بقای ما در گرو مهار بحران آب!

روزنامه ایران:اقتصاد، علم کمیابی هاست؛ علم توجه به منابع کمیاب و تخصیص بهینه است. اما باعث تعجب است که ما تا کنون برای کم‌ترین منابع، توجه چندانی به خرج نداده‌ایم.

وضعیت آب کشور بحرانی است. همه این را می‌دانیم و حتی اخیراً هم شاهد این هستیم که رسانه‌های مهم بین‌المللی از تهدید بقای ایران در اثر کمبود منابع آب و مصرف بی‌رویه می‌گویند.

طرح تعادل بخشی به آب‌های زیرزمینی تا کنون موفق نبوده است. سرعت بسته شدن چاه‌ها تاکنون متناسب با بزرگی بحران نبوده است و در سال ٩٤ از 350 هزار چاه غیر مجاز تنها 9200حلقه چاه، در حدود 3 درصد مسدود شده‌اند و اگر با همین سرعت پیش برود پاسخی به بحران کنونی آب نخواهد بود. هنوز در کشور چاه غیر مجاز حفر می‌شود. مشخص نیست دیپلماسی آب در کشور به چه روشی می‌خواهد پیش برود.

از دهه ٤٠ که مدیریت آب در کشور به دست دولت افتاد مشکل آب پیدا کردیم. همین موضوع باعث شد بهره‌وری آب از نظر فیزیکی و اقتصادی کاهش یابد. ضمن اینکه با کمبود سرمایه و مسائل مختلفی در بخش آب روبه رو هستیم.

ضروری است که بگویم مشکل آب بدون مشارکت بخش خصوصی حل نمی‌شود. حقابه ها باید به رسمیت شناخته شوند و دارای سندی معتبر باشند که برای سیستم بانکی و تجاری اعتبار داشته باشد. بازار آب باید به اعتبار سند حقابه ها شکل بگیرد، تولید و تجارت بر اساس وضعیت بهره‌وری آب در مناطق مختلف کشور باشد و باید همه بخش‌های کشور بحران آب را پذیرفته و در مدیریت آن همگرا باشند. اگر بستن چاه‌های غیرمجاز با این سرعت پیش برود، تا زمان انسداد آنها سال‌های زیادی طول خواهد کشید. یکی از تصمیمات مهم و ضروری شورای عالی آب پرداختن به تعادل‌بخشی آب‌های زیرزمینی در قالب 15 پروژه است و تمام سازمان‌ها و ذی‌نفعان در به ثمر رسیدن این طرح، به‌طور جد با مجریان باید همکاری کنند.

از طرف دیگر برای حل شوری مخزن سد گتوند و رفع تهدید و نگرانی‌های جدی شور شدن اراضی و مسیر رودخانه کارون هنوز تصمیم مشخصی اتخاذ نشده است و این مسأله مهم با موضوع کیفیت آب کارون و دلایل آن مخلوط و سبب شده همه دلسوزان نگران از به سایه رفتن مسأله اصلی باشند که همان انفجار بمب نمک حبس‌ شده در دریای سد گتوند است.

علی‌رغم اینکه گزارش‌های رسمی بخش آب کشور حاکی از کاهش حدود 50 درصدی روان‌آب‌های کشور و حجم ذخیره‌ شده در بسیاری از سدها حتی در بارندگی‌های مناسب سال جاری قابل توجه نیست، پروژه‌های سدسازی کماکان ادامه دارد. بنابراین اثری از اصلاح رویکردهایی که مکرراً عنوان شده نظیر اصلاح رویکرد به سمت نرم‌افزاری، اصلاح ساختار آب، اعمال مدیریت تقاضا و اعمال حکمرانی مناسب در صحنه آب کشور وجود ندارد.

توجه دولت به استفاده ازتمامی ظرفیت‌ها و امکانات در کنار حمایت از توسعه آبیاری تحت‌فشار و ایجاد ستاد مدیریت بحران دریاچه ارومیه را می‌توان از اقدامات مفید و مؤثر دو سال اخیر برشمرد، ولیکن دغدغه‌ها و نگرانی‌های بخش خصوصی در رابطه با بحران آب بیش از این است. در عین حال بهره‌وری آب از بعد فیزیکی و اقتصادی پایین است و مسائل اقتصادی، اجتماعی و محیط‌ زیست آب متولی ندارد، وضعیت تخصیص بلاتکلیف است.

مه باید این امر را بپذیریم و درک کنیم برای کنترل این بحران باید مدیریت بحران داشته باشیم و مدیریت بحران هم با اتخاذ رویکرد اقتصادی به آب، یکپارچگى برنامه‌ریزی و اجرا و مشارکت فعالانه همه ذی‌نفعان نیازمند است.