اتمام کار کانال‌های دولتی

خبرگزاری مهر: تلاش برای ترغیب دستگاه‌های دولتی به عدم استفاده از پیام رسان خارجی تلگرام از حدود ۲ سال پیش آغاز شده است؛ به نحوی که در مهرماه سال ۹۵ معاونت قضایی دادستان کل کشور، استفاده از تلگرام برای امور اداری توسط نهاد‌های دولتی را ممنوع اعلام کرد؛ در آن زمان به برخی نهاد‌ها که از این شبکه اجتماعی در امور اداری استفاده کرده بودند تذکر داده شد. در آن بخشنامه آمده بود که استفاده از تلگرام برای تبادل امور اداری تخلف محسوب می‌شود و مقرر شد اگر این موضوع منجر به خروج اطلاعات از کشور شده، به نحوی که دیگران بتوانند از این اطلاعات استفاده کنند، جنبه کیفری پیدا کرده و با آن برخورد شود. با این‌حال با گسترش چشمگیر استفاده از تلگرام در میان کاربران ایرانی و شیوع مدل جدید اطلاع رسانی از طریق کانال‌های تلگرامی طی دو سال اخیر، بسیاری از دستگاه‌های دولتی و سازمان‌های وابسته به آن‌ها نسبت به ایجاد کانال اطلاع رسانی در این پیام رسان بومی اقدام کرده بودند. به همین دلیل شورای عالی فضای مجازی در مردادماه سال ۹۶ در مصوبه‌ای با هدف ساماندهی فضای پیام رسان‌ها در کشور و حمایت از پیام رسان‌های بومی، بر لزوم رفع انحصار پیام رسان خارجی تلگرام در کشور و ترغیب مردم به استفاده از ابزار‌های بومی تاکید کرد. در این مصوبه دستگاه‌های اجرایی ملزم به خروج از تلگرام در مبادلات اداری و تبلیغاتی خود شدند. در نهایت در ۲۹ فروردین ماه امسال با ابلاغ بخشنامه‌ای از سوی مرکز مدیریت راهبردی افتای ریاست جمهوری به دستگاه‌های دولتی، فعالیت تمامی نهاد‌ها و موسسات دولتی و عمومی غیردولتی در پیام رسان تلگرام، ممنوع اعلام شد. همچنین در همین روز معاون اول رئیس جمهور در بخشنامه‌ای به همه دستگاه‌های دولتی و عمومی، تاکید کرد: ظرف یک هفته هرگونه فعالیت و ارایه خدمات از طریق پیام‌رسان‌های اجتماعی داخلی انجام شود. در متن این بخشنامه آمده است: «به استناد بند ۷ مصوبه شورای عالی فضای مجازی با موضوع سیاست‌ها و اقدامات ساماندهی پیام رسان‌های اجتماعی، باید کلیه نهاد‌ها و موسسات دولتی و عمومی غیردولتی هرگونه تبلیغات خود در محیط پیام رسان‌های اجتماعی را صرفا از طریق پیام رسان‌های اجتماعی داخلی که به صورت رسمی از سوی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات اعلام می‌شود انجام دهند. بدیهی است هرگونه استفاده از پیام رسان‌های اجتماعی خارجی برای مکاتبات اداری و ارائه خدمات اداری کماکان ممنوع است.» حفظ امنیت مهمترین دلیل استفاده از پیام رسان‌های بومی همانطور که بسیاری از کشور‌ها برای خدمات پیام رسانی خود دارای پیام رسان بومی بوده و به دلیل حفظ امنیت اطلاعات و حریم شخصی افراد در این فضا، از شبکه‌های داخلی خود استفاده می‌کنند، در مصوبه شورای عالی فضای مجازی نیز مواردی، چون «حفظ و صیانت از هویت ملی و دینی»، «قابلیت پیشگیری از جرایم و مدیریت و اعمال قوانین و مقررات کشور»، «اعتمادسازی و صیانت از حقوق شهروندی، حریم خصوصی، امنیت ملی و عمومی»، «ذخیره‌سازی و پردازش داده‌های عظیم مرتبط با فعالیت پیام‌رسان‌های اجتماعی در داخل کشور و ممانعت از دسترسی غیرمجاز به آن‌ها» و «توسعه و تسهیل تولید محتوای داخلی» از جمله دلایل لزوم مهاجرت به پیام رسان‌های داخلی اعلام شده است. پیش از این ابوالحسن فیروزآبادی دبیر