توقف طرح‌های بهره برداری از جنگل های شمال

با گذشت بیش از نیم قرن از بهره‌برداری تجاری از جنگل‌های شمال، که نتیجه آن شکل‌گیری بیش از 57 واحد صنعتی چوب در جنگل‌های باستانی هیرکانی بوده، روز گذشته مسئولان سازمان جنگل ها و مراتع کشور و جمعی از متخصصان دانشگاهی در نشستی که به منظور ضرورت اجرایی کردن طرح استراحت جنگل‌ها برگزار شده بود تلویحاً اعلام کردند: «راهی که در این 50 سال رفته‌ایم اشتباه بوده چون ارزیابی‌های کیفی جنگل نشان می‌دهد اکوسیستم جنگلی شمال با سرعت هر چه تمام‌تر به سمت نابودی پیش می‌رود و اگر دیر بجنبیم شاید 10 سال دیگر سرنوشت زاگرس برای شمال ایران تکرار شود.»

توقف بهره‌برداری جنگل‌های شمال که دو ماه قبل سرانجام بعد از سال‌ها پیگیری سازمان حفاظت محیط زیست و بخشی از جامعه دانشگاهی و بدنه کارشناسی سازمان جنگل‌ها از سوی وزیر جهاد کشاورزی ابلاغ شد همچنان با مخالفان زیادی در ساختار اجرایی کشور مواجه است اما گویا سازمان جنگل‌ها این بار عزم خود را جزم کرده تا به هر نحوی شده اعتبار لازم برای همین اندک باقیمانده جنگل‌های شمال را تأمین و دست صنایع چوب را از جنگل‌های طبیعی شمال کوتاه کند. در همین حال قائم مقام سازمان جنگل‌ها و مراتع و رئیس شورای عالی جنگل‌ها صبح دیروز در جمع خبرنگاران گفت: توقف بهره‌برداری از جنگل به معنی رها کردن آن نیست بلکه قرار است همه عرصه‌های جنگلی شمال به مدت 10 سال زیر پوشش حفاظت و احیا قرار گیرد و در این مدت باید طرح آمایش جنگل تهیه شده، جنگل‌های بکر شناسایی و زیر پوشش حفاظت قرار گیرد و برای جنگل‌های تخریب شده برنامه احیا طراحی و به اجرا گذاشته شود و چنانچه قرار باشد بهره‌برداری هم صورت گیرد باید بعد از این 10 سال باشد. او با اشاره به حضور بیش از 57 واحد صنعتی چوب در جنگل گفت: ایجاد صنایع بزرگ چوب در جنگل‌های شمال در سرزمین خشکی چون ایران مانند یک ابروی کمانی و باریک است و اصلاً ایجاد این صنایع در جنگل همانند استراتژی توسعه کشور از ابتدا غلط بوده و هیچ کس حق ندارد بعد از این سرزمین ایران را از جنگل خالی کند.

این مقام خاطرنشان کرد: جنگل‌های طبیعی شمال که تنها باقیمانده جنگلی از دوران سوم زمین شناسی در نیمکره شمالی زمین است محل صنایع چوب نیست و صنایع باید همانند اروپا نیازهای خود را از طریق واردات و جنگل کاری دست کاشت تأمین کنند چون رویشگاه هیرکانی دیگر بیش از این ظرفیت این همه برداشت را ندارد. مقدسی خاطرنشان کرد: اگر جنگل‌های شمال نبود، تهران و تمامی شهرهای دامنه جنوبی و شمالی البرز آب نداشتند بنابراین در شرایطی که تنها 10 درصد نیاز صنایع چوب از جنگل‌های شمال تأمین می‌شود توقف بهره‌برداری از جنگل عملاً هیچ آسیبی به صنایع وارد نمی‌کند.

مقدسی همچنین در پاسخ به پرسش خبرنگار «ایران» مبنی بر اینکه آیا دولت بودجه لازم را برای این طرح تأمین کرده گفت: پیرو ابلاغ وزیر جهاد حدود 15 طرح به مساحت 140 هکتار از جنگل‌های شمال از بهره‌برداری خارج شد و دیگر قراردادشان تمدید نشد و اکنون نیز برای این عرصه‌ها در حال برنامه‌ریزی حفاظتی هستیم.

