امیرعبداللهیان: مرحله‌ای از توافق را در چارچوب رفع تحریم‌ها مورد توجه قرار دادیم

وزیر امور خارجه کشورمان گفت: دیپلماسی یک بازوی دفاعی نتیجه‌بخش و البته کم هزینه است که اگر به حرکت درآید، می‌تواند مانع از زیاده‌خواهی سلطه‌گران شود.

حسین امیرعبدالهیان در ششمین کنفرانس تاریخ روابط خارجی اظهار داشت: اجازه دهید مراتب خرسندی خود را از استمرار پویش مطالعه پیرامون تاریخ روابط خارجی ایران که با این دوره وارد ششمین سال خود می‌گردد، ابراز نمایم. بدیهی است مطالعه و پژوهش در حوزه مناسبات گذشته ایران با همسایگان و جامعه جهانی، زمینه افزایش سطح دانایی ما را در برابر رویه‌های رفتاری از سوی سایر کشورها و نیز هنجارهای متفاوت که در قالب هم افزایی نظامات جهانی به کارگزاری سازمانهای بین‌المللی اعمال می‌شود، فزونی می‌دارد.

وی ادامه داد: کنفرانس امسال نگاهی به دویستمین سال تأسیس وزارت امورخارجه و دستگاه دیپلماسی دارد. با همین رویکرد، دو سده مذاکرات دیپلماتیک در تاریخ روابط خارجی ایران محل کنکاش این کنفرانس است.

وزیر خارجه افزود: مایه خرسندی است که کشور ما ایران با دیرینه تاریخی قابل اعتنایی از تجارب و آزموه‌های بسیار به منظور تنظیم مناسبات خود با دیگران برخوردار است.

امیرعبداللهیان گفت: ابتکارات و رویه‌های مذاکراتی متنوع همراه با با دقت نظر و جسارت در دفاع از حاکمیت ملی، تمامیت ارضی و استقلال کشور در لابه لای سطور صفحات تاریخ روابط خارجی ایران مشهود و مبرهن است. با این وجود، در مقاطعی تلخ و زمانه‌ای دشوار و خاص به دلیل ضعف دولت مرکزی و یا عدم همبستگی ملی ایران نتوانسته در چهارچوب روندهای مذاکراتی از منافع ملی خود صیانت نماید. در برخی از آن ادوار و موارد وابستگی یا توهم شناختی نسبت به قدرت‌های بزرگ و استعمارگر زمینه بروز این گونه پدیده‌های شوم و خسارت بار را رقم زده است.

وی افزود: در آن کشاکش‌ها بیگانگان نیز با اجرای برنامه‌هایی که امروزه آن را به درستی "جنگ شناختی و ترکیبی" نام نهاده اند، از این غفلت و یا وابستگی سود جستند و سرزمین‌هایی از پیکره ایران را در "ارّان و قفقاز" و یا "بحرین و شرق و غرب ایران" منتزع ساختند.

وزیر خارجه تصریح کرد: در برابر این دست اندازی‌ها در گذشته، نهاد دیپلماسی ایران با همه کم توجهی و بی مهری، دخالتهای پیوسته پیرامونیان سرای قدرت، همچون درباریان اهتمام بر این داشت تا اتکا به قواعد و حقوق بین المللی مانع اعمال دستبردها به تمامیت ارضی گردد.

وی گفت: در طول تاریخ ایران، رجال کم دانش و یا وابسته و عامل به پیشبرد اغراض بیگانه چونان دست پنهان قوای اهریمنی در تلاش بودند از درون انسجام جبهه دیپلماسی را هدف قرار دهند. اگرچه خیانت ورزی و دسیسه بازی این کسان در مقاطعی چون عهد وزارت وزیر خارجه نامدار ایران، میرزا تقی خان امیرکبیر اسباب ناکامی کشور را از اعاده نظم داخلی، متنوع سازی دامنه روابط و اجرای موازنه در تنظیم مناسبات خارجی به کف با کفایت او رقم زد، اما هرگز جهد و تکاپوی دیپلماسی متوقف نشد. حتی در شهریور ۱۳۲۰ که قوای متجاوز متفقین خاک کشور را با نقض بی‌طرفی اشغال کردند، این کوشش دیپلماسی زمان بود که اعاده تمامیت ارضی و تداوم اعمال حاکمیت ملی را موجب شد.

