وقتی تجهیزات و هواپیمای آبپاش برای اطفای حریق موجود نیست!

سرویس اجتماعی فردا؛ رسول عوده زاده: این روزها آتش‌سوزی پشت آتش‌سوزی امان جنگل‌ها را برید. این روزها از میان هر چند خبر، یکی به آتش گرفتن یک نقطه جنگلی و مرتعی برمی گردد؛ اخباری که تلخ و نگران کننده است. این روزها خوزستان داغدار جنگل های خود است.

«در یک ماه گذشته حدود 12 مورد آتش سوزی در جنگل های خوزستان گزارش شده است. از ابتدای سال تاكنون حدود 40 فقره حریق در خوزستان رخ داد كه بیش از ۲۵۶ هكتار جنگل، مرتع و بیشه طعمه حریق شد. سهم جنگل طبیعی در این آتش سوزی ها ۳۸ هكتار، مرتع ۱۱۱ هكتار، مرتع مشجر ۲۱ هكتار و جنگل های دست كاشت نیز ۸۰ هكتار بود. در این میان دوسوم آتش سوزی جنگل‌ها که در دو سال اخیر در خوزستان اتفاق افتاده در اندیمشک به وقوع پیوسته است. افزون بر هزار هکتار از جنگل های بخش الوار اندیمشک که دارای گونه های گیاهی ‏نادر هستند در سال های گذشته در آتش سوخته است.

امسال وقوع دست کم سه آتش سوزی در مناطق مرتعی و جنگلی اندیمشک، لالی و اندیکا گزارش شده است. بیشتر آتش سوزی‌ها مربوط به جنگل‌های شمال استان است که با چندین استان دیگر مثل ایلام، لرستان و فارس در این جنگل‌ها مشترک است.

پیگیری برای تجهیز امکانات لازم به منظور مهار آتش

آتش شهرستان های اندیمشک، اندیكا، ایذه، باغملك، بهبهان، دزفول، مسجدسلیمان، لالی، شوشتر و شوش در زمینه آتش سوزی جنگل ها بحرانی هستند.» این آخرین آماری است که درباره آتش سوزی یا خودسوزی جنگل ها در خوزستان منتشر شده، آماری که استاندار خوزستان را مجبور به واکنش کرد. استاندار خوزستان در این باره می گوید: موضوع آتش‌سوزی در جنگل‌های خوزستان به صورت ویژه پیگیری می‌شود.

غلامرضا شریعتی در خصوص آتش‌سوزی‌ها در جنگل‌های استان می افزاید: موضوع وقوع آتش‌سوزی در جنگل‌های استان و فراهم کردن امکانات لازم جهت مهار آتش در این حوادث، از سوی استانداری و اداره‌کل مدیریت بحران خوزستان به صورت جدی پیگیری خواهد شد.

با اینکه سرهنگ محمد عزیزی، فرمانده یگان حفاظت اداره کل منابع طبیعی خوزستان درباره تجهیزات منابع طبیعی برای مهار آتش سوزی ها در مراتع و جنگل های خوزستان گفته که در دو سال گذشته 11 دستگاه مهار آتش و 2100 ادوات انفرادی خاموش کردن آتش برای ادارات منابع طبیعی خوزستان تامین شده است. اما دوستداران مجیط زیست معتقدند که نبود امکانات دسترسی مناسب از جمله بالگرد آب پاش و سایر امکانات مورد نیاز می تواند در صورت وقوع حوادث دیگر صدمات جبران ناپذیری به محیط زیست بکر این مناطق وارد کند.

کدام جنگل های خوزستان داغدار شدند؟

در آخرین خبرها آمده است؛ شعله‌های آتش در اطراف تالاب میانگران ایذه باعث از بین رفتن پوشش گیاهی و محل زندگی پرندگان اطراف این تالاب شده است.

قبل از آن آتش سوزی در منطقه اشکفت سلمان ایذه پوشش زیست محیطی منطقه را دچار آسیب کرد و به دلیل ارتفاع زیاد منطقه و سخت بودن دسترسی آتش نشانان به محل حادثه تا کوه‌های الهک نیز کشیده شد.

در ادامه آتش جنگل های اندیکا با پوشش درخت بلوط را درنوردید و گرمای هوا، غنی بودن مراتع و سخت گذر بودن منطقه کار نیروهای اعزامی را با مشکل مواجه کرد.

