پدیده ریزگردها و نقض حقوق شهروندی

باشگاه مخاطبان فردا؛ عباس جلیلی*: در عصر حاضر یکی از حق های پذیرفته شده بشری برخورداری از یک محیط زیست سالم و پاک و بدون آلودگی برای هر شهروند می باشد و یکی از ضروریات یک محیط زیست سالم و پاک برخورداری آن محیط از هوای پاک می باشد. در واقع حق بر هوای پاک از زیر مجموعه های حق بر محیط زیست سالم می باشد.

پدیده ریزگردها یکی از چالش های نوظهور در زمینه تخریب زیست محیطی است که طی نیم دهه گذشته در منطقه غرب آسیا و خاورمیانه با آن مواجه هستیم. این پدیده سالانه منجر به افزایش درصدی از مرگ و میرها و همچنین روانه کردن بسیاری از هموطنانمان به بیمارستان در اثر تنفس هوای ناسالم می شود.

بر اساس اصل پنجاهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران همه مکلف به حراست، حفاظت و پاکسازی محیط‌زیست هستند. بر اساس این اصل قانون اساسی، هر شهروند حق دارد از یک محیط زیست سالم برخوردار باشد و رعایت این حق هم تکلیفی برای همه ایجاد میکند. از سوی دیگر اصل 22 قانون اساسی اعلام می دارد : حيثيت، جان، مال، حقوق، مسكن و شغل اشخاص از تعرض مصون است مگر در مواردي كه قانون تجويز كند. می توان از مفهوم این اصل این گونه برداشت کرد که بر این اساس، حق داشتن هوای سالم و سایر مسائل محیط‌زیستی نیز جزو حقوق افراد تلقی می‌شود. اساسا حق محیط‌زیست جزو بنیادهای اساسی حقوق هر شهروند است که ما به عنوان یک ایرانی از آن برخوردار هستیم. این حق که در قانون اساسی ما هم آمده از حقوق بنیادین و الهی بشر تلقی می‌شود که باید همه ایرانیان به طور کامل از این حق برخوردار باشند.

از سویی شاهد هستیم که پدیده گردوغبار و ریزگردها بدیهی ترین حق استفاده از محیط زیست یعنی نفس کشیدن را هم نقض می کند. اگر منشا این ریزگردها در خاک ایران است دولت ایران باید هر کار دیگری که در دست دارد زمین بگذارد و اولویت خود را از بین بردن منشا ایرانی این ریزگردها قرار دهد. این ریزگردها منتج به آثار خطرناک و زیانباری برای ایرانیان می شوند که چندین برابر آن چیزی که در حال حاضر برای آن هزینه می شود باری را بر دوش دولت و کل کشور وارد می کند و اگر منشا ریزگردها در منطقه و از کشورهای عربی وارد کشور می شود بایستی این مسئله را در مجامع بین المللی قابل پیگیری دانست.

در عرصه بین المللی ما با چارچوبی کلی تحت عنوان حقوق بین الملل محیط‌زیست رو به رو هستیم. حقوق بین الملل محیط‌زیست که آخرین آن سند پاریس است از جمله این اسناد بین المللی است که همه کشورها آن را امضا کرده اند و جزو اسناد سازمان ملل متحد محسوب می‌شود. بر این اساس همه نهادهای بین المللی و دولت ها ملزم به رعایت این قوانین هستند. در اینجا هم این تکلیف برای دولت ها در نظر گرفته شده و بر اساس قوانین بین الملل و سازمان ملل آلودگی هوا و رفع آن جزو وظایف دولت هاست و تکلیف آنها تلقی می شود. بر اساس همین قوانین بین المللی اگر دولت عراق و یا سایر دولت های عربی که در بحث ریزگردهای ایران نقش دارند باید در این مورد پاسخگو بوده و اقدام کنند. در کل نظام حقوقی ایران آلودگی هوا را جرم انگاری نموده است و دخیل شدن عوامل آلوده کننده هوای این شهرها، ناقضان اصلی حقوق شهروندان به حساب می‌آید.

از سوی دیگر همه شهروندان قربانیان دسته جمعی آلودگی هوا می باشند. آلودگی هوا جان و حقوق شهروندان را مورد هدف قرار داده و دولت ملزم و مکلف به اتخاذ راهکارهای اصولی و علمی برای کاستن میزان آلودگی هوا در کلان شهرها و مقابله با پدیده ریزگردها در غرب می باشد. ریزگردها آثار سیاسی، اجتماعی و فرهنگی دارد ،کشاورزی، صنعت و بافت کشاورزی را از بین برده و ناهنجاری ها را بوجود می آورد. موجب ناامیدی و افسردگی در اجتماع می شود و تبعات آن محدود به مسائل زیست محیطی نمی شود. از سویی امسال، سال اقتصاد مقاومتی اقدام و عمل نامیده شده است باید در همه زمینه های اساسی کشور اقدام و عملی که قابل لمس برای مردم باشد صورت گیرد یکی از این موارد هم همین مسئله مقابله با ریزگردهاست که ان شاء الله شاهد اقدامات فوری در جهت ریشه کن شدن آلودگی هوا و ریزگردها باشیم.

*ـ پژوهشگر حقوقی و دبیر جمعیت دانشجویی حقوق بشر اسلامی استان کردستان

با ارسال مطلب و سوژه به پایگاه خبری فردا شما نیز عضو باشگاه مخاطبان فردا شوید