اولین زن روتوش‌کار عکس را بشناسید +عکس

عکاسی متاخر شیراز تاریخ پر و پیمانی دارد/شیراز خاستگاه عزیزه جهان اولین بانوی عکاس جنوب کشور

این در حالیست که عکاسی متاخر این شهر هم تاریخ پر و پیمانی دارد و به نام هایی شناخته می شود که از جمله می توان به شکراله آقایی، سهراب کرمی، علی محمد رضوی فرد، خلیل دلگشایی، حسین کشتکار، عزیز عاملی، جلیل کوثریان ، کاظم مفاضی، منوچهر سازگارنژاد، مرتضی نعمتی و... اشاره کرد. از سویی عکاسی هنری شیراز به واسطه نام هایی هم شناخته شده است و اکنون که روز جهانی عکاسی است نقطه نظرات این هنرمندان پیرامون تفاوت عکاسی ایران و جهان شاید راهی را بگشاید تا هنر عکاسی شهر شعر و ادب روزگار درخشان گذشته را یادآوری کند. یکی از بانوانی که عکاسی را با فیلمسازی و گرافیک عجین کرده و در این رشته هنری گام های ارزنده ای برداشته مهگان فرهنگ است که بارها در خصوص پایش و پاسداشت میراث عکاسی شیراز تلاش کرده و در مقاله هایی پیرامون شخصیت نخستین بانوی عکاس شیرازی یعنی «عزیزه جهان» تاریخ عکاسی این شهر را یادآوری کرده می گوید: بانو عزیزه جهان دختر میرزا حسن عکاسباشی، عکاسی را در مکتب پدر آموزش یافت و به همراه بدر السماء (دختر عمو) به طور جدی به این مهم پرداختند. به گونه ایی که دست به تاسیس عکاسخانه بانوان زد و از زنان علاقمند عکاسی می کرد ضمن اینکه این کار را در اندرونی نیز انجام می داد.

