عارف: ادغام محیط زیست منطقی نیست و نیاز نیست

محمدرضا عارف معاون اول رئیس جمهور در مراسم تکریم و معارفه رؤسای سازمان حفاظت محیط زیست با بیان سخنانی، گفت: اهمیت محیط زیست در جمع فعالان محیط زیست امری بدیهی است اما وقتی از محدوده سازمان عبور می‌کنیم متأسفانه یک بحث و کار زینتی و لوکس تلقی می‌شود که نتیجه آن وضعیتی است که امروز با آن روبرو هستیم. امروز موضوع ادغام سازمان حفاظت محیط زیست و منابع طبیعی در صحبت‌های آقای سلاجقه مطرح شد. تجربه نشان داده در ادغام‌هایی که در سطح سازمان‌های عالی و وزارتخانه‌ها انجام می‌شود این الحاق و در کنار هم قرار گرفتن است.

وی افزود: گاهی آنقدر این دو جنسی که در کنار هم قرار می‌گیرند نامتجانس هستند که اصولاً بعد از ادغام توجیهی برای آن نمی‌ماند. به عنوان مثال ادغام دو سازمان مهم ورزش و جوانان شاید وجه مشترک این دو سازمان که ادغام آن نتیجه داد این است که جوانان ورزش می‌کنند. واقعیت این است که هر دو سازمان ضرر کردند.

معاون اول رئیس جمهور در مورد ادغام محیط زیست و منابع طبیعی ادامه داد: در بحث محیط زیست، ادغام یک بحث قدیمی است. برنامه سوم توسعه برنامه اصلاح ساختار بود بحث‌های بسیاری شد در زمان آن برنامه به خصوص در مورد منابع طبیعی و آب بحث‌های جدی صورت گرفت. این مباحث در کنار محیط زیست مطرح شد، شاید با دلایل احساسی و عذر می‌خواهم تا مقداری عوامانه، اگر این سه بخش در کنار هم قرار بگیرند، هم آب حفظ می‌شود هم محیط زیست و هم منابع طبیعی.

هیچ راهی جز اینکه هدایت سازمان حفاظت محیط زیست بر عهده بالاترین مقام اجرایی باشد، نداریم

عارف تصریح کرد: کشور تا اینجا به این نتیجه رسیده که به خاطر مسائل و ملاحظات و ضرورت اقداماتی که در بخش محیط زیست باید انجام شود هیچ راهی جز اینکه هدایت این سازمان بر عهده بالاترین مقام اجرایی باشد، نداریم. محیط زیست باید توسط رئیس جمهور اداره شود نه در قالب دستگاه‌هایی که یک شخصیت حقوقی مستقل دارند توسط وزیر امور آن بخش اداره می‌شود. و این نگرانی وجود داشت که اگر از سطح اول اجرایی این سازمان یک قدم و فاصله کوتاهی داشته باشد مشکلات مراتبی که داریم به مراتب بدتر خواهد شد.

وی گفت: خوشحال هستیم که حداقل در حرف جایگاه سازمان حفاظت محیط زیست در حال تعیین سطح قرار دارد که طبیعتاً برخی از اموری که به عهده رئیس جمهور گذاشته می‌شود به ویژه در کشور ما رئیس جمهور باید بالاجبار تفسیر تخصصی داشته باشد و امور را بر عهده فردی بگذارد که کاملاً اختیار و اقتدار رئیس جمهور را دارد چند سازمانی که به این صورت داریم با همین رویکرد است، سازمان‌های وابسته به ریاست جمهوری و رئیس جمهور را شخصیت حقیقی و حقوقی مستقل نمی‌دانیم.

ادغام محیط زیست منطقی نیست و نیاز نیست

معاون اول رئیس جمهور ادامه داد: در جلسه معاون علمی رئیس جمهور اشاره کردم که معاون علمی رئیس جمهور یعنی رئیس جمهور علمی، اینجا هم رئیس این سازمان رئیس جمهور تخصصی و محیط زیستی است. این جایگاه را قائل هستیم و به همین دلیل احساس می‌کنیم هیچ‌گونه ادغام یا الحاقی منطقی نیست و نیاز نیست.

