کشور در لبه پرتگاه بی‌آبی/ ۸۰۰ هزار چاه غیر‌مجاز در حال بهره‌برداری هستند

سرویس اجتماعی فردا؛ حامد فراهانی: یکی از موضوعاتی که امروزه در کشور ما بسیار مورد توجه است بحث کمبود آب و برداشت های بیش از حد از سفره های آب زیرزمینی است که این موضوع باعث فرونشست زمین و ایجاد گودال های بزرگ در سطح زمین می شود.

از آنجایی که کشور ما در منطقه ای نیمه خشک واقع شده مسئولین امر باید چاره ای برای مصرف بهینه آب داشته باشند خصوصا مصارف کشاورزی که سهم زیادی از مصرف آب را به خود اختصاص داده اند چراکه اگر با این رویه پیش برویم این مایه حیات بخش دیگر برای آیندگان باقی نمی ماند و آنها نیز باید تقاص بی تدبیری ها و بی مسئولیتی های متولیان آب کشور در این زمان را بدهند به طوری که چیت چیان، وزیر نیرو در این زمینه گفته است: میزان سرانه آب تجدیدپذیر در کشور به‌شدت کاهش پیدا کرده و هم‌اکنون به‌ازای هر نفر ایرانی کمتر از ۱۵۰۰ مترمکعب شده و در ۱۰ سال آینده ممکن است به زیر هزار مترمکعب کاهش پیدا کند.

بحران کم آبی ریشه در نوع مدیریت و برنامه ریزی از منابع آبی دارد

طبق آمارها میزان سهم کشاورزی از مصرف آب در ایران بیش از 90 درصد است در حالی که میانگین جهانی مصرف آب در بخش کشاورزی حدود 75 درصد است، هومان خاکپور، فعال محیط زیست می گوید: اینکه کشور ما چرا به سمت بحران رفته به بحث مدیریت و برنامه ریزی و بهره برداری از منابع آب برمی گردد. ما در بخش کشاورزی بیشترین مصرف آب را داریم و براساس آمارهای مختلف کشاورزی با راندمان 30 تا 35 درصد آب مصرف می کند و این برای کشوری که روی کمربند خشک واقع شده است و میزان بارش های آن یک سوم میزان میانگین جهانی است یک فاجعه است.

این فعال محیط زیست می افزاید: براساس استانداردهای جهانی تمام کشورها تا 20درصد مجاز به استفاده از منابع آب قابل گردش در سال هستند و برخی از کشورها نیز تا 40 درصد هم استفاده می کنند که این مرز بحران است و بالاتر از 40 درصد در شرایط خطرقرار دارد. کشور ما براساس آمارهای متفاوتی که داده شده بین 70 تا 80 درصد از منابع آب در گردش را مصرف کرده است و وقتی چنین مدل بهره برداری از منابع آبی را داریم نباید انتظاری جز بحران و تنش آبی داشت و اگر بخواهیم از این بحران به سلامت بگذریم باید در هر سه بخش کشاورزی، شرب و صنعت تجدید نظر داشته باشیم.

خاکپور درباره حل مشکل بحران آبی در کشور گفت: باید روش های غلطی را که پیش گرفته ایم و میزان بهره برداری های غلطی که از منابع آب داشته ایم را متوقف کرده و براساس توان هر منطقه برنامه ریزی های زیست محیطی داشته باشیم.

غلط بودن رویکرد توسعه دلیل عدم برون رفت از بحران آب

اما دولتمردان یکی از راه های برون رفت شهرهای خشک را اجرای طرح های انتقال آب می دانند که خاکپور در این باره می گوید: ما اگر ده ها پروژه انتقال آب داشته باشیم چون رویکرد توسعه غلطی داریم نمی توانیم بحران آب را حل کنیم و باید در هر منطقه از کشور براساس ظرفیت ها و توان محیط زیستی برنامه ریزی کنیم؛ مثلاً در استانی مانند اصفهان که ظرفیت های گردشگری دارد نباید رویکردی بر مبنای صنعت و کشاورزی داشته باشیم.

