زخم بر تن خلیج فارس عميق‌تر می‌شود

ایلنا: بهروز از اهالي بوشهر و دانشجواست. سنش، 24 را گذرانده. کنار ساحل نشسته و قلاب ماهیگیری یا به قول خودش "خیط"اش را درآب انداخته. 10سال است ماهی ‌می‌گیرد،این کاربه او آرامش می‌دهد. می‌پرسم چند ماهی تا حالا گرفته‌ای؟ با خنده می‌گوید:ازسپیده تا حالا(10صبح)هیچ‌تا! دلیل را كه می‌پرسم شكوه از آلودگي دريا مي‌كند: " دریا این روزها خیلی آلوده است آدم هم رغبت نمی‌کند در این آب شنا کند چه برسد به ماهی!" از روزگاري مي‌گويد كه مي‌نشست در ساحل وبا يك قلاب ساده ماهي هوور 4 كيلويي مي‌گرفت، 10سال نمي‌شود، ولي حالا خواب هوور را هم نمي‌بيند. مشکل آلودگی سواحل ودریا یکی از معضلات اصلی محیط زیست خلیج فارس است. تنها در شهر ساحلی بوشهر بنابر اعلام کارشناسان مرکزمطالعات محیط زیست خلیج فارس روزانه نزدیک به 34هزار مترمکعب فاضلاب روانه پهنه آبی دریای فارس می‌شود. چه باعث شده است كه خليج فارس ما به چنين روزي بيافتد و سواحل این‌گونه آلوده شود! آنچه بديهي است وضعيت فعلي يك روزه بوجود نيامده، مجموعه از نبايدها دست به دست هم داده تا خليج فارسي كه هم دريايش نعمت است و هم ساحلش رحمت به اوضاعي اين چنين وخيم دچار شود. به گزارش خبرنگار ايلنا، طبق آمار،60 درصد ذخاير نفتي جهان در خليج فارس قرار دارد و 90 درصد صادرات نفتي كشورهاي منطقه از تنگه هرمز كه ارتباط دهنده خليج فارس و درياي عمان است،عبور مي‌كند و از160 سكوي نفتي فعال در دنيا 70 سكو آن در خليج فارس وجود دارد.همچنين اين خليج سالانه 40عبور هزار شناور را درخود مي‌بيند. با نگاهي به آنچه گفته شد مي‌توان دريافت كه اين مقدارحجم نقل و انتقالات نفتي و غيرنفتي، به تنهايي به چه ميزان مي‌تواند براي محيط زيست منطقه بحران آفرين باشد. اگر به نقشه خليج فارس نگاهي بياندازيم يك منطقه نيمه بسته را مي‌بينيم كه 3، 4 سال طول مي‌كشد تا آب به وسيله جريانات دريايي تعويض و خارج شود، از طرفي، خليج فارس دريايي كم عمق است و حالت فلات قاره دارد، همين امر موجب شده تا اثر آلودگي‌هاي نفتي و فاضلاب‌هاي صنعتي تشديد شود. اين عوامل دست به دست هم داده‌اند تا خليج فارس به عنوان يكي از آلوده‌ترين خليج‌هاي دنيا به حساب آيد. غير از آنچه گفته شده عمده عواملي كه موجب آلودگي بيش از پيش اين اكوسيستم بسته شده است، جنگ تحميلي و جنگ خليج فارس است كه 8/5 ميليون بشكه را روانه آبهاي خليج فارس استراتژيك و منحصر به فرد كرد. به گفته اتابك زاده، مدير كل محيط زيست استان بوشهر، يكي از بارزترين نمونه‌هاي ايجاد معضلات زيست‌محيطي درخليج فارس مرگ درختان حرا در منطقه صنعتي عسلويه است كه آلودگي‌هاي نفتي و پساب‌هاي صنعتي آن،800 اصله درخت حرا را از بين برده‌است. فرسودگي لوله‌هاي انتقال نفت نيز مشكل ديگري براي محيط زيست منطقه است به طوري كه دريكي از تازه‌ترين حوادث دراثر شكست لوله و نشست نفت در خط انتقال آغاجاري به خان گوره، 20 كيلومتر از نوار سواحلي و 400 هكتار از مزارع كشاورزي در بندرديلم به نفت آلوده شد و نفت تا 7 كيلومتري دريا نفوذ كرده و اين منطقه را دچار بحران جدي كرد. شهرها و مناطق ساحلي نيز دست در دست آلودگي‌هاي نفتي داده است تا