خودکشی با آلودگی سفید
آلودگی پلاستیکی که از آن به‌عنوان آلودگی سفید یاد می‌شود طی چند دهه اخیر تبدیل به یکی از معضلات زیست‌محیطی شده، تجزیه ظروف پلاستیکی و کیسه‌های یکبارمصرف در طبیعت نه تنها ممکن است تا چهار قرن طول بکشد بلکه مواد شیمیایی موجود در آن می‌تواند از طریق خاک وارد آب، گیاهان و چرخه غذایی شود و صدمات جبران‌ناپذیر بهداشتی و اقتصادی برجای بگذارد. با وجود تمام اینها تنها در کشور ما سالانه حدوداً ۱۸۵هزار تن پلاستیک تولید می‌شود و از این منظر جزو ۱۰کشور پر مصرف ظروف یک‌بار مصرف در دنیا هستیم.
روزنامه صبح نو: آلودگی پلاستیکی که از آن به‌عنوان آلودگی سفید یاد می‌شود طی چند دهه اخیر تبدیل به یکی از معضلات زیست‌محیطی شده، تجزیه ظروف پلاستیکی و کیسه‌های یکبارمصرف در طبیعت نه تنها ممکن است تا چهار قرن طول بکشد بلکه مواد شیمیایی موجود در آن می‌تواند از طریق خاک وارد آب، گیاهان و چرخه غذایی شود و صدمات جبران‌ناپذیر بهداشتی و اقتصادی برجای بگذارد. با وجود تمام اینها تنها در کشور ما سالانه حدوداً ۱۸۵هزار تن پلاستیک تولید می‌شود و از این منظر جزو ۱۰کشور پر مصرف ظروف یک‌بار مصرف در دنیا هستیم.
در ایران آمار‌های غیررسمی حاکی از تولید سالانه بیش از ۱۷۰هزار تن پلاستیک است. علاوه‌بر اینها، حدود چهار‌درصد از تولید نفت در جهان صرف تولید مواد پلاستیکی می‌شود که در جای خود رقم قابل توجهی است. در واقع تولید پلاستیک در جهان مستلزم مصرف حدود ۶۰ تا ۱۰۰ میلیون بشکه نفت در هر سال است. این در حالی است که سالانه پلاستیک‌ها جان هزاران پرنده، ماهی و پستاندار را به کام مرگ می‌کشاند. موضوع زباله و بازیافت آن از مهم‌ترین مباحث شهری و زیست‌محیطی است که توجه بسیاری از مدیران شهری را به خود اختصاص داده است. مصرف روز افزون مواد پلاستیکی به الگوی نامناسبی برای خانواده‌های ایرانی تبدیل شده که می‌توان گفت: چالش جدیدی پیش روی محیط‌زیست کشور است.
زباله ۴۰هزار‌تنی طبق آمار‌های جهانی، روزانه ۵/۳ میلیون تن در سراسر دنیا زباله تولید می‌شود و سهم ایران در تولید زباله، روزانه ۴۰ هزار تن است که حدود ۱۵/۱ درصد تولید کل زباله در دنیا است. میزان پلاستیک‌های تولیدی در ایران، بیشتر از ۱۷۷ هزار تن در سال است که چیزی در حدود ۵۰۰ تن در روز است. برخی از کارشناسان معتقدند ایران جزو ۱۰کشور نخست پر مصرف ظروف پلاستیکی یکبارمصرف در جهان است و براساس این آمار، هر خانواده ایرانی به‌طور متوسط روزانه سه کیسه پلاستیکی وارد چرخه مصرف می‌کند.
آقای ایمان علیزاده، کارشناس زیست‌محیطی درباره راهکار کاهش مصرف کیسه پلاستیکی در بین خانواده‌ها، به روزنامه «صبح نو» می‌گوید: «با مصرف نکردن فقط یک کیسه پلاستیکی در هر هفته در هر خانواده ایرانی، اتفاق بزرگی در عرصه محیط‌زیست می‌تواند بیفتد و با همین کار کوچک از ورود حدود یک میلیارد کیسه پلاستیکی در سال به چرخه زندگی و محیط‌زیست جلوگیری کرد.» او اضافه می‌کند: «این اقدام در ظاهر کوچک نتیجه بسیار مثبت و بزرگی خواهد داشت و کاهش مصرف یک کیسه پلاستیکی در هر هفته کار سختی نیست، اما نتیجه قابل تأمل و توجهی دارد، این واقعیتی است که مردم باید بدانند. پلاستیک‌های سبکی نظیر کیسه‌ها به‌دلیل سبک بودن به راحتی با وزش باد جابه‌جا می‌شوند و آلودگی و ماندگاری را در سطح زمین پخش می‌کنند بنابراین معضل اصلی بحث پلاستیک، تجزیه‌ناپذیر بودن آن است.» او اضافه می‌کند: «از میزان پلاستیک‌های تولید شده در یک سال، فقط ۹درصد آن به چرخه بازیافت برگشته است و این بدان معناست که عمده ضایعات پلاستیکی، در محیط‌زیست و طبیعت پراکنده هستند و این ضرر‌های زیادی را متوجه محیط‌زیست و کره‌زمین می‌کند.»
