قاهر؛ فصل جدید قدرت پهپادی ایران

شب گذشته (29 بهمن 1401) امیر افشین خواجه فرد رئیس سازمان صنایع هوایی نیروهای مسلح در گفتگویی اعلام کرد که پروژه جنگنده قاهر بزودی در نقش یک هواپیمای «بدون سرنشین» ظهور خواهد کرد.

«قاهر 313» نام یک جنگنده باسرنشین بود که نمونه اولیه آن 10 سال قبل در 11 بهمن 1391 با حضور محمود احمدی نژاد رئیس جمهور وقت و با ماموریت پشتیبانی نزدیک هوایی رونمایی شد.

طول قاهر 313، 14 متر و عرض آن 5 متر عنوان شد. این جنگنده یک هواپیمای تک موتوره و تک شرنشین بود که در زمان رونمایی آن عنوان شد این جنگنده دارای سطح مقطع راداری کم بوده و در بدنه آن از مواد پیشرفته استفاده شده است. همچنین عنوان شده بود این جنگنده قادر است از انواع تسلیحات بومی استفاده کرده و قابلیت پرواز در ارتفاع پست را نیز دارد.

نمونه اولیه جنگنده قاهر 313

نمونه جدید جنگنده قاهر 313

5 سال بعد و در 26 فرودین ماه سال 96 فیلمی از تاکسی نمونه جدیدتری از این جنگنده مجهز به دو موتور و یک دورین نظارتی در زیر دماغه هواپیما منتشر شد. علاوه بر این به نطر می‌رسید دماغه هواپیما نیز برای نصب رادار جدید نسبت به نمونه اولیه قدری بزرگتر شده است.

پس از آن تقریبا دیگر خبری از جنگنده قاهر به میان نیامد تا اینکه خبر تولید نمونه بدون سرنشین این جنگنده رسانه‌ای شد.

تبدیل این پروژه به یک هواپیمای بدون سرنشین نشان می‌دهد ساخت پهپادهای پنهان کار در نیروهای مسلح کشورمان با برنامه‌ای مدون و کاربردهای متفاوت در حال پیگیری است؛ پرنده‌هایی که هم می‌توانند به عنوان هدف سامانه‌های پدافندی و به منظور کالیبره کردن فضای راداری و آشنایی کاربران سامانه‌های پدافندی با جنگنده‌های پنهان کار فرامنطقه‌ای عمل کنند و هم می‌توانند در صورت مسلح شدن، آنها را در نقش پهپاد رهگیر و یا پهپاد رزمی و  شناسایی بکار گرفت.

در یک دهه اخیر، پایگاه‌های آمریکایی در منطقه و همچنین ارتش رژیم صهیونیستی به جنگنده‌های نسل 5 پنهان کار مجهز شده‌اند. از سوی دیگر برخی کشورهای حاشیه خلیج فارس نیز جنگنده‌های بروز و پیشرفته‌ای را برای افزایش قدرت دفاعی خود خریداری کرده‌اند.

F-35 های نیروی هوایی ارتش رژیم صهیونیستی

هرچند نیروهای مسلح کشورمان در حوزه پدافندی راهکار مقابله با این جنگنده‌ها را یافته‌اند اما در زمینه قدرت هوایی، با اتخاذ راهبردهای بومی، به سراغ طراحی و تولید تجهیزاتی رفتند که علی رغم صرف هزینه‌های بسیار کمتر، کارایی مناسبی داشته و تاکنون توانسته است توازن نظامی در منطقه را به نفع ایران و جبهه مقاومت تغییر دهد.

این موضوع تاجایی ادامه داشت که فرمانده سابق نیروهای سنتکام در جلسه کمیته دفاعی کنگره آمریکا گفته بود که «استفاده گسترده ایران از پهپادهای کوچک و متوسط برای عملیات‌های شناسایی و هجومی بدین معناست که برای اولین بار از زمان جنگ شبه‌جزیره کره [اوایل دهه 1950 میلادی] ما بدون برتری کامل هوایی، عملیات انجام می‌دهیم.»

چند روز پیش نیز روزنامه گاردین به نقل از مقامات اطلاعاتی آمریکایی مدعی شد ایران در حال ظهور به عنوان یک رهبر جهانی در تولید پهپادهای ارزان‌قیمت و مرگبار است. 

نیروهای مسلح کشورمان بخصوص وزارت دفاع و  نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در یکی دو دهه اخیر سرمایه گذاری و تمرکز جدی روی توسعه توان پهپادی داشته‌اند.

حاصل  این سرمایه‌گذاری در سال‌های اخیر موجب شده تا نیروهای مسلح کشورمان توانایی طراحی و تولید انواع پهپاد با کابردهای مختلف و بردهای متنوع را بدست آورند. بصورتی که امروز کشورمان به عنوان قدرت برتر پهپادی در منطقه و یکی از قدرت‌های برتر پهپادی جهان شناخته می‌شود.

