مالکیت فکری «بنیاد راکفلر» تولید شده است و در داخل کشورمان عده‌ای دانشمندنمای تاجر با ادعای تولید داخل، گوش فلک را کر کرده‌اند در حالی که به استناد متن مندرج در انتهای مقاله تولید برنج تراریخته، حامیان مالی و پشت‌پرده این دستاوردِ به‌ظاهر ملی، نهاد‌هایی هستند که در ضدیت با نظام جمهوری اسلامی و ملت ایران قرار دارند. متأسفانه مدتی است که شاهدیم جریان حامی واردات و تولید محصولات تراریخته، با طرح ادعا‌های نادرست درباره جایگاه و وضعیت محصولات تراریخته در کشور‌های مختلف دنیا، به‌جای حرکت در مسیر انجام تکالیف برنامه ششم درخصوص انجام آزمایشات معتبر و ارزیابی‌های درازمدت و اطلاع‌رسانی صادقانه درباره مخاطرات محصولات تراریخته به عموم مردم، متأسفانه با ادعای غیر واقعی «افزایش عملکرد تولید و کاهش مصرف سم در محصولات تراریخته» (به‌طور اخص پنبه تراریخته) سعی در فریب مردم و مسئولان و هموار کردن مسیر برای تولید تجاری محصولات تراریخته در کشور دارد. در این نوشتار سعی شده با رویکردی آماری، تجربه بیش از یک دهه کشت پنبه دستکاری‌شده ژنتیکی (تراریخته) در کشور‌های تولید‌کننده پنبه بررسی شود. آیا کشت پنبه تراریخته موجب افزایش عملکرد شده است؟! در ابتدا، عملکرد پنبه تراریخته در سه کشور هندوستان، پاکستان و بورکینافاسو به‌عنوان تولید‌کنندگان پنبه دستکاری‌شده ژنتیکی (تراریخته) با تولید پنبه طبیعی (غیرتراریخته) در کشور ترکیه مقایسه شده است. پاکستان بررسی عملکرد تولید پنبه در کشور پاکستان نشان می‌دهد که شیب افزایش عملکرد پنبه در پاکستان در فاصله سال‌های ۱۹۹۹ تا ۲۰۰۴ بوده است؛ جالب اینجاست که در این بازه زمانی، تمام پنبه تولیدشده در کشور پاکستان طبیعی (غیرتراریخته) بوده است و قطعاً افزایش عملکرد به‌واسطه عملیات اصلاحی، خاک‌ورزی، مدیریت آبیاری و تغذیه بوده است نه دستکاری ژنتیکی! به‌خلاف تصور، در بازه زمانی سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۷ که پنبه دستکاری‌شده ژنتیکی (تراریخته) در پاکستان کشت انبوه شد، نه‌تن‌ها افزایش عملکرد نداشته است بلکه عملکرد تولید پنبه در سال ۲۰۱۷ (۶۸۷ کیلوگرم در هکتار) نسبت به سال ۲۰۰۴ (۷۶۰ کیلوگرم در هکتار) کاهش چشمگیری داشته است؛ به‌واسطه تجاری‌سازی پنبه دستکاری‌شده ژنتیکی (تراریخته) در پاکستان، تولید این محصول از ۱۵ میلیون عدل به ۱۱ میلیون عدل کاهش یافته است! هندوستان بررسی عملکرد تولید پنبه در کشور هندوستان نیز نشان می‌دهد که شیب افزایش عملکرد تولید پنبه در هندوستان در فاصله سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۴ بوده یعنی افزایش عملکرد مربوط به بازه زمانی است که تمام پنبه تولیدشده در کشور هندوستان طبیعی (غیرتراریخته) بوده است و قطعاً افزایش عملکرد این محصول در هندوستان هم به‌واسطه عملیات اصلاحی، خاک‌ورزی و مدیریت آبیاری و تغذیه بوده است نه دستکاری ژنتیکی! اما در بازه زمانی سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۷ که پنبه دستکاری‌شده ژنتیکی (تراریخته) در هندوستان کشت انبوه شد، افزایش عملکرد، تفاوت معنی‌داری نداشته است، چنانچه عملکرد تولید پنبه تراریخته در سال ۲۰۱۷، ۵۰۶ کیلوگرم در هکتار و عملکرد تولید پنبه غیرتراریخته در سال ۲۰۰۴، ۴۷۱ کیلو در هکتار گزارش شده است؛ جالب اینکه در این کشور به‌واسطه عدم وجود مزیت عملکردی، از سال ۲۰۱۵ به بعد سطح زیر کشت پنبه دستکاری‌شده ژنتیکی (تراریخته) نسبت به پنبه طبیعی در حال کاهش است. ترکیه بررسی