وی افزود: به واقع این دیپلماسی است که در مقاطعی - حتی با جانفشانی - مانع از آن می‌شود که نگرشهایی برخاسته از تعلقات به اجانب و یا تعصبات بی حاصل موجب خسارت بر منافع ملی ایران و مصالح عموم ایرانیان گردد.

وزیر امور خارجه عنوان کرد: ایران در بستر دو سده تکاپوی دیپلماتیک برای حفظ حقوق و حاکمیت خود تجارب بسیاری آموخته و قواعد و اصول مذاکراتی متنوع را به کار بسته است. اینک ضروری است درباره یکایک این نمونه‌ها و مصادیق پژوهش‌هایی همه جانبه و البته منصفانه صورت پذیرد. از این رو نشست حاضر کوششی است با هدف بررسی دستاوردهای دو سده دیپلماسی ایران که میراث آن به عصر کنونی منتقل گشته است.

وی ادامه داد: در این بررسی اهتمام باید متوجه شناخت ماهیت عملیات دیپلماسی ایران باشد، امری که کارگزاران نهاد وزارت امور خارجه مسئولیت آن را عهده دار بودند. از سوی دیگر؛ مطالعه روابط درونی اجتماع ایران، رفتار هیئت حاکمه در عهد نظامات گذشته، تبانی قدرتهای بزرگ، بازی قوای منطقه‌ای و از همه مهم‌تر ژئوپلتیک تاریخی ایران نیز باید به عنوان مولفه‌هایی مهم برای داوری هر مثال تاریخی ملحوظ نظر اهل تحقیق قرار گیرد.

وزیر امور خارجه افزود: بدون شک با این نگرش است که می‌توان بر رمز و راز تاریخ پرفراز و نشیب تکاپوهای دیپلماتیک ایران آگاهی یافت.

وی گفت: تجربه و آگاهی از گذشته اقتضا می‌کند که در مسیر پیش رو و در استمرار مذاکرات دیپلماتیک با آگاهی از اصول و قواعد و با ارزیابی و آسیب شناسی دستاوردهای پیشینیان گام‌های عملی را برداشت. دنیای امروز بدون تردید برای عبور از بحران‌های فراگیری که صلح و امنیت جهانی را تهدید می‌کند به گفتگو و مذاکره نیازمند است. اما در انتخاب این رویکرد باید عنایت تمام داشت که بی توجهی به حقوق ملت‌ها و نادیده انگاشتن تمامیت ارضی و حاکمیت ملی کشورها، سیاست همیشگی نظامات جهانی و قدرتهای سلطه گر بوده است. دیپلماسی به موازات تقویت ساختارهای دفاعی است که می‌تواند عامل مکمل در مسیر بازدارندگی و تضمین برای استمرار حفظ منافع ملی و مصالح یکایک آحاد ایرانیان باشد. دیپلماسی و میدان بال‌های همراه و هم افزای پرنده تیز پرواز دیپلماسی ایران هستند.

امیرعبداللهیان افزود: قدرت دفاعی در تعاریف امروزی برگرفته از دو مؤلفه قدرت سخت و نرم است و دیپلماسی با کارکردهایی متنوع از جمله در ابعاد "دیپلماسی عمومی و رسانه‌ای" نقش مؤثری در تثبیت قدرت دفاعی جمهوری اسلامی ایران دارد. دیپلماسی یک بازوی دفاعی نتیجه‌بخش و البته کم هزینه است که اگر به حرکت درآید می‌تواند مانع از زیاده خواهی سلطه گران گردد.