نگاه‌های بخشی مشکل کشور است

معاون اول رئیس جمهور که با بیان مخالفت خود با ادغام سازمان حفاظت محیط محیط زیست با تشویق حاضرین مواجه شد، عنوان کرد: پاسخ خودم را از واکنش شما دریافت کردم. من در دولت اصلاحات به رئیس محیط زیست یک واقعیتی را می‌گفتم. خانم دکتر ابتکار اگر شما در دولت جنگنده نباشید، وضعیت محیط زیست همینطور می‌ماند. این به خاطر نگاه‌های بخشی است که در کشور داریم و هر مدیری فقط بخش خود را می‌بیند. و آن چند صباحی که مسئولیت دارد را می‌بیند و چون می‌خواهد گزارش خوب بدهد عموماً به رنگ و روغن کاری و کارهای سطحی می‌پردازد و این گرفتاری است که ما در دستگاه‌ها داریم و این تغییر و تحولات عجیبی که با تغییر یک وزیر و مسئول در دستگاه اجرایی داریم ناشی از این نگاه کوتاه مدت است.

عارف در همین رابطه ادامه داد: فکر می‌کند وقت زیادی ندارد و بالاجبار نزدیکان خود را که با آنها آشنا است باید سر کار بیاورد و در سازمان قرار دهد و در نتیجه همیشه با سیکل‌های کوتاه مدتی در این چهار دهه روبرو بوده‌ایم. از یک جایی شروع می‌کنیم و از آنجا که نگاهمان نفی گذشته بوده است متأسفانه که البته در دولت چهاردهم یکی از راهبردهایی که اعلام کردیم این است که کلاً مسئولین حق نفی گذشته و حق نفی مسئولین گذشته را ندارند. کاری را نفی می‌کنیم و یک کاری را خودمان شروع می‌کنیم و اصلاح می‌کنیم اما خدایی نکرده با شخصیت افراد مسائلی که پیرامون ویژگی‌های اخلاقی و شخصی آنها است بنا نیست کاری داشته باشیم.

زور وزرای صنعتی در دولت بیشتر از رئیس سازمان حفاظت محیط زیست بوده

معاون اول رئیس جمهور در بخشی از سخنانش بیان کرد: بنا است در دولت چهاردهم نگاهمان به آینده باشد و از گذشته درس بگیریم. کارهای خوب گذشته باید با جدیت دنبال شود و ان‌شاءالله بتوانیم هر جایی که به هر دلیلی نقص و یا نقصانی بوده است را اصلاح کنیم. در مورد جایگاه محیط زیست صحبت کردم و خوشحال هستم که یک خانم جوان مسئولیت این سازمان را بر عهده گرفته است. معمولاً خانم‌ها اقتدارشان نه در منزل که در بیرون منزل هم خیلی بالا است و ان‌شاءالله خانم دکتر انصاری اقتدار زنانه خودشان را در دولت به رخ همه ما می‌کشند و ما در خدمت ایشان باشیم برای اینکه کارهای لازمی که عملاً به آنها نپرداخته‌ایم را انجام دهند.

عارف با بیان برخی از شاخص‌های مرتبط با محیط زیست کشور گفت: احادیث، روایات و توصیه‌های فراوانی در دین مقدس اسلام و در قانون اساسی هم توجه به محیط زیست را داریم که برخی از کارها در دین ما حرام است و برخی از آنها واجب است و در بین مردم خیلی از مسائل را شاهد هستیم که آب را چگونه مصرف کنیم و چطور از منابع محیط زیست حفاظت کنیم. بر اساس گزارش ۲۰۲۴ در میان ۱۸۰ کشور محیط زیست رتبه ۱۱۲ را داریم. ممکن است به دلیل آنکه ما در ارائه آمار کوتاهی می‌کنیم این آماری که گفتم ۲۰ درصد اختلاف داشته باشد مثلاً ممکن است رتبه ما ۱۰۷ باشد؛ اما در مورد کیفیت هوا رتبه ما ۱۰۲ بود.

وی افزود: وضعیت خاک ما بدتر از هوا است و آن را احساس نمی‌کنیم. خاکی که از زمین برمی‌داریم تا شش قرن زمان نیاز دارد تا جایگزین شود و در مورد جایگزین شدن منابع آب این وضعیت خطیرتر است؛ چه بلایی بر سر سفره‌های زیرزمینی آورده‌ایم. یک زمانی مشکلات فقط در چند جرگه و چند منطقه کشور بود، امروز در بیش از ۱۴ درصد کشور نگران فرونشست هستیم. فرونشست‌هایی که ضرورت تخلیه را ایجاب می‌کند.

