امیدوار به حفظ یوزپلنگ ایرانی هستیم

یوزپلنگ ایرانی گونه‌ای است که به ‌شدت در معرض خطر انقراض است و اکنون تنها تعداد کمی از آنها در ایران یافت می‌شوند. با توجه به این موضوع اکنون وضعیت یوزپلنگ ایرانی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

وضعیت پوزپلنگ‌های ایرانی کماکان بحرانی است. بحران جدیدی رخ نداده است، اما چالش‌ها و مشکلات برای این جمعیت در حال تغییر است. ۱۰ سال پیش بحران کمبود طعمه را داشتیم، یعنی بیشترین مشکلی که برای یوزها وجود داشت این بود که غذای کافی برای خوردن در زیستگاه‌ها نداشتند، اما این مشکل با صرف بودجه و قدرت زیاد نزدیک به صفر رسید و حتی منفی هم شد، به طوری که اکنون در برخی مناطق افزایش جمعیت طعمه را داریم و در اثر این افزایش جمعیت تعداد یوزها از ظرفیت زیستگاه بالا زده است. برای مثال این مشکل در سیاه کوه یزد و میاندشت خراسان شمالی رفع شده است. منتها مشکلات دیگری پدید آمده اند، یعنی در جایی که افزایش طعمه و افزایش جمعیت یوز ایجاد می‌شود، یوزها از منطقه خارج شده و تصادف می‌کنند که این چالش بعدی ماست. به گونه‌ای که یک قسمت را درست می‌کنید و در یک قسمت دیگر دچار بحران می‌شوید.

از جمعیت یوز ایرانی آمار متفاوتی داده می‌شود، بر اساس آخرین آمار تعداد یوزپلنگ‌های ایرانی چقدر است؟

در طول ۱۵ سال گذشته دانش ما در مورد یوزپلنگ ایرانی بیشتر شده است و اطلاعاتی که اعلام می‌کنیم در حال تغییر است. برای مثال در گذشته با دیدن و گرفتن تعدادی تصویر از یوز در منطقه نایبندان فکر می‌کردیم این منطقه چقدر یوز دارد که ما توانستیم چند تصویر بگیریم، اما اکنون تخمین‌ها نسبت به گذشته بالاتر رفته است، چون اطلاعات ما با مطالعاتی که انجام داده ایم بیشتر شده است و به این نتیجه رسیده ایم که تعداد جمعیت یوز از سال‌های گذشته خیلی پایین تر رفته است و ما عدد ۵۰ را اعلام کرده ایم، اما این رقم عددی است که ما هنوز به آن مطمئن نیستیم و تنها حسنی که دارد این است که ما می‌دانیم که امید برای حفظ این گونه جانوری وجود دارد، چون حداقل ۵۰ تا یوز ایرانی در کشور داریم، اما نکته‌ای که هست برخی می‌گویند که حدود ۶۰ الی ۷۰ یوز وجود دارد، حتی اگر این رقم هم درست باشد بحران بزرگی در مورد این گونه جانوری وجود دارد و ما بحران انقراض گونه‌ای با جمعیت پایین را در کشور تجربه می‌کنیم و مساحتی که یوزها در آن زندگی می‌کنند شش میلیون هکتار است، یعنی مساحتی که کنترل و حفظ آن بسیار مشکل است و اگر آمار ضد و نقیضی درباره تعداد یوزپلنگ‌های ایرانی می‌شنوید گاهی اوقات بخشی از آن مربوط به این موضوع است.

با توجه به اینکه نسل یوزپلنگ‌های ایرانی سال‌‌هاست که در معرض نابودی قرار دارد چگونه باید آنها را از انقراض نجات داد؟

