محیط زیست تهران: شرایط خیلی هم بغرنج نیست!

جام جم: دیروز داشتیم در تهران خفه می‌شدیم. هوای شهر خالی از اکسیژن به نظر می‌رسید و هر چه بود، دود بود و دود. دیروز هوای تهران ناسالم بود، در افق که نگاه می‌کردیم آسمان دو بخش بود؛ بخش زیرینش رنگ خاک داشت و بالایش آبی کمرنگ بود؛ یک آبی کم‌جان و بی‌رمق، یک آبی زشت. دیروز شصتمین روز ناسالم تهران بود، یک روز خفه که نطفه گفت‌وگو با مدیرکل حفاظت محیط زیست استان تهران در آن بسته شد. کیومرث کلانتری ساعت 15و30دقیقه به ما وقت داد و چون وقتش کم بود، چند باری خواست مصاحبه را تمام کند، اما با اصرار او را در گفت‌وگو نگه داشتیم. در 21 دقیقه‌ای که با او حرف زدیم، نگران بودیم و معترض ولی او امیدوار بود و راضی، راضی از مدیریت آلودگی هوا در پایتخت، خوشحال از اقدامات انجام شده و امیدوار به آینده بهتر. اگر کیومرث کلانتری بیشتر برای این گفت‌وگو وقت می گذاشت حتما چالشی‌تر از آنی که هست، می‌شد.

از اوضاع و احوال آب و هوا چه خبر آقای کلانتری.

ما الان در شرایط ناسالم برای گروه‌های حساس هستیم. شب گذشته (یکشنبه شب) محدوده زوج و فرد را گسترش دادیم و مدارس، فعالیت‌های عمرانی و شهرسازی و کارخانجات را تعطیل کردیم. الان که ساعت 30/3 بعد از ظهر است با مدیریتی که انجام دادیم در شرایط ناسالم برای گروه‌های حساس قرار داریم.

تازه با مدیریت‌های انجام شده، ناسالم هستیم؟

بله، هواشناسی اعلام کرده تا چهارشنبه پایداری هوا داریم و وقتی اینچنین است تنها راهی که متصور است این که آلاینده‌ها را کم کنیم. خوشبختانه در جلسه یکشنبه شب کارگروه هماهنگی شرایط ویژه آلودگی هوای تهران، تصمیمات خوبی برای شرایط ناسالم برای همه گروه‌های حساس گرفته شد.

شما مثل این که از عملکرد کمیته اضطرار آلودگی هوا خیلی راضی هستید! مگر یکشنبه هوا چطور بود که حالا که ناسالم است می‌گویید خوب مدیریت شده؟

ما دیروز هم در همین وضعیت بودیم، شنبه اما وضعمان بهتر بود چون پایداری هوا از یکشنبه شروع شده و قرار است تا چهارشنبه ادامه داشته باشد. شنبه شب تصمیم گرفته شد فقط مدارس ابتدایی، مهدکودک‌ها و پیش دبستانی‌ها تعطیل شود و محدوده ترافیک هم به محدوده زوج و فرد گسترش پیدا کند، اما چون انباشت آلایندگی کم بود دیروز هم در همین وضعیت بودیم. ولی برای پیشگیری از این که مبادا اعداد بالاتر برود محدودیت‌ها را بیشتر کردیم. با این محدودیت‌ها توانستیم شرایط را در وضعیت روز قبل نگه داریم.

یعنی این الان کارنامه خوبی است ؟

چرا خوب نیست خانم؟

من فقط سوال می‌کنم!

بله خیلی خوب است. این مقررات همه کشورها از جمله ماست که وقتی پایداری هوا رخ می‌دهد، تنها کار این است که محدودیت در فعالیت‌ها را اعلام کنیم تا بتوانیم از شرایط اقلیمی پیش آمده بگذریم. باید به نظر شما چه کار می‌کردیم؟

من نمی‌گویم دیشب باید کار خاصی می‌کردید بلکه باید از سال‌ها قبل برای امروز کاری می‌شد.