روند قهقرايي خليج‌فارس را سرعت بخشند. در اين زمينه نگاهي به استان بوشهر و مشكلات زيستي محيط سواحل آن حقايقي را روشن مي‌كند. امير وزيري بيوشيميست و عضو مركز مطالعات زيست محيطي خليج‌فارس در گفت‌وگو با خبرنگار ايلنا، در مورد وضعيت فاضلاب‌هاي شهري در سواحل بوشهر مي‌گويد: طبق مطالعات انجام شده هيچ گونه تصفيه اوليه‌اي در فاضلاب‌هاي شهري بوشهر انجام نمي‌شود و اين فاضلاب‌ها به صورت خام به دريا مي‌ريزد و گواه آن وجود مواد وذرات جامد در شاخه‌هاي خروجي فاضلاب به دريا است. وزيري ادامه مي‌دهد:حدود 18 شاخه فاضلاب شهري را شناسايي كرديم كه اكثرا فاضلاب را به صورت خام وارد دريا مي‌كنند، اين شاخه‌ها در مناطقي مانند پارك شغاب، منطقه شركت ملي نفت كش، صلح آباد، بندر صيادي و اسلكه شيلات ديده مي‌شوند كه مشخصا هيچ گونه تصفيه‌اي روي آن صورت نمي‌گيرد. او تاكيد مي‌كند: وجود تركيبات مضري مانند گاز H2S يا سولفيد هيدروژن موجب شده تا در محل خروج اين فاضلاب‌ها بوي نامطبوع تا چندصد متري به مشام برسد. به گفته وزيري علاوه بر وجود گاز H2S اين فاضلاب‌ها چون از فاضلاب‌هاي بيمارستاني نيز تشكيل شده‌اند داراي برخي تركيبات خطرناك دارويي است كه مي‌تواند سبب بروز جهش‌هاي ژنتيكي خطرناک در آبزيان و به تبع آن ايجاد مشكل در چرخه حيات شود. به گفته وی اگر كمترين تصفيه‌‌ای روي اين فاضلاب‌ها صورت مي‌گرفت، ‌مسلما بايستي حداقل ذرات جامد فاضلاب انساني در آن وجود نداشت. او تصريح كرد: تجمع لجن و تشكيل نيزار در خروجي‌هاي فاضلاب نيز گواه ديگري است كه از وجود بار آلي بالاي اين مواد حكايت مي‌كند. اين کارشناس آلودگی همچنين از وجود گياهان و موجودات شاخص آلودگي درآب‌هاي سواحل بوشهر خبر داد و افزود: وجود گياهان فرصت طلب و لاروهاي دم تلسكوپي در مناطقي كه فاضلاب به آب وارد مي‌شود بيانگر اين نكته است كه به علت بارآلي بالا اين موجودات در اين قسمت زندگي مي‌كنند. او ساير مشكلات ناشي از وجود فاضلاب‌هاي شهري را بروز كيست‌ها و بيماري‌هاي عفوني بیان و تصريح كرد: متاسفانه به علت ناآگاهي بسياري از مردم از آلودگي آب سواحل، مردم و به ویژه بچه‌ها در اين آبها شنا كرده و موجب ايجاد بسياري از بيماري‌ها مي‌شوند. زباله سوغات گردشگران به سواحل بوشهر وجود انواع اقسام پسماند و زباله در برخی سواحل بوشهر به ويژه در فصولي كه گردشگران براي تفرج به اين مناطق مي‌آيند نيز به شدت چهره اين سواحل بي نظير را زشت كرده است. اين استاد دانشگاه در مورد وضعيت رها سازي پسماندها درسواحل بوشهر نيز می‌گوید: وجود زباله‌هایی مانند كيسه‌ها و ليوان‌ها پلاستيكي و PETها درسواحل، در فصولي كه گردشگر به اين استان مي‌آيد، معضل ديگري است كه به شدت محيط زيست سواحل بوشهر را تحت تاثير قرار مي‌دهد. کیسه‌های پلاستیکی بلای جان لاک‌پشت‌های دریایی او توضيح می‌دهد: با ورود موادي مانند كيسه‌هاي پلاستيكي به آب، حيات لاك پشت‌هاي نوك عقابي و پشت چرمي كه جز گونه‌هاي در خطر انقراض هستند نيز به خطر مي‌ افتد. او ادامه می‌دهد:لاك پشت‌های دریایی از ژله ماهيان تغذيه مي‌كنند و اين موجودات شباهت بسياري به كيسه‌هاي پلاستيكي دارند و همين موجب خورده شدن پلاستيك توسط لاك