وی ادامه داد: در شرایط کنونی، از ابتدای کار دولت سیزدهم کوشش بر آن بود تا در چهارچوب نظریه سیاست خارجی متوازن، دیپلماسی پویا و تعامل هوشمند منافع جمهوری اسلامی ایران با جهان بیرونی دنبال گردد. مذاکرات دیپلماتیک با اتکا به اصول سه گانه عزت، حکمت و مصلحت نظام جمهوری اسلامی ایران در دستور کار قرار گرفت. حاصل چنین تکاپوی همه جانبه در یک سال و اندی اخیر، اسناد بسیاری است که نتیجه مذاکرات دیپلماتیک فشرده و اثربخش با سایر کشورها بوده که به فضل الهی مدون و مبادله و اجرایی شدند. در این میان همسایگان محور رویکرد تعاملی جمهوری اسلامی ایران بوده اند.

امیرعبداللهیان افزود: در مذاکرات دیپلماتیک اصل بر "سرعت و دقت عمل توأمان" است که در این زمینه نیز هیچگاه یک وجه از این دو الزام با همه فشارهای سیاسی و رسانه‌ای از سوی دستگاه دیپلماسی فدا نگردیده است.

وزیر خارجه عنوان کرد: اجازه می‌خواهم در پایان سخن توجه شما را به شرایط خطیر کنونی جهان بی‌ثباتی جلب کنم که با بحران‌های برساخته قدرتهای بزرگ و دخالت‌های فرامنطقه ای زمینه رشد افراط‌گرایی را در تمام جغرافیای جهانی محتمل ساخته است.

امیرعبداللهیان گفت: جمهوری اسلامی ایران معتقد است در شرایط کنونی برای کاهش التهابات پیش رو، بازگشت به "مذاکرات احترام آمیز و به دور از زیاده خواهی" پیش نیاز نیل به توافقات تعهدآور است.

وی افزود: جمهوری اسلامی ایران در شرایط کنونی و در قیاس با تاریخ گذشته خود از توانمندی‌های گسترده و متمایزی برخوردار است، لذا نادیده انگاشتن آن می‌تواند هزینه‌های تجاوزگری و دخالت در امور منطقه را به شدت افزایش دهد. جمهوری اسلامی ایران به مأموریت حفظ صلح و تأمین امنیت جهانی پایبند است و مسئولانه می کوشد این پیام را ترویج و تبیین نماید. از سوی دیگر جمهوری اسلامی ایران در صیانت از حاکمیت و تمامیت ارضی خود کوچک‌ترین تردیدی ندارد.

وی اظهار کرد: امیدوارم در پایان این کنفرانس نتایج قابل تأملی از مباحث حاضر تهیه و برای تنویر افکار عمومی انتشار یابد. لازم می دانم از اهتمام همکاران خود در مرکز مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه قدردانی نمایم.

امیرعبداللهیان با اشاره به بحران و جنگ در اوکراین، افزود: مواضع خود را در این زمینه به صراحت و روشنی بارها بیان کردیم. بهانه‌ای که برخی کشورهای غربی در حوزه حمایت ایران از یک طرف جنگ به آن متوسل می‌شوند بهانه و اظهاراتی کاملاً بی اساس است.

وی افزود: ایران و روسیه همانند ایران و سایر کشورهای دیگر دارای همکاری‌های متنوع از جمله همکاری در حوزه دفاعی هستند، اما ما مخالف جنگ در اوکراین و در هر کجای عالم بوده و هستیم.

وی اضافه کرد: جمهوری اسلامی ایران دیپلماسی و مذاکره سیاسی را تنها و تنها راه‌حل در بحران‌های منطقه‌ای و پیرامونی و بحران اوکراین می‌داند. ما در جنگ اوکراین در کنار هیچیک از طرفین جنگ نیستیم.

وی با بیان اینکه ما مخالف تسلیح ادامه داد: در هریک از طرفین در جنگ اوکراین هستیم، اردن به آقای بورل به صراحت گفتم اینکه بیش از ۱۲ میلیارد دلار سلاح تاکنون با پول و سرمایه کشورهای غربی وارد اوکراین شده و از طرف دیگر ایران را در موضوع پهپاد متهم می‌کنید، این رفتاری غیرواقع بینانه و غیرمنصفانه است.

