سایه سیاه «آلودگی سفید» روی محیط زیست ایران

روزنامه ایران: «سازمان ملل» امسال روز جهانی محیط زیست (۱۵ خرداد) را به هشدار درباره «آلودگی سفید» اختصاص داد و از همگان خواست تا به کمپین «حذف پلاستیک» بپیوندند. این سازمان با شعار «خاتمه آلودگی‌های پلاستیکی» اعلام کرد: «اگر نمی‌توانید دوباره از آن استفاده کنید، از آن امتناع کنید».

پخش تصاویر مرگ یک نهنگ در تایلند که ۸۰ کیسه پلاستیکی را بلعیده بود باعث شد تا اخبار در شبکه‌های اجتماعی هم به آلودگی‌های پلاستیکی توجه ویژه‌ای نشان دهد. تلاش‌های دامپزشکان تنها به خروج ۵ کیسه پلاستیکی از معده نهنگ منجر شد و در نهایت این گونه بزرگ جثه جان باخت. مرگ دردناک نهنگ باعث شد تا بسیاری با ساخت مجسمه‌هایی از پلاستیک به مصرف بی‌رویه پلاستیک اعتراض کنند. یک مجسمه پلاستیکی از نهنگ در مقابل پارلمان بریتانیا نصب شد. بنابر آمار سازمان ملل متحد، هر سال حدود ۸ میلیون تن پلاستیک وارد اقیانوس‌ها می‌شود. موج خبری مستندسازان از دل اقیانوس‌ها خبر‌های ناگواری را به سواحل می‌آورد. پخش مستند نهنگ مادر که زباله‌های پلاستیک کودکش را از او می‌گیرند و برای چند هفته از رها کردن لاشه فرزندش خودداری می‌کند باعث شد تا وزیر خزانه‌داری بریتانیا از اعمال مالیات برای خرید و فروش بطری‌های یکبار مصرف پلاستیکی خبر دهد. کشور هند قصد دارد تا سال ۲۰۲۲ استفاده از مواد پلاستیکی یک‌بار مصرف را ممنوع اعلام کند.

به گفته کارشناسان، اولین پلاستیک مصرف شده توسط بشر هنوز بازیافت نشده. از وضعیت پلاستیک در ایران هم به نام «سونامی پلاستیک» یاد می‌کنند. ایران به گفته فاطمه اکبرپور -کارشناس پسماند اداره حفاظت محیط زیست استان تهران- جزو ۱۰ کشور پرمصرف ظروف «یکبار مصرف» است. پویش بی‌زباله که از سوی معاون سابق آموزش و پژوهش سازمان حفاظت محیط زیست کشور در نوروز سال‌جاری با حضور هزاران ایرانی در سراسر کشور اجرا شد، نگاه بسیاری را به حجم زباله‌های پلاستیکی معطوف کرد. حجم زباله‌های پلاستیکی که نه تنها سواحل جنوب و شمال کشور را زخم زده‌اند؛ بلکه نفس جنگل‌ها شمال را هم گرفته‌اند. رسانه‌ها در گزارش‌های تلخی از آن‌ها به باغ‌های پلاستیکی یاد کردند که طبیعت را به ورطه نابودی می‌کشانند. این معاونت همچنین استفاده از بطری‌های آب را در سازمان حفاظت محیط زیست و اداره کل‌های تابع آن ممنوع کرد. این ممنوعیت مورد توجه شهرداری و شورا شهرهایی، چون اصفهان قرار گرفت و آن‌ها هم کاهش استفاده از آب بطری با هدف کاهش زباله‌های پلاستیکی را در دستور کار خود قرار دادند. هرچند صنایع مرتبط با تولید آب معدنی به طرح اعتراض کردند.

فاطمه اکبرپور -کارشناس پسماند اداره حفاظت محیط زیست استان تهران- می‌گوید: «تجزیه ظروف پلاستیکی و کیسه‌های یکبار مصرف در طبیعت می‌تواند تا ۴ قرن طول بکشد.» او استفاده از ظروف یکبار مصرف گیاهی به جای ظروف یکبار مصرف پلاستیکی را راهکار جهان سبز برای نجات محیط زیست می‌داند ومی گوید: «حداکثر زمان تجزیه ظروف یک بار مصرف گیاهی در طبیعت ۶ ماه است.» آمار‌ها مصرف سالانه پلاستیک‌های تولیدی در کشور را ۱۸۵ هزار تن می‌داند. هر تهرانی روزانه به‌طور متوسط سه پلاستیک وارد چرخه محیط زیست می‌کند. هر پلاستیک می‌تواند قاتل یک گونه زیستی حیوانی باشد. پلاستیک یکی از مشکلات زیست محیطی پایتخت است. حسین دلشب مدیرکل محیط زیست بوشهر زنگ خطر پلاستیک را برای تنوع زیستی، حیات وحش و بویژه محیط زیست دریایی به صدا درمی آورد. او به ایرنا می‌گوید: «باتوجه به عدم تجزیه پذیری و آثار تخریبی ورود درچرخه‌های غذایی، این ریزپلاستیک‌ها نتایج مرگباری در زندگی حیات وحش دارند.» به گفته دلشب این ریز دانه‌ها بخصوص در مناطق دریایی نمود بیشتری می‌یابد، چون انواع موادپلاستیکی بتدریج در دریا شکسته و خرد شده و با تبدیل به ریزدانه اثرات مرگبار خود را بر تنوع زیستی دریایی می‌گذارند.

دانشمندان تخمین می‌زنند حجم ریزپلاستیک‌های موجود دراقیانوس‌ها تا حدود ۵۰ تریلیون ریزپلاستیک باشد. دلشب خلیج فارس را با توجه به شرایط خاص جغرافیایی و تراکم جمعیتی و صنعتی اطراف آن، یکی از کانون‌های بروز مشکلات ورود عظیم محصولات پلاستیکی و ریز پلاستیک‌ها می‌داند ومی گوید: «گونه‌های مختلف جانوری اعم از ماهیان، پرندگان و پستانداران، خزندگان و انواع جانوران ریز دریایی خلیج فارس در معرض جدی این آسیب هستند.»

دلشب استفاده از کیسه‌های پارچه‌ای به جای کیسه پلاستیک، استفاده ازلباس‌های با الیاف طبیعی، اجتناب از خرید محصولات دارای بسته‌بندی پلاستیکی، استفاده مجدد از کیسه‌های پلاستیکی در موارد لزوم و ترویج فرهنگ «نه» گفتن هنگام عرضه محصولات و کیسه‌های پلاستیکی در فروشگاه‌ها را از جمله راهکار‌های اولیه دانست که برای نجات جان محیط زیست و زیستمندان آن از «آلودگی سفید» به کار می‌رود.