چیزی که شما می‌گویید مربوط است به برنامه کنترل کیفی هوا و داستان دیگری دارد. الان هر هفته جلساتی در استانداری تهران برگزار می‌شود و در آن وظایف و تکالیف دستگاه‌ها را اعلام می‌کنند. آلودگی هوا در فصل سرد و زمان پایداری هوا بلایی نامرئی برای همه کلانشهرهاست، تهران هم یکی از آنها. شرایط استقرار تهران طوری است که در محاصره ارتفاعاتی در شمال و شرق قرار گرفته و تبادل هوا در آن کمتر صورت می‌گیرد و در نتیجه در زمستان که پایداری هوا اتفاق می‌افتد، آلاینده‌ها جمع و باعث انباشت آلایندگی می‌شود. پس تنها راه این است که فعالیت‌ها را کم کنیم تا با تغییر شرایط اقلیمی، آنها را به حالت عادی برگردانیم.

خب ما که نمی‌توانیم اقلیم تهران را عوض کنیم مثلا کوه‌های دور آن را بکنیم یا باد را به زور بیاوریم، اما می‌توانیم وضعیتمان را مدیریت کنیم.

خانم! ظرفیت زیستی تهران زمانی چهار میلیون نفر اعلام شده بود، اما امروز جمعیت ثابت و شناور تهران 17 میلیون نفر است. یعنی این که حدود 17 تا 18 درصد جمعیت را در کمتر از یک درصد جغرافیا متمرکز کرده‌ایم. خب معلوم است در این شرایط حتما ترافیک خواهیم داشت، محصول ترافیک هم آلودگی است، در فصل سرد وارونگی هوا هم حتما هست. اینها در لندن و پاریس و توکیو هم وجود دارد، در اصفهان و تبریز و ارومیه هم هست. ما در این شرایط خوشبختانه یک عزم مدیریتی در تهران داریم. اگر امروز عدد آلاینده‌ها در همان محدوده دیروز باقی مانده، نتیجه مدیریتی است که داشته‌ایم.

پس شما از مدیریتی که برای کاهش آلودگی هوا می‌شود، راضی هستید؟

بله من راضی‌ام. عرضم این است که در حال حاضر مدیریتی که بر آلودگی هوا می‌شود، بسیار جامع است. همه بخش‌ها در آن درگیرند و آقای استاندار تهران شخصا مسائل آلودگی هوا را رصد می‌کند. در واقع ما دو کار می‌کنیم؛ یکی اقدامات بلندمدت و میان مدت که همان بررسی وظایف و عملکرد دستگاه‌ها در یکشنبه‌های هر هفته است و دوم، تصمیمات کوتاه مدت و مسکن‌وار که در شرایط ویژه اتخاذ می‌کنیم.

لابه‌لای صحبت‌هایتان به لندن اشاره کردید، شهری که برای کاهش آلودگی هوایش تاکسی‌هایش را یکباره هیبریدی کرد. پس ما با آنها خیلی فاصله داریم.

حتما همین‌طور است، ما هم باید چنین کاری انجام بدهیم. به نظر من90 درصد آلودگی هوا مدیریتی است. دستگاه‌ها بر اساس قانون وظایفی دارند، ما باید حتما سهم حمل و نقل عمومی در مسافرت‌های شهری را به 75 درصد برسانیم. بعد این که هم خودرو و هم سوخت‌مان باید استاندارد باشد و هم باید به سمت برقی کردن خودروهای عمومی و موتورسیکلت‌ها، همچنین توسعه فضای سبز، شهرسازی مناسب، ایجاد شهر هوشمند و استقرار دولت الکترونیک برویم. البته این که ما اعمال محدودیت کنیم اما بازهم مردم با خودروهای شخصی بیایند در خیابان، یا این که بگوییم از خانه بیرون نیایند و فعالیت نکنند اما باز بیایند یک دور باطل است.

پس باز هم مردم مقصر شدند!

معتقدم ما باید به سمت قوی کردن زیرساخت‌ها برویم تا شهروند ناچار نباشد با ماشین شخصی تردد کند. مدیریت آلودگی هوا کاری همه‌جانبه است و هم مردم و هم مسئولان باید تلاش کنند. مسئولان باید زیرساخت‌ها را فراهم کنند و مردم برای حفظ سلامت خودشان هم که شده به محدودیت‌ها توجه کنند.