به طور مثال احداث کارخانه فولاد مبارکه اصفهان که خود نیازمند آب فراوانی است چه لزومی دارد که در یک شهر خشک احداث شود رسول زرگرپور، استاندار اصفهان نیز می گوید: بخش صنعت بر اساس مصوبه شوراي عالي آب بايد جز در مصرف شرب و بهداشت، ساير مصارف خود را از پساب استفاده کند.

استفاده صنایع از پساب ها

همچنین زرگرپور گفته است؛ از آنجايي كه نمي‌توان صنايع را حذف كرد، بريدن بند ناف صنعت از آب تازه و استفاده صنعت از پساب با بهره برداري درست از آن بايد در دستور كار صنايع قرار گيرد.

اما بهرام سبحانی، مدیرعامل فولاد مبارکه می گوید: سهم برداشت فولاد از 1.5 میلیارد مترمکعب آب زاینده رود در پیک مصرف 29 میلیون متر مکعب و در مجموع 1.9 درصد آب زاینده رود است.

مکانیزه کردن کشاورزی سهم زیادی در کاهش آب مصرفی دارد

اما موضوع دیگری که می تواند در کاهش مصرف آب تاثیر بسزایی داشته باشد مکانیزه کردن کشاورزی است که رئیس صنایع کشاورزی و مکانیزاسیون وزارت جهاد کشاورزی از اختصاص 1200 میلیارد تومان خط اعتباری برای مکانیزاسیون کشاورزی کشور در سال جاری خبر داده است و می گوید: از این رقم تاکنون 400 میلیارد تومان برای دریافت در بانک‌ها ثبت شده که 33 درصد از اعتبارات است.

حذف کشت برنج در تمامی استان ها به غیر از گیلان و مازندران

وی سیاست وزارت جهاد کشاورزی را حذف کامل کشت برنج در تمام استان‌ها به غیر از گیلان و مازندران عنوان کرد و افزود: پایین بودن بهره‌وری آب در شالیزارها از عوامل محدودیت‌ کشت برنج در استان‌های کشور است و وزارت جهاد کشاورزی هیچ برنامه‌ای برای تولید برنج در استان‌های کشور به غیر از گیلان و مازندران در نظر نگرفته و درصدد است سطح زیرکشت در استان‌ها را کاهش دهد.

عباسی همچنین از ابلاغ نامه مبنی بر پرداخت نکردن تسهیلات برای مکانیزاسیون بخش برنج در استان‌های مختلف خبر داد و بیان کرد: کشت برنج در استان‌ها به غیر از گیلان و مازندران مورد تایید، قبول و حمایت وزارت جهاد کشاورزی نیست.

وی با اشاره به استفاده از روش‌های جدید برای کشت محصولات کشاورزی، خاطر نشان کرد: تغییر فصل کشت از فصل بهار به پاییز به منظور کاهش مصرف آب از برنامه‌های وزارت جهاد کشاورزی است.

وجود 800 هزار حلقه چاه غیرمجاز در کشور

علیمراد اکبری، معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی یکی دیگر از دلایل کاهش منابع آبی کشور را حفر چاه های غیرمجاز دانست و گفت: میزان استحصال آب از منابعی همچون چاه ها 52.4 درصد، چشمه ها 20.9 درصد، آب های سطحی 17.4 درصد و قنوات 9.3 درصد است همچنین در حال حاضر نیمی از 800 هزار حلقه چاه موجود در کشور، غیرمجاز هستند.

اکبری با هشدار اینکه عده ای به غارت آب روی آورده اند، تصریح کرد: اگر جلوی چاه های غیر مجاز گرفته شود، بسیاری از مشکلات آبی کشور حل می شود.

بنابراین مسئولان امر باید با حمایت از تحقیقات انجام شده در زمینه خشکسالی،‌ جدا کردن آب آشامیدنی از سایر مصارف، جلوگیری از تخریب جنگل ها، فرهنگ سازی برای صرفه جویی بیشتر، بهینه سازی آبیاری زمین های کشاورزی و بهسازی شبکه آبرسانی شهری جلوی هدررفت بیشتر آب را بگیرند تا نسل های آینده با مشکل کم آبی و یا خشکسالی مواجه نشوند.