امیرعبداللهیان گفت: جمهوری اسلامی ایران ضمن توجه به ریشه‌های جنگ در اوکراین، از تمامیت ارضی کشورها از جمله اوکراین دفاع کرده و به همین دلیل ما نه جدایی کریمه و نه جدایی مناطق جدید از اوکراین را به رسمیت نشناخته‌ایم و به تلاش‌های خود در سطح ریاست جمهور و وزارت امور خارجه برای توقف جنگ، آتش بس و تمرکز طرفین درگیری بر مذاکره و راه‌حل سیاسی ادامه می‌دهیم.

وی با بیان اینکه شاهد طرح قطعنامه‌ای غیرالزام آور در پارلمان اروپا هستیم، گفت: از حدود دو ماه پیش همزمان با تحریکات خارجی و دامن زدن به اغتشاشات در داخل ایران توسط مداخله گران و سوءاستفاده مداخله گران خارجی از عواطف مردم در فوت یک دختر ایرانی، موضوع قرار دادن سپاه پاسداران در لیست به اصطلاح تروریستی اتحادیه اروپا مطرح شد. در گفت‌گو با بورل مقامات کشورهای اروپایی و رایزنی‌های یکایک سفرای ما در اروپا و سازمان ملل به اتحادیه اروپا هشدار جدی داده شد که اگر در خصوص نهاد مهم حاکمیتی ایران که نقش مهمی در سال‌ها گذشته به ویژه در حوزه مبارزه با تروریسم و داعش در منطقه داشته است و این نقش همچنان ادامه دارد، بخواهند اقدامی انجام دهند پاسخ ایران، قوی، مؤثر و متقابل خواهد بود.

وزیر خارجه بیان کرد: مجموعه تلاش‌های دیپلماتیک منجر به این شد که در حوزه اروپا در پایین‌ترین سطح در پارلمان اروپایی بیان احساسات تند و اظهارات شتاب زده برخی از نمایندگان پارلمان را شاهد باشیم. قطعنامه‌ای که از منطق و چارچوب‌های حقوق بین‌الملل و منشور ملل متحد قویاً فاصله دارد.

امیرعبداللهیان افزود: علیرغم اینکه آقای بورل تصریح می‌کند در اتحادیه اروپا ایده‌ای برای قرار دادن سپاه پاسداران در لیست به اصطلاح تروریستی اروپا وجود ندارد، ولی دیروز در جلسه غیرعلنی مجلس شورای اسلامی شاهد بودم فضای مجلس بسیار ملتهب است و آنها به سمت تصمیماتی قوی و بازدارنده حرکت می‌کنند.

وی با بیان اینکه جمهوری اسلامی ایران همه طرف‌های اروپایی را دعوت می‌کند از اظهارات احساسی و رفتار به دور از عقلانیت فاصله بگیرند، افزود: به آقای بورل در آخرین تماسم در هفته گذشته تأکید کردم امیدوارم در عرصه دیپلماسی و سیاست خارجی برخی از کشورهای اروپایی عقلانیت حاکم شود و سیاست خارجی در دو طرف اتحادیه اروپا و اروپا مجبور به پرداخت هزینه‌های سنگین‌تر نشود.

وی اظهار کرد: آنچه امروز در اظهارات آقای بورل شاهد بودیم حاکی از این است که اتحادیه اروپا به سمت گام‌های پرهزینه حرکت نکند. به اتحادیه اروپا اعلام کردیم صرفنظر از مداخلات برخی از کشورهای اروپایی و غربی و دمیدنشان بر اغتشاشات و تشویق آشوبگران در ایران، جمهوری اسلامی ایران مذاکره، گفت‌وگو و تعامل سازنده اتحادیه اروپا و ایران را بهترین گزینه می‌داند، ولی در قبال هرگونه تصمیم دیگر اتحادیه اروپا پاسخ متقابل و مؤثر داده خواهد شد.