شما گفتید همه مسئولان پای کار آمده‌اند، اما سخنگوی کمیسیون اصل 90 گفته است که ما زورمان به خودروسازها نمی‌رسد. داستان چیست؟

من که این جمله را از زبان این بزرگوار نشنیده‌ام، اما خوشبختانه الان قانون هوای پاک را داریم که مصوب مجلس است و 23 مرداد امسال ابلاغ شده. در اجرای قانون هوای پاک هرگونه تخطی از قوانین و مقررات هوای پاک جرم است و برایش مجازات تعیین شده. پس اگر یک دستگاه یا یک تولیدکننده سوخت یا خودروساز از قانون تخطی کند مجازات‌های قانونی برایش در نظر گرفته شده است.

ولی انگار در کشور ما با خودروساز تعارف دارند یا از او می‌ترسند!

واقعا این طور نیست. اولا خودروساز تابع قوانین و مقررات است، دوما ما باید فرهنگ استفاده صحیح از خودرو را یاد بگیریم، چرا در خیابان‌ها این همه خودروی تک سرنشین می‌بینیم؟

یعنی شما از خودروی شخصی یا خودروی سازمانی در اختیارتان استفاده نمی‌کنید؟

ما وظیفه داریم از مردم بخواهیم چنانچه کار ضروری ندارند یا کارشان با مترو و اتوبوس انجام می‌شود به خاطر سلامت خودشان یا جیب‌شان یا اقتصاد ملی کمتر از خودروی شخص استفاده کنند. از طرفی ما زیرساخت دوچرخه ایجاد نکرده‌ایم. در آمستردام پایتخت هلند حدود 40 درصد از مسافرت‌های درون‌شهری با دوچرخه است.

شما دوچرخه سوار می‌شوید؟ می‌خواهم شما را الگوی مردم کنم.

من که 6 صبح اداره هستم و 11 شب برمی‌گردم خانه. اگر سوار ماشین شخصی بشوم جمعه‌هاست آن هم چند هفته یک بار. من وقت استفاده از خودروی شخصی را ندارم و اگر کار داشته باشم و اوقات در اختیار خودم باشد قطعا از مترو استفاده می‌کنم.

مترو با آن همه ازدحام واقعا وحشت‌آور است. تا به حال در مترو احساس خفگی به شما دست داده؟

نه، شاید من زمان خاصی می‌روم. به هر حال اتوبوس، مترو و تاکسی را برای ما گذاشته‌اند، قبول که کم است، فرسوده است و باید احیا شود. مترو الان به ظرفیت اصلی‌اش نرسیده و 30 درصد جابه‌جایی‌ها باید با مترو باشد در حالی که این رقم الان 17 درصد است. اگر ناوگان توسعه پیدا کند و به 75 درصد برسد و اگر بتوانیم زیرساخت‌های دوچرخه، دولت الکترونیک، هوشمندسازی شهر و جلوگیری از تمرکز در مرکز را محقق کنیم، کاهش آلودگی هوا هم شدنی است. الان عزمی ایجاد شده و هر هفته دارد مشکلات آلودگی هوا رصد می‌شود. نهضتی که الان برای حفظ محیط زیست شکل گرفته در تاریخ جلوگیری از آلودگی هوا درتهران بی‌سابقه بوده است مثل افزایش سرانه فضای سبز در شهرها. اینها همه گوشه‌ای از کار است، ولی بهتر شدن وضعیت منوط به این است که همه مردم احساس مسئولیت کنند و اگر گفتند امروز از خانه بیرون نیایید، نیایند.

بالاخره مردم کی راحت نفس می‌کشند؟ یک تاریخ به ما بدهید.

ما باید با عدد صحبت کنیم. ابتدای سال 92 جمع‌بندی‌ها نشان داد در تهران حدود 200 روز ناسالم داشته‌ایم اما الان این عدد رسیده به 89 روز. الان نسبت به سال‌های گذشته شرایط خیلی بغرنج نیست. از ابتدای دولت یازدهم روزهای آلوده نصف شده و امیدوارم در چهار سال آینده اوضاع بهتر شود و مردم شاهد نتایج برنامه‌ریزی‌های انجام شده باشند و محیط زیست سالم و هوای پاک داشته باشند.

یعنی در پایان دولت دوازدهم هوا خوب می‌شود؟

من می‌گویم حرکت شروع شده و همه باید به وظایفشان عمل کنند. اگر این طور شود من مطمئنم مردم شاهد روزهای خوبی خواهند بود.