برج‌ها چرا جلوی گرد و غبار را نمی‌گیرند؟

روزنامه همشهری: مسیر باد غالب تهران غرب به شرق است. پس هر آنچه از خارج شهر وارد هوای پایتخت می‌شود، نتیجه وزش بادی است که از غرب می‌وزد؛ از ریزگردها و گردوغبار گرفته تا آلودگی ناشی از تردد خودروهای سنگین دودزا در مسیرهای بین شهری، فعالیت واحدهای صنعتی، کارخانه‌های آسفالت و معادن شن و ماسه. البته همين باد غرب به شرق آلاينده‌هاي پراكنده موجود در هواي تهران را پس مي‌زند. در اين ميان برخي، ادعاهايي را مطرح مي‌كنند كه به نوبه‌خود جالب به‌نظر مي‌رسد. به‌طور نمونه ساخت‌وسازهاي منطقه 22را يكي از عوامل تشديد‌كننده آلودگي هوا عنوان مي‌كنند. معمولا طي سال‌هاي اخير اين مطالب اغلب در زمستان‌ها و با اوج گرفتن آلودگي هوا بيشتر طرح مي‌شوند اما واقعيت آن است كه چنين مطالبي نه براي رفع مسئله آلودگي هوا كه براي خالي كردن شانه از زير بار مسئوليت مطرح مي‌شود. در برابر رد چنين ادعايي طرح تنها يك‌سؤال كافي است و اينكه «چطور وقتي بلندمرتبه‌هاي غرب تهران مانع وزش باد مي‌شوند، نمي‌توانند جلوي ورود و گردوغبار را كه دانه‌هاي بزرگ‌تر از 2.5ميكرون و اغلب بزرگ‌تر از 10ميكرون دارند ، بگيرند؟» البته سؤال‌هاي ديگري نيز در اين رابطه مطرح است. مثل آنكه آيا در شهرهايي مثل اراك، تبريز، مشهد، اصفهان و... هم اين بلندمرتبه‌ها هستند كه باعث تشديد آلودگي هوا مي‌شوند يا منابعي ديگر وجود دارد؟ يا اينكه مدعي تشديد آلودگي هوا به‌خاطر وجود بلندمرتبه‌ها براساس چه منبع و تحقيقي اين مسئله را مطرح مي‌كند؟ درحالي‌كه بر اساس تحقيقات سازمان حفاظت محيط‌زيست جهاني (UNEP) ، بلندمرتبه‌ها تأثيراتي روي افزايش آلودگي هوا در سطح كلانشهري و در وسعت زياد ندارند. اين سازمان در عين حال با اعلام اينكه برج‌ها مي‌توانند در مقياس محلي روي شاخص‌هاي آلايندگي تأثير بگذارند، توصيه مي‌كند تا سازندگان برج‌ها و اداره‌كنندگان شهرها به سمت استفاده از انرژي‌هاي نو و بهبود توسعه فضاي سبز پيرامون بلندمرتبه‌ها و همچون فضاي سبز عمودي بروند. از سوي ديگر تحقيقات در چندين شهر اروپايي ازجمله پاريس و مادريد نشان مي‌دهد كه تردد خودروهاي ديزلي در روزهاي سرد سال باعث افزايش آلودگي هوا مي‌شود. در شرق لندن علت افزايش حجم توده‌هاي آلاينده، طبق بررسي‌ها به واحدهاي صنعتي موجود ربط پيدا كرده است. البته طبق گزارش گروه پژوهش‌هاي زيست‌محيطي در دانشگاه كينگز، گهگاه ميزان آلاينده‌هايي مثل منوكسيد كربن در نزديكي برج‌هايي مثل هملتز بيشتر از ساير نقاط بوده اما اين به كل شهر تسري پيدا نمي‌كرده است. همچنين مي‌توان به شهرهايي مثل دوبي با داشتن 149آسمانخراش در 1287كيلومترمربع مساحت و 2.5ميليون نفر جمعيت، هنگ‌كنگ با 310آسمانخراش در 1104كيلومترمربع مساحت و 7ميليون نفر جمعيت، نيويورك با 238آسمانخراش در 11327كيلومترمربع مساحت و 20ميليون نفر جمعيت اشاره كرد كه آنچنان با آلودگي هوا دست و پنجه نرم نمي‌كنند. اين در حالي است كه پايتخت ايران 646كيلومترمربع وسعت و حدودا 5/8 ميليون نفر