پهپاد غزه یا شاهد 149 نخستین پهپاد پهن پیکر ایرانی با موتور توربوپراپ

قدرت پهپادی ایران اما منحصر به مرزهای کشور نمانده و طی سالیان اخیر و بخصوص بعد از ظهور گروهک‌های تروریست تکفیری در منطقه، جمهوری اسلامی ایران با تقویت همپیمانان خود در جبهه مقاومت، توانسته شبکه یکپارچه پهپادی را در منطقه نیز ایجاد کند. این توانمندی تاجایی پیش رفته که به گفته سردار سلامی فرمانده کل سپاه، می‌تواند تنگه‌های راهبردی دریایی دنیا را پوشش دهد. این شبکه پهپادی همچنین توانسته نقش تعیین کننده‌ای در نبردهای اخیر در منطقه غرب آسیا داشته باشد و ایران را قادر ساخته تا به هر تهدید در سطح منطقه پاسخ دهد.

قدرت پهپادی ایران و جبهه مقاومت در کنار شبکه یکپارچه موشکی، آمریکایی‌ها را وادار به تغییر راهبرد کرده و موجب شده است تا آنها به فکر ایجاد شبکه یکپارچه پدافندی در منطقه بیافتند.

پهپاد انتحاری شاهد 136 نیروی هوافضای سپاه

علی رغم پیشرفت‌های قابل توجهی که در حوزه توان پهپادی کشور رخ داده است اما به نظر می‌رسید جای پهپادهای پنهان کار در سبد محصولات پهپادی ایران خالی باشد؛ پهپادهای با سطح مقطع راداری کمتر نسبت به پهپادهای معمولی که قادر به اجرای ماموریت‌های هستند که سایر پهپادها از عهده آن بر نمی‌آیند.

چنین پهپادهایی با توجه به شکل طراحی و استفاده از مواد خاص در بدنه (مواد جاذب امواج رادار) به سختی توسط سامانه‌های راداری، قابل کشف و شناسایی هستند.

حال اگر با استفاده از پیشران‌های مناسب، مداومت پروازی این پهپادها افزایش یابد، آنها را به گزینه‌ای مناسب برای اجرای عملیات‌های گشت هوایی (در نقش پهپاد رهگیر) و عملیات‌های عمقی ( رزمی و شناسایی) در خاک دشمن بدل می‌سازد.

علاوه بر این، اگر این پهپادها با طراحی مشابه جنگنده‌های نسل 5 دشمن طراحی شوند -همانند آنچه در رزمایش نیروی دریایی سپاه به نمایش درآمد- می‌توانند در نقش پهپادهای هدف سامانه‌های پدافندی برای آشنایی کابران این سامانه‌ها با جنگنده‌های دشمن و کالیبره کردن فضای راداری بکار گرفته شوند.

در گام نخست نیروی هوافضای سپاه با مهندسی معکوس پهپاد RQ-170 آمریکایی شروع به تولید اولین پهپادهای پنهان کار ایرانی کرد. در ابتدا نمونه 40 درصد RQ-170  با نام‌های شاهد 161 با موتور جت و شاهد 141 با موتور پیستونی با ماموریت مراقبت رزمی ساخته شد.

پس از آن پهپادهای شاهد 181 با موتور پیستونی و شاهد 191 با موتور جت نمونه 60 درصد پهپاد غنیمتی آمریکایی بودند که توسط متخصصان سپاه تولید شدند.

در نهایت پهپاد شاهد 171 با موتور جت که نمونه یک به یک RQ-170 آمریکایی بود با ماموریت مراقبتی و برد 4400 کیلومتر ساخته شد که در حقیقت بزرگترین پهپاد موتور جت ایرانی بود.

پهپاد شاهد 171

انتشار خبر تبدیل جنگنده قاهر 313 به یک هواپیمای بدون سرنشین، نشان داد پروژه ساخت پهپاد پنهان کار با جدیت بیشتری در حال پیگیری است و در آینده باید منتظر دستاوردهای جدیدی در این حوزه باشیم.

در زمان رونمایی از این جنگنده، گمانه‌زنی‌های زیادی درباره توان عملیاتی آن مطرح شد و حتی تردیدهای جدی درباره توان پرواز این جنگنده به میان آمد. اما حالا می‌توان گفت این هواپیما در حقیقت بستری برای آزمون و اجرای تحقیقات مختلف برای بدست آوردن فناوری‌های جدید در حوزه هوایی بوده است و با تولید نمونه بدون سرنشین آن بخشی از اهداف ساخت آن محقق شده است؛ روشی که در کشورهای پیشرفته و صاحب فناوری نیز اجرا می‌شود و ساخت هواپیماها و جنگنده‌های مختلف به عنوان بستر تحقیقات را به امری مرسوم در این کشورها بدل کرده است.

تصویری از پهپاد قاهر 313 که توسط کابران فضای مجازی منتشر شده است

نیروهای مسلح کشورمان با ورود به حوزه طراحی و تولید پهپادهای پنهان کار،‌ فصل جدیدی را  در این حوزه آغاز کرده‌اند که قطعا نقش بسزایی در ارتقا توان پهپادی کشور ایفا خواهد کرد؛ موضوعی که در سال‌های آینده می‌تواند به یکی از ابزارهای قدرتمند ایران در ایجاد برتری هوایی و تقویت شبکه پهپادی جبهه مقاومت بیانجامد و در نتیجه آمریکا و متحدانش در منطقه را با چالشی جدید مواجه سازد./تسنیم