ضرر‌های زندگی مدرن خانم فاطمه اکبرپور، کارشناس پسماند اداره حفاظت محیط‌زیست استان تهران به ایسنا گفته است: «زندگی مدرن علاوه‌بر رفاهی که برای انسان به همراه دارد گاه ضرر‌های جبران‌ناپذیری نصیب او می‌کند. برای مثال کیسه‌های پلاستیکی و ظروف یکبارمصرف نیز در این مورد صدق می‌کند. زمانی که این کیسه‌ها و ظروف، جایگزین اسلاف پارچه‌ای و کاغذی خود شدند شاید کمتر کسی فکر می‌کرد در آینده نزدیک همین جایگزین‌ها، تبدیل به یکی از معضلات اصلی محیط‌زیست شوند.»
او با اشاره به اینکه بیشتر این پلاستیک‌ها نیز بادوام هستند و صد‌ها سال طول می‌کشد تا به خودی خود تجزیه و نابود شوند، تصریح کرد: «مواد پلاستیکی و پلیمری به‌علت دارا بودن مواد نفتی و هیدروکربنی، فرمالدئید، فنل، ترکیبات کلرینه، ترفتالات، افزودنی‌های مختلف نظیر رنگ‌آمیزی (رنگدانه فلزی و پایه رزینی)، مقاوم‌کننده‌های حرارتی مانند سرب و کادمیوم و... تجزیه‌ناپذیر بوده و در خاک باقی می‌مانند. مواد شیمیایی موجود در آن‌ها به تدریج از طریق خاک وارد آب، گیاهان و جانوران و به صورت مستقیم و غیر مستقیم وارد زنجیره غذایی انسان و حیوان می‌شود.»
تجزیه‌ای به طول قرن‌ها این کارشناس پسماند اداره حفاظت محیط‌زیست استان تهران با بیان اینکه از ظروف پلاستیکی و کیسه‌های یکبارمصرف به‌دلیل ماندگاری در محیط‌زیست به‌عنوان آلودگی سفید یاد می‌شود، تصریح کرد: «با توجه به مواد مورد استفاده در ساخت پلاستیک‌ها و پلیمرها، تجزیه این مواد در طبیعت می‌تواند صد‌ها سال و حتی دو تا چهار قرن طول کشد. تجزیه ظروف پلاستیکی و کیسه‌های یکبارمصرف در طبیعت می‌تواند تا چهار قرن طول بکشد، ولی جایگزین‌های گیاهی این ظروف این قابلیت را دارند که حداکثر ظرف ۶ماه در طبیعت تجزیه شوند.» او ادامه داد: «پلاستیک سبک و نازک (مانند کیسه‌های پلاستیکی) به‌علت عدم توجیه فنی یا اقتصادی جزو مواد غیر قابل بازیافت به حساب می‌آیند و با این روند رشد، تولید و مصرف پلیمرها به‌ویژه محصولات پلاستیکی یکی از اساسی‌ترین معضلات جامعه بشری در‌حال‌حاضر هستند. چرا که میزان بازیافت پسماند‌های پلاستیکی کمتر از یک‌درصد و حداقل زمان تجزیه اینها در طبیعت بین ۲۰۰ تا ۴۰۰ سال است.»