وی گفت: در دستگاه دیپلماسی پایبند به حل و فصل چالش‌ها از مسیر مذاکره هستیم. همچنان گفت‌وگوها و تبادل پیام‌های ما با طرف‌های غربی برای رسیدن به یک توافق قوی، خوب و پایدار ادامه دارد.

وزیر خارجه تصریح کرد: علیرغم رفتار ریاکارانه برخی از مقامات غربی از جمله آمریکایی‌ها، تبادل پیام کشورهای غربی به ایران و تأکیدشان برای اینکه توافق به گام نهایی خودش برسد، همچنان در دستورکار است.

وی با بیان اینکه تبادل پیام‌های ما جریان دارد، ادامه داد: ما شاهد بودیم که در یکی از بندهای قطعنامه پارلمان اروپا، موضوع عبور از برجام و توافق هسته‌ای مطرح شده بود، اما در همان نشست احساسی و تند پارلمان اروپا نیز این بند از دستورکار خارج شد. این کار نشان می‌دهد که غرب و آمریکا همچنان از مسیر دیپلماتیک پیام‌های خودشان را برای رسیدن به گام‌های پایانی ارسال می‌کنند.

مرحله‌ای از توافق را در چارچوب رفع تحریم‌ها مورد توجه قرار دادیم

امیرعبداللهیان افزود: در مقطعی آمریکا و طرف‌های غربی تصور می‌کردند اغتشاشات موضع ایران را ضعیف کرده و اصرار آنها این بود که ما از یکی دو خط قرمز خود عبور کنیم و در فضای به اصطلاح آنها ضعیف شده تیم مذاکراتی ما به دلیل پیامدهای اغتشاشات، می‌تواند دستاوردی برای طرف‌های غربی داشته باشد.

وزیر خارجه بیان کرد: آمریکایی‌ها زودتر از سه کشور اروپایی متوجه شدند از این اغتشاشات به دلیل بصیرت مردم و نگاه مدبرانه رهبری و تدابیری که اندیشیده شد، اتفاق خاصی نیفتاده و نخواهد افتاد و مجدداً بر مسیر مذاکره و گفت‌وگو تأکید دارند. البته طرف آمریکایی کماکان اصرار دارد که از مسیر گفت‌وگوی مستقیم و رو در رو این اتفاق بیفتد. ولی ما بدون نیاز به هرگونه گفت‌وگوی مستقیمی اسناد لازم را در اختیار داریم و طرف مقابل هم در اختیار دارد. اگر اراده جدی در طرف مقابل باشد توافق را در دسترس می‌دانیم.

امیرعبداللهیان تصریح کرد: به مقامات آمریکایی تذکر دادیم از اظهارات ریاکارانه در رسانه اجتناب کنند. آنها این اظهارنظرات را نیاز داخلی افکار عمومی خود ذکر می‌کنند.

وی تاکید کرد: در هر میز مذاکره‌ای که منافع ملت باشد حضور داریم در قالب گفت‌وگوهای چندجانبه و امیدواریم با عقلانیت و واقع بینی طرف‌های مقابل بتوانیم به نقطه توافق برسیم ولی پلان ۲ و گزینه‌های دیگر در دستورکار ایران است.

وی خاطرنشان کرد: دولت جمهوری اسلامی ایران با توصیه‌های رئیس‌جمهور همواره بر این موضوع تأکید دارد که بدون نگاه به برجام و توافق، دولت باید بهترین شرایط اقتصادی و معیشتی را فراهم کند. در هر مقطعی که توافق به هر شکل ممکن به نتیجه برسد و به گام نهایی منجر شود، به عنوان یک کاتالیزور به اقداماتی که دولت انجام می‌دهد، اضافه شود.

گفتنی است، حسین امیرعبداللهیان در حاشیه ششمین کنفرانس تاریخ روابط خارجی، نمایشگاه اسناد تاریخی روابط خارجی ایران را افتتاح کرد./ایسنا