این مدرس گرافیک و عکاسی ادامه می دهد: عزیزه جهان با توجه به علاقه شخصی خودش و تشویق های میرزا حسن مبنی بر عکاسی از زنانی که به دلایل شرعی نزد عکاسان مرد نمی روند و از همه مهم تر ثبت تصاویری از خانواده، از سن ۱۰ یا ۱۱ سالگی به عکاسی پرداخت. آنچه مهم است این است که؛ بانو عزیزه جهان را می توان در زمره آخرین عکاسان زن قاجار نیز محسوب نمود. این در حالیست که بانو عزیزه جهان در جایی می گوید که در زمان گرفتن اولین عکس یازده ساله بودم و قد من به دوربین نمی رسید به همین جهت مجبور بودم خودم را با چهارپایه به پشت دوربین برسانم و پس از عکاسی هم برای اینکه نامحرم آنها را نبیند آنها را چاپ و روتوش کنم که از عمویم میرزا محمد رحیم آموخته بودم. در واقع ایشان را می توان اولین زن روتوش کار عکس معرفی کرد. فرهنگ با این توضیح که بانو عزیزه جهان درعکاسخانه بانوان فعالیت داشت تا هنگام کشف حجاب که دیگر ضرورت وجود عکاسخانه زنانه حس نمی شد؛ دیگر چشم ایشان به دلیل کار رتوش ضعیف شد و به عکاسی نپرداخت اما علاقه مندان به عکاسی را هدایت می کرد و پس از آن شروع به حفظ و نگهداری آثار پدر و جمع آوری میراث خانوادگی میرزا حسن کرد. او در عین حال می گوید: از آنچه از اسناد مکتوب بدست می آمده پس از فاطمه سلطان و عذراخانم دیگر به نام عکاس زنی برخورد نمی کنیم تا دختران میرزاحسن عکاسباشی؛ ایشان را می توان چهارمین زن عکاس قاجار و اولین زن عکاس جنوب کشور معرفی نمود. امیر سبوکی که عکاسی را در راستای تلاش های خود به واسطه پیشینه گردشگری خویش با اقتصاد همساز کرده و در پرتو دانش و علم این صنعت-هنر نمایشگاه ها و جشنواره های متعددی را تجربه کرده پیرامون تاریخ عکاسی شیراز و نسبت آن با پتانسیل های گردشگری این شهر می گوید: خوشبختانه هنر عکاسی به علت سفر پادشاهان قاجار به فرنگ یکی از زودترین هنرهایی بود که همزمان با اروپا وارد ایران شد و می توان آنرا نقطه عطفی در هنر عکاسی دانست. وی با بیان اینکه شیراز پس از تهران به علت ارتباطی که دربار قاجار با کشورهای اروپایی داشته به عنوان نخستین شهر ایران شاهد رواج فن عکاسی می شود سپس تبریز است که به خاطر نزدیکی و ارتباطات این شهر به اروپا نقش مهمی را در این بین بازی می کند. نخستین عکسهای شیراز در بمبئی چاپ شد/گردشگران از روی عکس مقصد خود را انتخاب می کنند سبوکی با این تاریخچه که ۳ نمونه از عکس های نخستین در بمبئی هند توسط لطفعلی خان، جعفرخان و حاجی مشیرالملک گرفته شده افزود: تاریخ این عکسها به ۱۲۸۵ و ۱۲۸۷ هجری قمری برمی گردد که نشان گر قدمت عکاسی شیراز است. رئیس انجمن راهنمایان گردشگری فارس گفت: بی شک یکی از مهمترین افرادی که در حوزه عکاسی شیراز پس از نامبردگان گام برداشته میرزاحسن فرزند کربلایی علی است که از نجیبزادگان و بزرگزادگان کازرون بودند که پای به شیراز گذاشته و از عکاسان معروف این شهر می شوند که بسیاری از رویدادهای خوب عکاسی شیراز از آنان باقی مانده است. وی به نکته ای اشاره کرد و افزود: میرزاحسن به خود لقب عکاسباشی شیرازی می دهد و بسیاری از عکس های تاریخی و منحصربه فردی که به جا مانده از اوست که شامل آثاری از شهر شیراز، ایران و عتبات عالیات می شود. سبوکی نقطه عطف عکاسی شیراز را فعالیت ۲۰ ساله میرزاحسن عکاسباشی دانست و گفت: او به واسطه خوشنویسی و کتابت که یکی از هنرهایش به شمار می رود برندی را با ساخت مُهری و نشانه نوشته ای برای خود رقم می زند. دبیر علمی چهارمین جشنواره بین المللی عکس «شیراز امروز» که مجموعه عکس های نفیسی از جاذبه های توریستی شیراز و نقاطی از دنیا را ثبت و منتشر کرده دیگر عکاس مطرح این شهر را فرصت الدوله شیرازی اعلام کرد و افزود: او نیز همچون میرزاحسن که تالیفاتی داشته نویسنده بزرگی بود که تاریخدانان و باستان شناسان فرصت الدوله را به کتاب تاریخ فارس می شناسند اما نکته مهم پیرامون او اینکه عکاسی کتابهای تاریخی خویش را خود انجام می داده و به عنوان یکی از تاثیرگذاران عکاسی شیراز به شمار می رود. وی در ادامه از میرزا محمد، فتح الله چهره نگار شیرازی، میرزا حبیب الله چهره نگار و دیگر اعضای خادان چهره نگار نام برد و افزود: اینان تلاش و پشتکار بسیاری در ثبت تاریخ فارس و ایران به واسطه هنر عکاسی به خرج دادند. این هنرمند شیرازی درخصوص نسبت هنر عکاسی و گردشگری به خبرنگار مهر گفت: عکاسی یکی از بهترین ابزارهایی است که در زمینه گردشگری تاثیرگذار است؛ امروزه بسیاری از گردشگران از روی یک عکس از جاذبه گردشگری مقصد خود را انتخاب می کنند، موضوعی که متاسفانه نزد مسئولان و متولیان فرهنگی مورد اغفال قرار گرفته و مقررات دست و پاگیر بسیار سختی را برای عکاسی از آثار تاریخی کشور در نظر گرفته اند. رئیس انجمن راهنمایان گردشگری فارس با بیان اینکه امروزه عکاسی با دوربین های حرفه ای در تمام اماکن تاریخی تحت پوشش سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ممنوع محسوب می شود و گرفتن مجوزعکاسی مسیری سخت را پیش پای عکاسان گذاشته است. سبوکی نامه نگاری های متعدد برای اخذ مجوز را در این مسیر مورد اشاره قرار داد و پرسید: آیا زمانی که می توانیم از چنین فرصتی هنگام حضور گردشگران داخلی و خارجی و معرفی آنان در فضاهای مجازی داشته باشیم به چه علت چنین قوانین دست و پا بسته ای وجود دارد که نمی توانیم جاذبه های گردشگری را به راحتی به گردشگران معرفی کنیم؟ وی به عکاسی از موزه های معتبر و معروف دنیا اشاره کرد و افزود: موزه هایی مانند متروپولیتن لندن، لوور پاریس، هرمیتاژ مسکو عکاسی آزاد است اما در بسیاری از موزه های ما ممنوع شده که علت مشخصی هم ندارد. سبوکی دیگر رویکرد تازه عکاسی کنونی را استفاده از ابزارهایی دانست که خوشبختانه به آسانی در اختیار همگان قرار دارد؛ او دوربین های تلفن همراه را یکی از ساده ترین ابزارهای عکاسی عنوان کرد که در جهت اشاعه هنر عکاسی هستند و همگان از آن بهره مند هستند. از این رو رئیس انجمن راهنمایان گردشگری فارس عنوان کرد: می توان به واسطه این ابزار ساده جاذبه های طبیعی، تاریخی و گردشگری را در فضاهای مجازی به جهانیان نشان دهیم و آنان را ترغیب و تشویق به سفر به کشورمان کنیم. با وجود عکاسخانه های تاریخی شیراز که برخی هنوز پس از دهه ها حفظ شده اند، نبود یک موزه عکاسی به طور مستقل که حاوی ابزار، شیشه ها، نگاتیوها، اسلایدها، دوربین ها، عکسها و تجهیزات رتوش افرادی نظیر فرزاد شبان سروستانی که گنجینه ای با قدمت بیش از ۸۰ سال تاریخ عکاسی و سینمای فارس را در اختیار دارد، آنچه از عکاسخانه مانی در خیابان آیت الله طالقانی نزد خاندان اصلاحی برجای مانده، ساختمان عکاسخانه فردوسی که اکنون در شرف تبدیل به سفره خانه سنتی است می طلبد نهادهایی مانند شهرداری شیراز، سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و فرهنگ و ارشاد اسلامی استان فارس به این مهم همت گذارند.