تصاویر: گوشه به گوشه ایران؛ «چمن های » همدان

همدان در قدیم نزدیک به سی کوی داشته که به دو صورت «گره» و «مطوّل» یا «دراز» طراحی و ساخته شده بود. هر یک از این کوی های گرد دارای میدانچه ای در وسط بود که به آن «چمن» می گفته اند چراکه در وسط هر یک از این میدان ها علاوه بر حوض آب، چاه، چشمه و قنات، چمن کاری و گل کاری هم شده بود. در اطراف هر یک از این چمن یا میدان ها تأسیساتی از قبیل مسجد، حمّام، نانوایی، قصابی و چند دکان بقّالی و عطّاری وجود داشت. ساخت این نوع «چمن» ها به این صورت کاملاً مناسب و همه چیز اهل محل از مسجد گرفته تا حمّام و نانوایی و آب چاه و قنات همه چیز در دسترس بود و به خوبی از آن استفاده می کردند.

محلاتی از جمله محله بنه بازار، محله حاجی، محله بازار، محله میدان میرعقیل، محله کبابیان، محله کولایخ، محله آقاجانی بیگ و محله امامزاده یحیی کم و بیش به همان صورت سابق باقی مانده اند و تغییرات زیادی از نظر شکل در آنها دیده نمی شود و از مابقی فقط نامی باقی مانده است. در برخی محلات به علت گستردگی محله، زیرمحله داریم و به واسطه زیرمحله‌ها، مساجد کوچکتری نیز در آن مکان‌ها ایجاد شده است.

محلات قدیمی در هر شهری، نماد هویت فرهنگی و تاریخی مردم آن شهر است بنابراین باید این محلات را از تخریب حفظ کرد و سعی در احیا و بازسازی آن داشت. این محلات همچنین پتانسیل جذب توریست و گردشگر را نیز دارند.شهر همدان با داشتن پیشینه ای چندین هزار ساله دارای محلات قدیمی و بناهای تاریخی ارزشمند است. در گذشته نزدیک به 51 محله در شهر همدان وجود داشته که متاسفانه به مرور زمان و تغییر بافت شهری بسیاری از این محلات از بین رفتند و تنها چند محله هنوز بافت قدیمی خود را حفظ کرده اند.

«پایتخت تاریخ و تمدن ایران» اعتبار خود را مدیون پیشینه تاریخی و تمدن پر فراز و نشیبش می‌داند، محلات قدیمی آن یکی از نمادهای هویت فرهنگی و تاریخی مردم شهر است، اما چقدر از این هویت نگهداری کردیم؟ چند محله هنوز بافت قدیمی خود را حفظ کرده‌ است؟ زندگی در چند کوی و برزن شهر جریان دارد؟ آیا هنوز هم چمنِ محله‌ها به راه است و اهالی محل عصرهای تابستان خنکای چشمه و جوی وسط چمن را حس می‌کنند؟

این گزارش، سه «چمن» از محله های حاجی، کبابیان و کلپا را نشان می دهد که تا حدودی ساختار قدیمی خودشان را حفظ کرده اند.