گلستان، از مشکلات «خزر» در امان نیست

روزنامه ایران: کاهش ماهیان خاویاری، کاهش تراز آب، انقراض فوک‌ها، آلودگی، نابودی نسل ماهیان، ساخت و سازهای بی‌رویه ساحلی، ویلاسازی‌های بی‌ضابطه و صدمات ناشی از گردشگران ساحلی سلامت و حیات بزرگترین دریاچه جهان را تهدید می‌کند و همه اینها به دلیل دخالت‌های نسنجیده انسان پدید آمده است. نگین آبی ایران در کنار جنگل‌های زمردین شمال ویژه‌ترین موهبتی است که خداوند در دل کشورمان نهاده است. موهبتی که دوست داریم پربگشاییم و چون پرندگان مهاجر به سمتش برویم، اما از اعماق این دریای مواج خبرهای دیگری به گوش می‌رسد. دریاچه‌ای که سطل زباله مسافران شده و از ماهیان یک تنی خاویاری آن اثری نمانده است. خزری که نسل کیلکا در تور صیادانش روز به روز کمتر شده و اگر به داد فوک‌هایش نرسند غزل خداحافظی را سر می‌دهند. کاهش ماهیان خاویاری نخستین آسیبی بود که زنگ خطر مشکلات خزر را به صدا درآورد. ماهیان خاویاری که هر روز کمتر و کمتر می‌شود و به حال و روز انقراض افتاده؛ خاویاری که چند سالی است اجازه صید آن لغو شده، اما باوجود ممنوعیت صید هم خبرهای خوشی به گوش نمی‌رسد.

«سیدمهدی میرصالحی» مدیرکل دفتر حمایت از مالکیت وزارت صنعت، معدن و تجارت دو هفته پیش از مطالعات اولیه ثبت جهانی خاویار خبرداد که این مطالعات هم جواب خوبی نداشته، به طوری که صادرات خاویار از 200 تن در دو دهه قبل به 2 تن کاهش یافته است. این میزان در سال 94 به 1.5 تن تنزل پیدا کرده که نشان می‎دهد خاویار شرایط خوبی ندارد. انقراض ماهیان خاویار تا آنجا پیش رفته که برای نخستین بار به پرورش خاویار روی آورده‌اند. اکنون در گلستان که زمانی بزرگترین مرکز صید ماهیان خاویاری ایران بود تولید خاویار در مزارع پرورشی به یکی از بزرگترین سرمایه گذاری‌های این استان تبدیل شده است. براساس اعلام شیلات گلستان، این استان در افق 1404 به دنبال پرورش این ماهیان در مزارع منفرد و مجتمع‌های پرورشی است.

خلیج گرگان خشک می‌شود؟

یکی دیگر از مشکلاتی که دریای خزر در سال‌های اخیر با آن رو به رو شده، پسروی شدید آب است. کاهش سطح آب و بخصوص عقب نشینی در خلیج گرگان درچند سال گذشته بقدری شدید بوده که در برخی نقاط ساحلی این استان آب یک کیلومتر پسروی کرده است. اداره کل محیط زیست گلستان هشدار داده اگر این روند ادامه یابد خلیج به منطقه‌ای بحرانی تبدیل می‌شود. مسئولان استانی در این رابطه چند ماه است که از تشکیل کارگروه نجات خلیج گرگان خبر می‌دهند، اما کار آن به کندی پیش می‌رود و در انتظارتعیین مسئول است. این در حالی است که خلیج گرگان بی‌توجه به تشکیل این کمیته به پسروی خود طی ماه‌های گذشته ادامه داده است.

«الله یار اسعدی» رئیس بنادر و دریانوردی گلستان در این باره گفت: این خلیج زمانی دو کانال داشت که راه اتصال به دریا بود. اکنون این دو کانال مسدود شده و رودخانه‌های استان هم که آب چندانی ندارد از این‌رو خلیج گرگان پسروی چشمگیری داشته است. از طرفی، سطح آب خلیج از آب خزر بالاتر رفته به طوری که دیگر آب دریا به سمت خلیج سرازیر نمی‌شود. بسته شدن کانال‌های خلیج که این مسئول به آن اشاره کرد، موضوعی است که زودتر از همه باید به آن رسیدگی شود زیرا در این مورد یک مسئول استانداری گلستان که نخواست اسمش ذکر شود، تأکید کرد: هرگونه دست‌اندازی در ساحل دریا موجب می‌شود رسوبات به اطراف پخش شود و لایروبی بندر امیرآباد و موج شکن این بندر بر پخش شدن رسوبات به سمت خلیج گرگان و بر بسته شدن دو کانال بی‌تأثیر نبوده و موضوع باید بررسی شود.

فک‌ها آینه مشکلات خزر

بسته شدن کانال‌های «خزینی» و «چپ اوقلی» جزیره آشوراده دسترسی فک‌های خزری به این حیاط خلوت حیات وحش را نیز کمتر کرده است. «امیر صیاد شیرازی» مسئول مرکز تحقیقاتی فک خزری در مورد عوامل کاهش جمعیت فک‌ها، اظهارداشت: شکارغیرمجاز، تلفات در تورهای ماهیگیری، آلودگی، تغییرات اقلیمی، کمبود موادغذایی، گونه‌های مهاجم و انواع بیماری‌ها موجب شده تا نسل تنها پستاندار دریای خزر بشدت در خطر باشد. براساس آخرین سرشماری فک خزری در سال 2008 میلادی، جمعیت یک میلیون قطعه‌ای این پستاندار به 100 هزار کاهش یافته و اگر اقدام‌هایی برای حفاظت آنها انجام نگیرد در آینده‌ای نه چندان دور از بین خواهند رفت.

وی از نخستین همکاری مشترک گروه علمی ایران و روسیه در طرح تحقیقاتی فک خزری خبر داد که سه سال به طول خواهد انجامید و امید می‌رود نتایج آن باعث جلوگیری از شکار این گونه با ارزش شود.

کاهش ماهیان