معاون اول رئیس جمهور با ادامه قرائت شاخص‌های محیط زیستی ایران در بین کشورهای جهان گفت: رتبه ایران در سلامت محیط زیستی در بین ۱۸۰ کشور عدد ۹۸ است و در مورد مدیریت منابع آب رتبه ایران ۱۰۸ است. سوال این است که باید چه کار کنیم و فکر می‌کنم هیچ راهی جز اینکه از خودمان شروع کنیم، نداریم. خودمان یعنی دولت و بیش از همه دولت‌ها موظف بوده‌اند مثلاً قانون می‌گذاریم برای شعاع ۱۲۰ کیلومتری در دولت چانه زنی می‌شود که یک وزیر صنعتی می‌خواهد در داخل مدار ۱۲۰ کیلومتری کاری انجام دهد و مجوز دریافت کند و در آنجا زور وزرای صنعتی از رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست بیشتر است و تصویب می‌شود.

متأسفانه راهکار نشان نمی‌دهیم و صورت مسئله را پاک می‌کنیم

عارف ضمن عذرخواهی از زحمات رؤسای سابق و اسبق سازمان حفاظت محیط زیست گفت: راهکار نشان نمی‌دهیم و صورت مسئله را پاک می‌کنیم. برخی از کشورهای اروپایی وسعتشان به اندازه دو سه استان شمالی ایران نیست، هم صنعتی هستند و هم صادرات محصولات کشاورزی را دارند و هم مسائل محیط زیست را ندارند و این به این دلیل است که ما تک بعدی نگاه می‌کنیم و هر کسی می‌خواهد گلیم خود را از آب بیرون بکشد.

وفاق ملی یعنی طرح‌های صنعتی ضمیمه محیط زیستی داشته باشند

عارف با بیان اینکه وظیفه سازمان حفاظت محیط زیست این است که راهکار نشان دهد و صورت مسئله را پاک نکند، ادامه داد: بالاخره کشور باید توسعه پیدا کند و صنعت سهم خوبی در تولید ناخالص داشته باشد و باید محصولات کشاورزی ما سبز باشد.

وی با طرح این موضوع که وفاق ملی را از منظر سیاسی نگاه نکنید، گفت: وفاق ملی باید در هر بخشی و در هر دستگاهی و هر وزارتخانه‌ای ایجاد شود. یعنی وقتی در یک استانی قرار است مجموعه صنعتی ایجاد شود، ضمیمه‌های محیط زیستی آن رعایت شود و این یعنی وفاق ملی سازمان حفاظت محیط زیست کمک کند و نه آنکه به استناد قانون بخواهد جلوی آنها را بگیرد. قوانین آنقدر عریض و طویل است که هر تفسیر را می‌توان از آنها انجام داد. قوانین شفاف نیست.

آیا محیط زیست نسبت به ۲۰ سال قبل یک گام به جلو رفته است؟

معاون اول رئیس جمهور خاطرنشان کرد: اعتقاد ما این است که محیط زیست باید نگاه و رویکرد جدیدی را در دولت وفاق ملی داشته باشد و شاید شعار این سازمان باید وفاق باشد و از یک طرف توسعه کشور و از طرفی حفظ محیط زیست و باید این دو بخش را با هم آشتی دهیم و باید حرف‌هایی که می‌زنیم باور داشته باشیم و در مرحله اول باید در میان دولتمردان و خانواده آنها این باور شکل بگیرد و سپس از مردم توقع داشته باشیم.

عارف همچنین از تشکل‌های محیط زیستی برای فعالیت‌هایشان تشکر کرد و افزود: عموماً این تشکل‌ها با علاقه‌ای که به محیط زیست دارند بدون چشم داشت، زحمت می‌کشند. ما چقدر به این‌ها توجه می‌کنیم و یا مشکلات آنها را برطرف می‌کنیم و اگر از خودشان بپرسیم می‌گویند ما نیاز به خیر شما نداریم، به ما شر نرسانید. ما باید بیشتر به آنها برسیم. با برچسب‌هایی که به آنها زده می‌شود و برخوردهای منفی که می‌شود این انگیزه را در مردم که علی‌الاصول صاحب این کشور هستند از بین می‌بریم. باید حفاظت محیط زیست را خودشان مدیریت کنند، اما ما انگیزه را از آنها می‌گیریم.