عملکرد تولید پنبه طبیعی (غیرتراریخته) در کشور ترکیه نشان می‌دهد که شیب افزایش عملکرد در فاصله سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۷ ادامه داشته است چنانچه عملکرد تولید پنبه طبیعی (غیرتراریخته) در سال ۲۰۱۷ (۱۸۵۳ کیلوگرم در هکتار) نسبت به عملکرد تولید پنبه در سال ۲۰۰۴ حدود ۵۵ درصد رشد نیز داشته است. کشور ترکیه به‌واسطه صادرات منسوجات به اروپا، مانند کشور‌های هندوستان و پاکستان وارد قمار تراریخته نشده است؛ این کشور بدون دستکاری ژنتیکی و با استفاده فناوری اصلاح نباتات و ارتقاء عملیات کشاورزی، موفق به افزایش عملکرد کشت پنبه طبیعی و کسب جایگاه ویژه‌ای در صنعت پوشاک و تولید منسوجات باکیفیت شده است. بورکینافاسو صادرات پنبه یکی از مهم‌ترین منابع درآمد کشور فقیر بورکینافاسو به‌شمار می‌رود، اما کشت پنبه دستکاری‌شده ژنتیکی (تراریخته) طی چند فصل زراعی، صنعت پنبه در بورکینافاسو را نابود کرده است؛ طول رشته پنبه‌های تراریخته بسیار کوتاه‌تر از پنبه‌های طبیعی (غیرتراریخته) بوده است؛ این کشور از سال ۲۰۱۶ کشت پنبه تراریخته را به‌دلیل خسارت‌های اقتصادی متوقف کرد و به کشت ارقام طبیعی (غیرتراریخته) روی آورد. مقایسه تجربه تولید پنبه دستکاری‌شده ژنتیکی (تراریخته) در هندوستان، پاکستان و بورکینافاسو با کشور تولید‌کننده پنبه طبیعی (غیرتراریخته) نشان می‌دهد که افزایش عملکرد تولید پنبه در کشور ترکیه و نقشه راه این کشور، بسیار منطقی و در راستای ارتقاء معیشت کشاورزان و صنعت این کشور بوده است. اما متأسفانه بار‌ها شاهدیم مرجع ملی ایمنی زیستی با بزرگنمایی و طرح ادعا‌های نادرست درباره عملکرد تولید پنبه تراریخته، سعی در فریب افکار عمومی و هموارسازی مسیر تولید پنبه دستکاری‌شده ژنتیکی در کشور داشته است؛ سرکردگان این جریان حتی در مصاحبه رسمی خود نیز به‌صراحت مدعی عملکرد ۲/۵ برابری پنبه تراریخته در مقایسه با پنبه طبیعی هستند. چند سؤال مهم با بررسی موارد فوق، سؤالات متعددی در ذهن جامعه نخبگان کشور مطرح است: - با توجه به تجربه موفق کشور ترکیه در کشت پنبه طبیعی (غیرتراریخته)، سرکردگان اصلی مافیای تراریخته در کشورمان با چه‌نیتی قصد آن را دارند تا ایران را مانند کشور‌های هند، پاکستان و بورکینافاسو، وارد قمار تراریخته کنند؟ - چرا جریان حامی تراریخته در کشورمان برای توجیه کشت پنبه تراریخته به ارائه آمار کذب متوسل شده‌اند؟ - چرا وزارت کشاورزی برای برون‌رفت از وضع نابسامان صنعت پنبه کشور، به‌جای اصلاح موانع موجود، کشت محصولات تراریخته را در اولویت قرار داده است؟ - بر اساس اطلاعات واصله، پنبه تراریخته که برای کشت در ایران در حال اخذ مجوز است، یک رقم وارداتی است و ادعای دستاورد داخلی بودن آن نیز کذب است؛ به‌راستی چه‌چهره‌هایی از این ماجراجویی پرخطر و بی‌فایده برای کشاورزی و مردم ایران، منتفع می‌شوند و رابطه آن‌ها با کمپانی تولید‌کننده بذر پنبه تراریخته چیست؟ با توجه به اوضاع نابسامان اقتصادی کشور و عدم تمرکز رسانه‌ها بر موضوع مخاطره‌آمیز محصولات دستکاری‌شده ژنتیکی، ورود نهاد‌های قضایی و امنیتی به موضوع واردات و تولید محصولات دستکاری‌شده ژنتیکی (تراریخته) ضروری است؛ شاید فردا خیلی دیر باشد و محیط زیست ایران در آینده‌ای نزدیک عرصه منفعت‌طلبی و ماجراجویی ایادی کمپانی‌های چندملیتی شود. باشد که از تجربه جهانی کشت پنبه تراریخته عبرت گرفته شود و اگر به صنعت پنبه و نساجی کمکی نمی‌شود، حداقل آن را ریشه‌کن نکنیم!