آتش معادل ۲۰ هکتار از منطقه حفاظت شده کرخه در شوش را دربرگرفت؛ برخی حدود این آتش را ۶۲ هکتار تخمین زدند. خسارت ریالی وارد شده ناشی از این آتش‌سوزی به منطقه حفاظت شده کرخه افزون بر 6 میلیارد ریال عنوان شده است. گرما و خشکی هوا در این آتش‌سوزی و گسترش آن نقش داشته ضمن اینکه احتمال وقوع این آتش‌سوزی از سوی دامداران محلی در دست بررسی است.

پیشتر محدوده‌ای به وسعت 20 هکتار از جنگل‌های منطقه گردشگری «مال آقا» در باغملک دچار آتش‌سوزی شد که عمده این آتش‌سوزی‌ها در ارتفاعات بود.

80 هزار هکتار جنگل در معرض آتش

سپس بخشی از جنگل‌های ارتفاعات ریت کوه در الوار گرمسیری اندیمشک آتش گرفت.

در شهرستان اندیمشک 80 هزار هکتار جنگل وجود دارد که با توجه به شرایط آب و هوایی و کمبود امکانات و تجهیزات این جنگل ها همواره در معرض تهدید ناشی از آتش قرار دارند.

سپس بی احتیاطی گردشگران، موجب وقوع آتش سوزی در مراتع حاشیه دریاچه سد دز و منطقه شکار ممنوع قلعه شاداب دزفول شد که سه هکتار از مراتع و رستنی ها در آتش سوخت.

قبل از اینها آتش سوزي در جنگل ام الدبس شهر بستان از توابع شهرستان دشت آزادگان موجب از بين رفتن 17 هكتار از اين جنگل شد. درختان اين جنگل دست كاشت و از گونه كهور هستند، که در سال 69 كاشته شد و نزديك به 25 سال به طول انجاميد تا نهال هاي كاشته شده درخت شوند و اين جنگل را تشكيل دهند.

خوزستان هواپیمای آبپاش برای اطفای حریق جنگل ها ندارد

رئیس اداره حفاظت محیط زیست شوش با اشاره به آتش سوزی مناطق حفاظت شده حاشیه رودخانه کرخه به خبرنگار «فردا» می گوید: یکی از عوامل اصلی آتش گرفتن این مناطق افزایش دما تا بالای ۵۰ درجه بود البته عوامل انسانی هم تأثیرگذار بودند. این آتش سوزی یکجا نبود بلکه شکل پراکنده داشت و در اثر عواملی مانند باد به جاهای دیگر منتقل می‌شد که در غروب یا شب گسترش پیدا کرد.

«فیروز حاجی کلی» درباره تجهیزات هوایی برای مقابله با این گونه حوادث نیز می گوید: هواپیمای آبپاش در کل استان وجود ندارد که بخواهد در اختیار ما گذاشته شود. قطعا اگر هلی کوپتر در چنین مواردی باشد اطفای حریق سریع‌تر و راحت‌تر انجام می‌شود. اما نیروی نظامی، بسیج و مردمی برای خاموش کردن آتش به ما کمک کردند با اینکه هیچ قرارداد یا تفاهم نامه‌ای بین ما امضا نشده است. ما هم از همه توان و امکاناتی که داشتیم استفاده کردیم تا عملیات مهار آتش به سرانجام برسد. اگر می‌خواستیم منتظر بمانیم تا هلی کوپتر برسد و به مهار آتش کمک کند که آتش همه جا را در برمی گرفت برای همین ما عملیات را سریع شروع کردیم و منتظر آمدن هلی کوپتر نشدیم. هر چند کلا در این عملیات هیچ هلی کوپتری در اختیار ما گذاشته نشد.

وسایل اطفای حریق محیط زیست کافی نیست

او درباره مهار آتش سوزی باوجود کمبود تجهیزات اظهار می کند: محیط زیست همیشه امکانات مشخصی دارد یک سری وسایل اطفای حریق داریم که کافی نیست. اما هر جا تا الان نیاز به کمک داشتیم، سایر ارگان‌ها با محوریت فرمانداری و شهرداری برای کمک به ما وارد عمل شده اند.

قول تجهیز خوزستان به بالگرد آب‌پاش

از سوی دیگر، مدیرکل مدیریت بحران خوزستان در گفتگو با خبرنگار «فردا» اعلام می کند: طبق توافق با سازمان مدیریت بحران کشور، قرار است یک بالگرد آبپاش برای اطفای حریق در جنگل‌ها و مراتع در یکی از شهرستان‌های شمالی استان و به احتمال زیاد در مسجد سلیمان مستقر شود. قرار است مدیریت بحران کشور، این بالگرد را طبق تفاهم نامه ای که لحاظ شده تامین کند. یک هواپیما هم در خدمت سازمان مدیریت بحران است که برای خاموش کردن آتش سوزی‌های بزرگ مورد استفاده قرار می‌گیرد.