وی با تاکید بر اینکه باید در این دوره وفاق را به سازمان حفاظت محیط زیست به مفهوم تخصصی آن توسعه دهیم؛ به وجود احکام خوب در زمینه محیط زیستی پرداخت و ادامه داد: برای اینکه بگویم چقدر از اهداف کلان و مهم‌مان فاصله گرفته‌ایم به سند چشم‌انداز اشاره می‌کنم این سند از سال ۱۳۸۴ آغاز شده و در افق ۲۰ ساله یعنی سال آینده باید جایگاه اول را در همه بخش‌ها در منطقه داشته باشیم که در ارتباط با محیط زیست هم پیش بینی شده است. طبق چشم‌انداز ما باید برخوردار از سلامت، رفاه، امنیت غذایی، تأمین اجتماعی و فرصت‌های برابر، توزیع مناسب درآمد، نهاد مستحکم خانواده به دور از فقر، فساد و تبعیض و بهره‌مند از محیط زیست مطلوب باشیم و سوال این است که واقعاً آیا محیط زیستی که امروز داریم نسبت به ۲۰ سال قبل یک گام به جلو رفته است؟

تکالیف محیط زیستی دولت چهاردهم

معاون اول رئیس جمهور همچنین به بحران‌های محیط زیستی در رابطه با آب، خاک و هوا پرداخت و افزود: مثلاً رادیو و تلویزیون در مورد آلودگی هوا صحبت می‌کنند که امروز از خانه بیرون نیایید و فقط به هوا اشاره دارند و خیلی اعلام نمی‌شود اما در مورد خاک صحبت نمی‌شود.

عارف شروع فعالیت‌های دولت را همزمان با اولین سال اجرای برنامه هفتم توسعه عنوان کرد و گفت: راهبرد دولت اجرای برنامه هفتم هست که البته در بخش نرم‌افزاری بسیار احکام خوب و مترقی را در برنامه داریم که تلاش می‌کنیم همه آنها محقق شود و در بخش سخت‌افزار منابع لازم دیده نشده است، یا با دقت دیده نشده است. خوشبختانه در خود قانون برنامه حکمی وجود دارد که ما باید در سال اول منابع مورد نظر را برآورد کنیم و چگونگی تأمین آن را در یک لایحه به دولت ارائه دهیم.

وی راهبردهای کلان دولت چهاردهم در بخش حفاظت از محیط زیست را مطرح کرد و افزود: مکلف هستیم ضوابط برنامه را در چند ماه اجرای آن ارائه کنیم و البته ما ۵ ماه اختلاف زمان با شروع کار برنامه داریم و باید ظرف سه چهار ماه آینده اکثر آئین نامه‌ها و ضوابط را تدوین کنیم و در دولت تصویب کنیم. ایجاد نظام یکپارچه محیط زیست که واژه‌های جدیدی نیست و نیاز به تفسیر ندارد. پیشگیری و ممانعت از انتشار انواع آلاینده‌های غیر مجاز و جرم انگاری تخریب محیط زیست که تا به حال وجود داشته و باید جدی‌تر بر روی آن کار کنیم.

معاون اول رئیس جمهور پایش مستمر و آلاینده‌های آب، هوا و خاک را از دیگر تکالیف سازمان حفاظت از محیط زیست برشمرد و گفت: آلودگی‌های صوتی و اشعه‌های مخرب و تغییرات نامساعد اقلیم؛ الزام رعایت استانداردها و شاخص‌های زیست محیطی مطرح در قوانین و مقررات با توجه به بحث آمایشی که انجام گرفته است و مبنای همه برنامه‌ها خواهد بود؛ گسترش اقتصاد سبز؛ امروز یک عبارت خاص نیست و یک عبارت عمومی است و پایداری توسعه را نشان می‌دهد.

عارف همچنین تعادل‌بخشی و حفاظت کیفی آب‌های زیرزمینی از طریق آبخیزداری آبخوانداری را از دیگر بحث‌های مهم و جزو تکالیف سازمان محیط زیست برشمرد و ادامه داد: بخشی از خطاهایی را که در ارتباط با سفره‌های زیرزمینی مرتکب شده‌ایم باید جبران کنیم و در این رابطه ما آینده فروشی کردیم و منابعی را که متعلق به نسل‌های آینده بوده فروخته‌ایم و خوشبختانه در برنامه هفتم این مسئله پرداخته شده و خوشبختانه دیروز هم وزارت نیرو در شورای اقتصاد طرح خوبی را ارائه کرد. شاید انتظار بود که وزارت جهاد کشاورزی این طرح را ارائه دهد چرا که او تکالیفی دارد.

وی در رابطه با وفاق سازمانی خاطرنشان کرد: می‌توانست این‌طور بیان کند که من مصرف کننده آب هستم به حفاظت از سفره‌های زیرزمینی آب بر عهده سازمان‌های دیگری است. امیدواریم که سازمان محیط زیست نیز در این زمینه گام بردارد.

مهر