او افزود: امیدواریم نمایندگان مجلس و سازمان برنامه و بودجه نیز عنایت ویژه‌ای به ضرورت حفظ جنگل‌های شمال داشته باشند و یک تصمیم تحول‌آمیز را برای نجات جنگل های ایران اتخاذ کنند به هر حال دولت اگر می‌خواهد جنگل‌های شمال حفظ شود باید برای تأمین بودجه آن کمک کند و ما نیز در حال رایزنی هستیم. در همین حال هادی کیادلیری، رئیس انجمن علمی جنگلبانی نیز به «ایران» گفت: اینکه گفته می‌شود برای استراحت جنگل‌های شمال هر ساله نیاز به حدود 300 میلیارد تومان اعتبار داریم من اضافه کنم که همین الان نیز بیشتر از 60 میلیارد تومان برای حفاظت از جنگل های شمال داده نمی‌شود و عملاً هیچ هزینه‌ای تاکنون جنگل‌ها برای دولت نداشته است. او افزود: ضمن اینکه این رقم 300 میلیارد تومان واقعاً زیاد نیست. چطور برای یک سد کوچک که تنها چند هزار مترمکعب آب ذخیره می‌کند دولت حاضر است 500 میلیارد تومان هزینه کند اما برای جنگل که هرساله سه و نیم میلیارد مترمکعب آب در خود ذخیره می‌کنند ما حاضر به صرف 300 میلیارد تومان نیستیم. به اعتقاد من تا به امروز همه دستگاه‌ها به جنگل دست انداخته‌اند و امروز باید همه دستگاه‌ها نگاه ملی داشته باشند و هزینه حفاظتش را تأمین کنند.

نابودی 40 میلیون اصله درخت شمشاد در جنگل‌های شمال

رئیس انجمن علمی جنگلبانی کشور افزود: نباید به جنگل‌های شمال به‌عنوان بنگاه چوب نگاه کنیم بلکه باید حفاظت از همه اجزای اکوسیستم صورت بگیرد و نگاهمان را از بهره‌برداری چوب به سایر بهره برداری‌های پایدار تغییر دهیم. هادی کیادلیری با اشاره به اینکه قطع هر درخت در جنگل‌های شمال برداشتن یک گام به سمت بیابانی شدن ایران است، افزود: از مجموع شش میلیون هکتار جنگل‌های زاگرس بیش از یک میلیون هکتار طی چند سال اخیر از بین رفت. همین سرنوشت در کمتر از ۱۰ سال آینده در جنگل‌های شمال اتفاق می‌افتد. چون امروز همه نشانه‌هایی که ۲۰ سال پیش در زاگرس وجود داشت در حال حاضر در جنگل‌های شمال مشهود است. او با تشریح وضعیت فعلی جنگل‌های شمال گفت: در همین پنج سال اخیر طغیان ۴۵ گونه آفت را در سطح بیش از ۳۵۰ هزار هکتار از جنگل‌های شمال داشتیم، که برخی از این آفت‌ها برای سلامت انسان‌ها نیز بسیار خطرناک هستند.

حدود 40 میلیون اصله درخت شمشاد که گونه اندمیک و بومی ایران است در همین مدت در شمال از دست دادیم از سوی دیگر میزان آتش‌سوزی در 10 سال گذشته نیز حدود 190 هزار هکتار افزایش یافته است و این نشان دهنده مرگ اکوسیستمی است و آن وقت عده‌ای همچنان به جای جنگل و منافع ملی از منافع صنایع چوب دفاع می‌کنند. او افزود: متأسفانه تا به امروز جنگل را به‌عنوان بنگاه چوب می‌دیدند در حالی که 130 رودخانه و 12 تالاب از جنگل های شمال تغذیه می‌شوندکه همین زوال اکوسیستمی در حال نابود کردن آنها است و بسیاری از آنها را به رودخانه‌های فصلی تبدیل کرده است. به گفته او میزان برداشت چوب از جنگل در سال‌های گذشته بیش از 6 برابر حد ظرفیت تحمل بوده و همین امر موجب تغییرات گسترده و نابودی حیات وحش هم شده است.

دکتر مروی مهاجر، عضو هیأت علمی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران نیز در این نشست گفت: این 10 سال فرصتی را فراهم می‌کند تا بتوانیم بعد از یک دوره 50 ساله اشتباه، سنگ بنای مدیریت پایدار را طراحی کنیم. همه باید بدانند جنگل پرورشگاه چوب نیست بدون جنگل‌های شمال امکان زیست انسان در این منطقه وجود ندارد. چون میزان بارش در این منطقه بیش از 4 برابر زاگرس است و اگر بیش از این پوشش گیاهی نابود شود فجایع طبیعی ویرانگری اتفاق می‌افتد.

در همین حال معاون جنگل‌های شمال در سازمان جنگل‌ها نیز با اشاره به اینکه جنگل‌های شمال 3 میلیارد و 6 میلیون متر مکعب آب در هر سال ذخیره می‌کند، گفت: اگر به فکر امنیت ملی هستیم باید استراحت جنگل را هر چه سریعتر اجرایی کنیم و معاونت جنگل آن را با اقتدار پیگیری می‌کند.