پشت‌ها و خفه شدن و مرگ آن مي‌شود. به گفته وزیری تورها سرگردان و اين زباله‌ها از جمله خطراتی است که به خطر انقراض افتادن اين لاك پشت‌ها را مضاعف مي‌كند. وزيري در مورد خطرات ناشي از آلودگي‌هاي نفتي و فاضلاب‌هاي صنعتي نيز می‌گوید: نفوذ نفت و تركيبات فلزات سنگين در خاك موجب جذب این مواد در ريشه و وارد آن در چرخه حيات مي‌شود. او در ادامه می‌گوید: موجوداتي كه از اين گياهان تغذيه مي‌كنند، فلزات سنگین را دربدن خود ذخیره کرده و در اثر تغذيه انسان از اين موجودات، اين مواد در بدن انسان تجمع یافته و موجب بيماري‌هايي ازقبيل سرطان مي‌شود. آلودگی و سفیدشدگی مرجان‌ها او در مورد وضعيت سواحل و آبسنگ‌هاي مرجاني نيز گفت: سواحل و آبسنگ‌ها از لحاظ تنوع زيستي بسيار حائز اهميت‌اند چون در واقع بسياري از گونه‌ها آبزي در كنار اين آبسنگ‌ها محلي براي زاد و ولد رشد پيدا مي‌كنند. او تصريح كرد: مرجان‌ها در آبهاي كم عمق، تميز و شفاف زندگي مي‌كنند اما وجود آلودگي‌هاي نفتي وديگر فاضلاب‌ صنعتي، اين اكوسيستم‌هاي بي نظير را دچار مشكل كرده است. به گفته وزيري سفيد شدگي مرجان‌ها يكي از عوامل از بين برنده آنهاست كه اثر مستقيم آلودگي‌هاي نفتي و فاضلاب‌هاي صنعتي است. او همچنين تصريح كرد: مرجان‌ها نه تنها محلي براي رشد ساير آبزيان هستند،بلکه بوسیله هم‌زیستی در کنار گیاهان جلبكي باعث تامين اكسيژن و هوادهي آب مي‌شوند. او تصريح می‌کند:آلودگي نفتی و صنعتی درآبسنگ‌های مرجانی باعث بروز برخي گونه‌هاي فرصت طلب مانند آكان تاستر پلانسی(Acanthster planci) كه نوعي ستاره دريايي است می‌شود. وزیری ادامه می‌دهد:این ستاره دریایی مرجان‌ها را مي‌خورد و موجب سفيد شدگي آنها مي‌شود و انفجار جمعيتي آن آبسنگ‌ها و بسياري از گونه‌هاي وابسته را از بين مي‌برد. او تصريح كرد: طبق آمار ظرف 20 سال گذشته در خليج فارس بيش از 70 درصد سواحل مرجاني از بين رفته است و با ادامه اين وضعيت آبسنگ‌های باقي مانده نيز به زودي نابود مي‌شود. او با انتقاد از روند مديريت فاضلاب و پسماندها در سواحل بوشهر تصريح كرد:بسياري از كشورها كه شايد از بسياري جهات از ما عقب تر هستند اين تهديد را به فرصت تبديل كرده‌اند به طوري كه در كشوري مانند پاكستان با تصفيه فاضلاب شهري از آن پروتئين استحصال مي‌كنند و آن را براي خوراك دام و طيور و آبزيان مورد استفاده قرار مي‌دهند. به گزارش خبرنگار ایلنا نگاهی به وضعیت فعلی بوشهر همگان را متوجه عمق فاجعه خواهد کرد. دیدن صحنه ورود مستقیم فاضلاب خانه ها و اماکن تجاری تفریحی حاشیه آب با وجود تمامی اجزاء فاضلاب انسانی به محل بازی بچه ها در دریا صحنه است که دل هر انسانی را به درد می‌آورد. چرا سواحل زيباي ما که يكي از بهترين فرصت‌ها براي جذب گردشگر و ايجاد درآمدهاي پايدار است درست مدیریت نمی‌شود. راه دور نرویم اندکی دورتر در آن سوی خلیج فارس کشورهایی مانند امارات كه سواحل ما هم از آن بهتر و هم شرايط بهتري دارد مناطق ساحلی خود را به قطب گردشگري وتجاري جهاني تبديل كرده‌اند. اما افسوس که ما هنوز در تصفيه فاضلاب خانگي مان مانديم و زباله‌هاي شهري مان را درساحل خلیجی که به فارسی بودن آن می‌بالیم خالي مي‌كنيم.