جمعيت ساكن دارد. جالب اينجاست كه در شهرهاي ذكر شده ارتفاع برج‌ها بيش از 150متر و خيلي بيشتر از برج‌هاي تهران است. شهرهاي پيشرفته كه برج‌هاي سبز مي‌سازند در شهرهاي توسعه يافته جهان مقامات عالي رتبه شهرسازي در رده شوراي‌عالي شهرسازي و معماري ايران، يكي از اصلي‌ترين راهكارهاي اساسي براي سكونت جمعيت را استفاده بهينه از فضاي افقي مي‌دانند. در واقع آنها سكونت شهروندان در بناهاي عمودي بلند با رعايت اصول زيست‌محيطي را امري پذيرفته شده قلمداد كرده‌اند. به همين‌خاطر طبق توصيه‌هاي UNEP نه‌تنها راهكارهايي مثل ساخت برج‌هاي سبز را ارائه مي‌كنند بلكه به‌دنبال برج‌هايي با داشتن فيلترهاي جذب هواي كثيف با خروجي حباب‌هاي هواي پاك هستند. مثلا يك‌شركت ساختمان هلندي به سرپرستي طراحي به نام DAAN Roosegaarde، نمونه اوليه برجي فيلتري 7‌متري با اين خاصيت را ساخته است. همچنين يك شركت ايتاليايي به نام Stefano Boeri Architetti درنظر دارد در شهر نانجينگ چين كه دچار آلودگي شديد هواست، 2برج پوشيده از ۱۱۰۰ درخت و ۲۵۰۰ بوته گل ايجاد كند. اين 2برج مي‌توانند سالانه ۲۵ تن دي اكسيد كربن جذب و روزانه ۶۰ كيلوگرم اكسيژن توليد كنند. قبلا نيز شركت مذكور 2برج مشابه ديگر با عنوان جنگل‌هاي عمودي در ميلان طراحي كرده است. در ضمن پروژه مشابه ديگري در شهر لوزان سوئيس در حال اجراست و انتظار مي‌رود اوايل سال ۲۰۱۸ افتتاح شود. يك شركت معماري دانماركي به نام 3XN نيز قصد دارد با ساخت 2برج چندمنظوره مسكوني پايدار به مبارزه با آلودگي هوا در بمبئي هند برود. اين طرح «برج‌هاي درختي» نام دارد و بلندمرتبه‌ها در آن ظاهري شبيه درختان در هم تنيده دارند. پس از اجراي اين طرح به لطف باغ‌هاي عمودي كه اندازه‌شان قابل تغيير خواهد بود، كيفيت هواي محلي بهبود مي‌يابد. از منابع متحرك تا معادن شن و ماسه نبايد غافل شد تحقيقات نشان مي‌دهد كه اولا 80درصد آلودگي كلانشهرها ناشي از وسايل متحرك است و 20درصد ديگر به منابع ثابت شامل كارخانه‌ها و صنايع، شوفاژخانه‌هاي غيراستاندارد ساختمان‌ها و معادن شن و ماسه ارتباط دارد. در اين ميان 780هزار موتورسيكلت فعال، 420هزار خودروي كاربراتوري و فرسوده و 100هزار كاميون فرسوده با سوخت غيراستاندارد نقش بسيار مهمي در دودي كردن آسمان تهران دارند. در مورد گردوغبار ورودي به تهران هم نبايد خيلي به جاي دوري رفت و دنبال منابع خارجي گشت. در 20تا 25كيلومتري شهر، 70معدن شن و ماسه در شهرقدس، شهريار و ملارد اكثرا به‌خاطر فعاليت غيراصولي و غيرمجاز باعث حفر گودال‌هايي به عمق بيش از 80متر شده‌اند. به همين‌خاطر اكوسيستم اين مناطق دستخوش تغييرات شده و محيطي مناسب براي پراكنده شدن گردوغبار به‌وجود آمده است. از سوي ديگر دستگاه‌هاي سنگ‌شكن، توليد 6 تا10 تن شن‌هاي دانه‌‌ريز (بر اثر توليد 100تن ماسه 2بار شور طبيعي) و تردد كاميون‌ها به اين موضوع دامن مي‌زنند. پر واضح است كه وزش باد غرب به شرق در پراكندگي آلاينده‌ها و گردوغبار و رسيدن آنها به شهر تهران را نيز نبايد ناديده گرفت.