در انقراض یوزپلنگ ایرانی بیشتر به این توجه می‌کنیم که آیا تجربه مشابه دیگری در زیست بوم‌های دیگر وجود داشته یا نه؟ برای مثال مناطق آفریقا که امروز پر از یوزپلنگ است کارهای مدیریتی سنگین‌تری را می‌طلبد، آنها از هسته جمعیتی اولیه کوچک یوزها شروع کرده و بعد تکثیر و حفاظت از محیط محصور را انجام داده‌اند که اکنون تعداد جمعیت یوزهایشان به تعداد قابل قبول رسیده، اما ما هنوز وارد این موضوع‌ها نشده ایم، در حالی که اگر در آینده بخواهیم در طبیعت بدون هیچ دخالتی تعداد بزرگی از جمعیت یوزها را داشته باشیم کمی بعید به نظر می‌رسد، چون اگر بخواهیم این کار را انجام دهیم خود هسته باقی مانده یوزها به صورت کاملا طبیعی در ایران زندگی می‌کنند و این چالش بسیار بزرگی است، به گونه‌ای که بسیاری در این زمینه به ایران تبریک گفته اند، چرا که هنوز وارد کار آفریقایی‌ها نشده و حفاظت دست کاری شده انجام نداده است. حفاظت ما در طبیعت آزاد صورت می‌گیرد که این خود یک موفقیت بزرگ است، اما اینکه باید چقدر امید داشته باشیم که این تعداد خیلی بزرگ شود و فکرها آسوده باشد، با توانی که طبیعت ما و زیستگاه یوزپلنگ در ایران دارد دور از ذهن است که به صورت کاملا طبیعی بتواند جمعیت یوزها را آن‌قدر تقویت کند که بگوییم تعداد آنها از مرز ۳۰۰ الی ۴۰۰ گذشته و ما دیگر خیالمان برای همیشه راحت است. در نتیجه اگر بخواهیم وارد این قسمت شویم شاید لازم باشد در کنار حفاظت طبیعت کارهای مدیریتی سنگین تری را انجام بدهیم تا به نتیجه برسیم. با وجود این، این کار جزو برنامه‌های آینده ماست تا اگر دچار بحران‌های شدیدتری شدیم ذخیره‌گاهی داشته باشیم.

با توجه به اینکه تغییرات زمینی تاثیرگذارترین عامل در زیستگاه یوزپلنگ‌هاست، چه خطراتی این گونه نادر را تهدید می‌کند؟

خطرات تهدیدکننده یوزپلنگ‌ها در حالت چرخش است. در ابتدای امر کمبود طعمه مد نظر بود و بعد از آن بحران جاده کشی در زیستگاه و تغییر زیستگاه‌ها به وجود آمد که کنترل شد، چون به هیچ کدام از طرح‌های جاده کشی اجازه اجرا داده نشد و به بهره براری نرسیدند، اما اکنون در این مناطق تخریب زیستگاه‌ها بحرانی است و دیگر آنکه عبور یوزها از جاده‌ها و تصادفات جاده‌ای نیز مشکل ایجاد کرده است، تا جایی که این قسمت‌های بحرانی نیز در حال اصلاح است. همچنین عامل اصلی تهدید یوزپلنگ ایرانی، موضوع دام، حضور طوفان، سگ گله و چوپانانی است که در مناطق یوز رفت و آمد می‌کنند که همگی چالش پیچیده‌ای را رقم زده اند، چون طرف مقابل کسی است که معیشت او وابسته به این موضوع است. ما رایزنی‌های زیادی کرده و ستاد کنترل دام را در ایستگاه‌های دام تشکیل داده ایم، اما کار دشواری است، چون با معیشت مردم سر و کار داریم.

زیستگاه‌های یوزپلنگ در ایران دقیقا کجاست؟

شش استان سمنان، اصفهان، یزد، کرمان، خراسان جنوبی و شمالی به صورت مشخص یوز‌های دائمی دارند، اما بعضی یوزها در استان‌های اطراف نیز رفت و آمد می‌کنند. برای مثال چندین بار در خراسان رضوی یوزها مشاهده شده و اخیرا نیز در گلستان یوزها عبور کرده اند.

آیا صحت دارد که تنها دو یوز ماده باقی مانده است؟

گروه‌هایی هستند که با ما در پایش ایستگاه یوزها همکاری می‌کنند و این دوستان در آخرین پایش خود به این نتیجه رسیدند که بیشتر از دو یوز پلنگ ماده از جلوی دوربین‌شان رد نشده است. در حالی که این مساله به این معنی نیست که تنها دو یوزپلنگ باقی مانده است. این در حالی است که وقتی جمعیت یوزها ۵۰تاست نباید انتظار ۲۰۰ یوز ماده داشته باشیم.

آیا می‌توان به آینده یوزپلنگ‌ها در ایران امیدوار بود؟