«هاشم بالدی» می افزاید: هماهنگی‌هایی با سازمان مدیریت بحران کشور داشتیم که طی آن تفاهم نامه ای سه جانبه بین سازمان مدیریت بحران، سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری و وزارت دفاع بسته شده تا از محل اعتبارات ماده 10 و 12 مدیریت بحران برای اطفای حریق برنامه ریزی شود تا بالگرد آبپاش برای استان مهیا شود. مشکل اساسی ما این است که آتش سوزی‌هایی که معمولا پس از پایان روز اتفاق می‌افتند، پرواز را برای بالگرد مشکل می‌کنند اما قرار است برای اطفای حریق در این وقت روز هم برنامه ریزی شود.

او استقرار امکانات و تجهیزات برای اطفای حریق در جنگل‌ها را ضروری می داند و بیان می کند: با سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری هماهنگ شده است تا چند کانکس را در جنگل مستقر کنیم. درون این کانکس‌ها یک سری کپسول و مواد اطفای حریق مستقر خواهد شد تا توسط نیروهای انسانی که در محل حادثه حاضر می‌شوند مورد استفاده قرار گیرند. مطالعاتی در حال انجام است که حفر چاه‌هایی در جنگل‌ها را در دستور کار خود قرار دهیم تا در زمان آتش سوزی، آب از آنها برای اطفای حریق استفاده شود.

بالگرد اجاره ای برای ۲۵۶ هكتار جنگل سوخته

فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی خوزستان نیز به خبرنگار «فردا» می گوید: یكی از علت های حریق جنگل ها و مراتع در خوزستان گرمای بالا است. همچنین بارندگی های سال گذشته و اوایل امسال كه باعث رشد پوشش گیاهی علف فراوان و در نهایت خشك شدن آنها كه با كوچكترین جرقه ای باعث آتش سوزی می شود نیز از دیگر علت های حریق در جنگل ها و مراتع استان است. حریق ها معمولا یا عمدی است یعنی مرتع ها را آتش می زنند و یا اینكه غیر عمدی مانند تیراندازی شكارچیان، ماندن ته سیگار و یا آتش های خاموش نشده خانواده هایی كه برای تفریح به جنگل رفته اند.

سرهنگ «محمد عزیزی» با اشاره به كمبود امكانات اظهار می کند: امكانات تهیه شده پاسخگوی استانی با این عظمت نیست و مثلا دزفولی كه ۳۰۰ هكتار جنگل دارد نمی توان تنها با یك خودرو آن هم در مناطق صعب العبور خدمت رسانی كنیم. سازمان جنگل ها اخیرا یك بالگرد را به صورت اجاره ای در استان خوزستان به منظور اعزام نیرو به مناطق صعب العبور مستقر كرده است. همچنین ۱۷ تیم اطفای حریق در سراسر استان كه به لوازم اطفای حریق تجهیز شده اند را تشكیل داده ایم.

نیرو، تجهیزات، فرهنگسازی و مجازات های بازدارنده

آتش‌سوزی جنگل‌های کشور داستان تازه‌ای نیست، داستان تلخی که برگ برگ آن از این حکایت دارد که مسئولان طی چند سال گذشته نخواسته یا نتوانسته‌اند چاره‌ای برای آن بیندیشند، چاره‌ای که دست‌کم می‌توانست اندکی از وسعت این آتش سوزی ها را بکاهد. علاوه بر بحث فرهنگسازی، آنچه می تواند موجب کاهش آتش گرفتن عرصه های طبیعی شود، اعمال مجازات های بازدارنده است.

با توجه به اظهار‌نظر کارشناسان باید از مسئولان خواست، توجه ویژه به فرهنگسازی و آموزش جوامع محلی کنند، زیرا با توجه به کمبود اعتبار و نیرو که سازمان جنگل‌ها با آن رو‌به‌روست، از این طریق می‌توان شرایط بهتری برای حراست از جنگل‌های کشور پدید آورد. نکته اینجاست که در سایه کمبود نیرو و تجهیزات، مسئولان باید به پیشگیری پرداخته و از طریق آموزش و فرهنگسازی از پتانسیل سازمان‌های مردم نهاد برای مقابله با چنین مشکلاتی استفاده کنند. باید همه ما خوب بدانیم قامت هر درختی که فرو می شکند، هر درختی که خاکستر می شود ما و زمین مان یک گام به نیستی مان نزدیک شده ایم. دوستداران محیط زیست گفته اند: «جنگل ها پیش از انسان ها بوده اند و بیابان ها پس از انسان ها به وجود آمده اند».