منشاء ریزگردها مسدود می‌شود؟

ابتکار: گرد و غبار کلیدواژه جدیدی نیست که با دیدن آن بهت زده شویم. پدیده‌ای هم نیست که با آن ناآشنا باشیم. مقوله‌ای است که بارها و بارها مورد بررسی و تاکید مسئولان قرار می‌گیرد. گاهی از حد مجازش عبور می‌کند و آسمان روز را به شبی تیره و تار تبدیل کرده و گاهی هم ریزگردهایش را به حنجره‌ها روانه می‌کند. 8 برابر یا کمتر و بیشتر فرقی ندارد. گرد و غبار، گرد و غبار است و تعبیر زیبایی ندارد. مساله‌ای موذی که به سر و جان مان فرود می‌آید و حالا می‌رود که سندی ملی برای خودش به ثبت و ضبط برساند. از چندی پیش، همگی از انتشار سند ملی گرد و غبار خبر داده بودند. حالا این سند آماده شده و خبرهایی است که بر سر آن می‌رود و می‌آید.

سند آماده می‌شود

‌مدیر ملی ستاد مقابله با پدیده گرد و غبار سازمان حفاظت محیط زیست از آماده شدن مرحله اول سند ملی گرد و غبار خبر می‌دهد. ضیاءالدین شعاعی می‌گوید: سند بخش‌های شناخت منشاءها و برنامه عمل با برش استانی خواهد داشت که در مورد استان خوزستان بخش شناخت منشاءهای استانی پایان یافته و هفته آینده در جلسه‌ای با دستگاه‌های اجرایی استان انتخاب چشمه‌های موثرتر در تولید گرد و غبار انجام خواهد شد تا با مساعد شدن فصل کاری، اعتبارات محدود را به‌جا و به‌موقع هزینه کنیم. اما همه اینها در حالی است که گرد و غبارها همچنان رژه خود را در استان‌ها و شهرهای مختلف به راه می‌اندازند و اصلا کاری به فصل کاری و غیره و ذالک ندارند. شعاعی پیشتر از تشکیل ستاد مقابله با گرد و غبار در استان‌ها و ارائه پروپوزال به منظور شناسایی منشاء و عوامل گرد و غبار خبر داده بود.

تقدیم مصوبات به دولت در بهمن سال گذشته

مصوبات مربوط به پدیده گرد و غبار در بهمن ماه سال گذشته، تقدیم دولت شد و به تصویب رسید. طی این مصوبه، وظایف همه دستگاه‌های مربوط به کنترل گرد و غبار مشخص شد و در این خصوص ستاد مقابله با پدیده گرد و غبار از هرگونه وظیفه اجرایی در مورد کنترل پدیده گرد و غبار معذور شد. تنها وظیفه‌ای که بر عهده این تشکل نهاده شد، هماهنگی بین دستگاه‌هایی شد که به نوعی موظف به کنترل گرد و غبار هستند. برنامه‌ها تقدیم دولت شد و مباحثی راجع به شناسایی کانون‌های داخلی و خارجی گرد و خاک و حتی تشخیص اینکه چند درصد عوامل خارجی و چند درصد داخلی در این امر دخیل هستند، در آن مطرح شد. این پروژه تصویب و اعتبار آن نیز تامین شد و به سرعت در دست پیگیری قرار گرفت.

سازمان هواشناسی به میان آمد

در این زمینه اقدامات صورت گرفت و مباحث پایش و پیشگیری به سازمان هواشناسی سپرده شد و اعتبارات نیز برای آن درنظر گرفته شد تا این سازمان به لحاظ مدیریت بحران، سیستمی را برای تسریع پیش بینی برای ستاد مقابله با پدیده گرد و غبار طراحی کند. به منظور شناخت مکانیزم و بررسی وقوع گرد و غبار در استان‌ها، ستاد مقابله با پدیده گرد و غبار به ریاست استانداران تشکیل شد تا هر استان به علت متنوع بودن دلایل گرد و غبار به طور مجزا پروپزالی را برای شناسایی منشاء و ارائه راهکارها تقدیم کند. جلسات متعددی به منظور دستیابی به سند ملی گرد و غبار برگزار شد. این امر بر کسی پوشیده و پنهان نیست که در کشور خشک و نیمه خشکی مثل ایران، پدیده گرد و غبار، از پدیده‌های عجیب و غریب نیست. پدیده‌ای داخلی که در خشکسالی 23 ساله اخیر، وضعیت گرد و غبار را تشدید کرده است. اما آیا با تدوین این سند می‌توان به مهار گرد و غبار کمک کرد؟ در این میان، فعالیت‌های انسانی هم مزید بر علت شده که شاید مدیریت و کنترلی فراتر از مدیریت بحران را بطلبد. همتی ملی که با استفاده از سیستم‌های مجازی، بیرون نیامدن ها، عایق کردن پنجره‌ها و ... این آسیب‌ها را کاهش داده تا یکی از مهم ترین عوامل داخلی تحت کنترل دربیاید. سندی تحت عنوان سند ملی گرد و غبار، دارای برش‌های استانی است. در بخش منشاء این سند برای چند استان، آماده و انتشار می‌یابد. پس از تجمیع تمامی این برش‌ها بود که نام ملی به خود گرفت. در حال حاضر این سند و نتایج مطالعات منشاءیابی استان‌هایی که بیشتر در معرض گرد و غبار قرار گرفته اند، آماده شده است. هماهنگی با دستگاه‌های متولی و تدوین برنامه از برنامه‌های بعدی تهیه این سند خواهد بود. برنامه‌ای که شامل ابعاد کوتاه مدت، میان مدت و درازمدت خواهد بود. مجموعه‌ای از مطالعات و برنامه‌ها که به عنوان سند مبنای کار آینده قرار خواهد گرفت.

400 هزار هکتار منشاء داخلی در آینده

حال باید به این نکته رسید که آیا تهیه این سند می‌تواند راهکاری برای تعدیل منشاء داخلی در استان خوزستان که حدود 300هزار هکتار را به خود اختصاص می‌دهد را شناسایی کرده و حتی حدود 100 هزار هکتار را هم به عنوان مناطقی که در صورت استمرار خشکسالی به منشاءهای جدید اضافه شوند را به تعادل برساند یا خیر. مقوله‌ای که میزان گرد و غبار را در آبادان و خرمشهر گاهی به چندین و چند برابر حد مجاز می‌رساند. پدیده‌ای که با افزایش وزش باد، به آن دامن زده می‌شود در قالب سندی به عنوان سند ملی گرد و غبار ارائه می‌شود. بحرانی محیط زیستی که در صورت تامین اعتبار، چند ماه یا چند سال به طول می‌انجامد که بتوان به آن سر و سامان داده شود. معضلی در جنوب شرقی کشور عراق که به دلیل نابودی تالاب‌های بین النهرین و توقف کویرزدایی جزو منشاءهای خارجی به حساب می‌آید.