پلیمر‌های سنتی اکبر پور با اشاره به کاهش استفاده از پلیمر‌های سنتی با وضع قوانین جدید در کشور‌های مختلف دنیا و تدوین استراتژی‌های مختلف، گفت: «با توجه به مشکلات زیست‌محیطی پلیمر‌های سنتی نظیر پلی‌استایرن و قیمت قابل رقابت پلیمر‌های تجزیه شونده در مقایسه با این پلیمرها، در زمینه‌های مختلفی از پلیمر‌های تجزیه شونده استفاده می‌شود. برای مثال استفاده از این پلیمرها در زمینه بسته‌بندی از جمله بسته‌بندی‌های فومی روند رو به رشدی داشته و پیش‌بینی می‌شود به تدریج محصولات فومی ساخته‌شده از پلیمر‌های تجزیه‌پذیر پایه نشاسته جایگزین محصولات ساخته شده از پلی‌استایرن انبساطی شود.» این کارشناس پسماند اداره حفاظت محیط‌زیست استان تهران افزود: «به‌دنبال رواج پلیمر‌های تجزیه‌پذیر، پلیمر‌های گیاهی ساخته شده با ترکیباتی مانند سیب‌زمینی، ذرت و گندم مورد آزمایش قرار گرفت. این پلیمر‌های هیدروکربنی دارای خواص ضعیف پلیمری است که با تغییر و اصلاح آن‌ها می‌توان به ویژگی‌های پلیمر‌های نفتی رسید. بخش عمده کشور‌های اروپایی نیز ظروف یکبارمصرف گیاهی را جایگزین ظروف بسته‌بندی حاصل از مشتقات نفتی کرده‌اند.»
آلودگی پلاستیکی او درباره ظروف گیاهی یکبارمصرف گفته است: «شکل و ظاهر این ظروف کاملاً مشابه ظروف پلاستیکی است با این تفاوت که زیست تخریب‌پذیر هستند. طبق تحقیقات صورت گرفته زمان برگشت ظروف پلاستیکی یکبارمصرف به طبیعت ۲۰۰ تا ۴۰۰ سال است، اما این زمان برای ظروف یکبارمصرف گیاهی که از نشاسته ذرت اصلاح‌شده تهیه شده پنج‌تا ۶ ماه بدون هیچ آسیب زیست‌محیطی است.» اکبرپور با اشاره به اینکه ظروف قابل بازیافت از پلیمر‌های زیست تخریب‌پذیر بر دو پایه طبیعی و سنتزی تولید می‌شوند، تصریح کرد: «پلیمر‌های بر پایه مواد طبیعی بر اساس پلیمر‌های با منشأ حیوانی یا گیاهی هستند. عمده‌ترین و شاخص‌ترین مواد اولیه طبیعی که در دنیا برای تولید پلیمر‌های زیست تخریب‌پذیر مورد استفاده قرار می‌گیرد، پلی‌ساکارید‌ها و به‌ویژه انواع نشاسته‌ها هستند. نشاسته نیز از گندم، ذرت، سیب‌زمینی، برنج و ... قابل حصول است.» به گفته این کارشناس محیط‌زیست برای استفاده از پلیمر‌های زیست تخریب‌پذیر در صنعت بسته‌بندی که نیاز به مواد مقاوم به محیط‌های آبی دارد، باید ماهیت این ترکیبات از آب‌دوست (هیدروفیل) به آب‌گریز (هیدرو فوب) تغییر پیدا کند، همچنین ظروف تهیه‌شده از این پلیمرها در صورت مدفون شدن در خاک تحت پنج عامل شامل میکرو ارگانیسم‌های خاک، دما، رطوبت، اکسیژن و فشار خاک حداکثر در مدت ۶ ماه تجزیه شده و می‌پوسند.
تولید ۱۰۰میلیون‌تن پلاستیک این کارشناس پسماند اداره حفاظت محیط‌زیست استان تهران با بیان اینکه آمار دقیقی از میزان مصرف پلاستیک در کشور وجود ندارد، گفت: «بر اساس برآورد‌های صورت گرفته، همه ساله بیش از یک صد میلیون تن پلاستیک در دنیا تولید می‌شود که علت آن توسعه صنایع پتروشیمی، نفت و تغییر در الگو‌های مصرف بشر است. کشور ایران نیز سالیانه مقادیر زیادی لوازم پلاستیکی تولید می‌کند که به‌دلیل داشتن منابع نفتی و تولیدات پتروشیمی فراوان است.» اکبرپور با تاکید بر اینکه کشور ما یکی از عمده تولیدکنندگان مواد پلاستیکی به‌شمار می‌رود، اظهار کرد: «مهم‌ترین دلیلی که سبب استفاده زیاد از کیسه‌های پلاستیکی شده قیمت ناچیز آن‌ها در مقایسه با کیسه‌های پارچه‌ای و کاغذی است. پلاستیک‌ها، ظروف و انواع دیگر مواد پلیمری دور ریخته شده جدا از مشکلات محیط‌زیستی، مشکلات بهداشتی و اجتماعی ایجاد کرده و عوارض اقتصادی فراوانی نیز به همراه دارد.» وی ادامه داد: «بر اساس تخمین‌های موجود میزان مصرف پلاستیک‌های تولیدی در کشور در کشور ما سالانه بیش از ۱۸۵هزار تن پلاستیک تولید می‌شود و جزو ۱۰کشور نخست پر مصرف ظروف یکبارمصرف پلاستیکی هستیم. به‌صورت روزانه ۵۰۰تن و سالانه بیش از ۱۸۵هزار تن است. بر اساس برآورد‌های صورت گرفته، هر تهرانی روزانه به‌طور متوسط سه پلاستیک وارد چرخه محیط‌زیست می‌کند که امروزه به‌عنوان یکی از مشکلات زیست‌محیطی این کلان‌شهر به‌شمار می‌رود. بالا بودن سرانه مصرف روزانه ظروف پلاستیکی در ایران نیز باعث شده که نام کشورمان در بین ۱۰کشور نخست پر مصرف ظروف یکبارمصرف پلاستیکی مشاهده شود.»
پسماند ناقص این کارشناس اداره حفاظت محیط‌زیست استان تهران با بیان اینکه در‌حال‌حاضر با توجه به اینکه تفکیک از مبدأ پسماند‌ها صورت نمی‌پذیرد، پسماند‌های پلاستیکی به‌صورت مخلوط با سایر پسماند‌های عادی جمع‌آوری و به سایت پردازش و دفع پسماند‌های آرادکوه منتقل می‌شود، تصریح کرد: «بخشی از این پسماند‌ها از طریق روان‌آب‌های سطحی شهر تهران به جنوب‌شهر منتقل و به همراه فاضلاب به مصرف آبیاری اراضی کشاورزی در جنوب تهران می‌رسد و بخشی نیز توسط دوره‌گرد‌ها جمع‌آوری و به مراکز غیر مجاز بازیافت پسماند‌های پلاستیکی تحویل داده می‌شود. بخش عمده‌ای نیز در سایت آرادکوه توسط پیمانکاران تفکیک در مقصد جداسازی و به مراکز بازیافت فروخته می‌شود.» اکبرپور افزود: «حدود ۲۰۰تن از این پسماند‌ها که عمدتاً کیسه‌های پلاستیکی و دارای ارزش حراتی مناسب هستند، وارد ریچکت سوز (زباله سوز) مستقر در سایت آرادکوه شده و برق از آن استحصال می‌شود و مابقی نیز دفن می‌شود.» او با تاکید بر اینکه برای کاهش مصرف پلاستیک در کشور همانند سایر کشور‌ها می‌توان با وضع قوانین ممنوعیت مصرف، اتخاذ سیاست‌های تشویقی و تنبیهی نظیر معافیت‌های مالیاتی و وضع عوارض و جرائم استفاده کرد، گفت: «در کنار این عوامل راهکار‌های استراتژی تولید پلاستیک‌های زیست تخریب‌پذیر و جایگزینی آن‌ها با پلاستیک‌های مرسوم و حمایت از تولیدکنندگان این کالا‌ها می‌تواند راهگشا باشد. البته آموزش، اطلاع‌رسانی و تنویر افکار عمومی برای تغییر الگوی مصرف و کاهش استفاده از ظروف یکبارمصرف و کیسه‌های پلاستیکی و استفاده از جایگزین‌های مناسب یکی از راهکار‌های اساسی است.»
در‌حال‌حاضر خیلی از بخش‌های محیط‌زیست کشور در تسخیر زباله‌های عمدتاً پلاستیکی است که در طبیعت رها شده‌اند، البته در این موضوع مردم به‌عنوان مصرف‌کننده پلاستیک در انواع کیسه یا ظروف فقط مقصر نیستند در اینجا دولت به‌عنوان متولی اصلی نگهداری از محیط‌زیست باید پاسخ دهد که برای حذف یا حداقل کاهش تولید زباله‌های پلاستیکی چه کرده است. با این رویه مسلماً در چند سال آینده منابعی نخواهد ماند که بتوانیم از آن‌ها بهره‌مند شویم.
دیدگاه تان را بنویسید