شورای عالی فضای مجازی با اشاره به اینکه شمار کاربران پیام رسان‌های بومی به ۱۳ میلیون نفر رسید، از پیگیری نظارت بر اجرای مصوبه ساماندهی پیام رسان‌ها خبر داد و گفته بود که «برنامه شورای عالی فضای مجازی برای تقویت شبکه‌های پیام رسان داخلی، اجرای استراتژی کوچ داوطلبانه از تلگرام است و سندی نیز در حمایت از پیام رسان‌های بومی تدوین شده است. همچنین تلاش داریم در دانشگاه‌ها و آموزش و پرورش از ارائه خدمات در تلگرام خودداری کنیم.» به گفته وی، «شبکه ملی پیام رسان تعیین کننده مرز‌های ملی ما است و مرز‌های ملی ما روی سکو‌های فضای مجازی شکل می‌گیرد. این سکو‌ها اثرگذاری ملی و وسیع دارد و مانند زیرساخت‌های حیاتی کشور هستند. باوجودی که ۹۰ درصد کاربران شبکه‌های اجتماعی در ایران از تلگرام استفاده می‌کردند، اما تلگرام گزارش سالیانه به ایران ارائه نکرده و ایران از سهامداران آن نیست؛ ما نمی‌دانیم پاول دورف مسئول تلگرام تبعه چه کشوری است و شبکه تلگرام زیر نظر چه کشوری اداره می‌شود. تلگرام به شدت هزینه بر است، اما هیچ محل درآمدی برای آن اعلام نشده است.» در این راستا و حتی قبل از مسدود شدن پیام رسان خارجی تلگرام در کشور، بسیاری از دستگاه‌های دولتی از کوچ از تلگرام استقبال کرده و به شبکه‌های اجتماعی بومی مهاجرت کردند. این شبکه‌ها با صدور اطلاعیه‌هایی کانال اطلاع رسانی خود را در شبکه‌های بومی مانند سروش، بله، گپ، آی گپ، بیسفون، ایتا، ویسپی و غیره، فعال کردند. اقبال دستگاه‌های دولتی به مهاجرت از تلگرام بررسی‌ها نشان می‌دهد که هم اکنون تقریبا اغلب وزارتخانه‌ها و سازمان‌های دولتی از تلگرام خارج شده اند و فعالیتی در این شبکه اجتماعی خارجی ندارند. وزارتخانه‌هایی مانند ارتباطات، علوم، ورزش، اقتصاد، صنعت، آموزش و پرورش، ارشاد، امور خارجه، نیرو و ... از جمله وزارتخانه‌هایی هستند که از کوچ تلگرامی استقبال کرده و ارتباطات خود را در جهت حمایت از شبکه‌های اجتماعی بومی، به این شبکه‌ها منتقل کرده اند. این وزارتخانه‌ها کانال‌های اطلاع رسانی خود در پیام رسان‌های بومی را معرفی کرده و از کاربران خواستند آن‌ها را در این کانال‌ها دنبال کنند. این موضوع سبب شده است که بسیاری از کاربران برای دریافت اطلاعات مربوط به این سازمان‌ها به استفاده از پیام رسان‌های بومی روی آورده و از این شبکه‌ها به عنوان جایگزین تلگرام استفاده کنند. از این رو با گذشت زمان کمی از مصوبه شورای عالی فضای مجازی و بخشنامه دولت در عدم استفاده از تلگرام، به نظر می‌رسد استقبال خوبی از پیام رسان‌های بومی صورت گرفته و میزان نصب این پیام رسان‌ها در بازار‌های اپلیکیشن نیز گویای این موضوع است. اگرچه با وجود تاکیدات صورت گرفته در لزوم مهاجرت به شبکه‌های داخلی و حفظ امنیت اطلاعات در کشور، همچنان برخی زیرمجموعه‌های دستگاه‌های اجرایی و معاونت‌های وزارتخانه‌های دولتی از بستر تلگرام برای اطلاع رسانی استفاده می‌کنند و برخی نیز در کنار فعالیت تلگرام، کانال اطلاع رسانی خود را در شبکه‌های بومی نیز ایجاد کرده اند. کانال‌های دولتی فعال در تلگرام برای مثال، «وبدا»، کانال اطلاع رسانی وزارت بهداشت و «مفدا» وابسته به این وزارتخانه، کانال‌های اطلاع رسانی اغلب دانشگاه‌های کشور وابسته وزارت علوم، کانال اطلاع رسانی شرکت فرودگاه‌ها وابسته به وزارت راه، کانال اطلاع رسانی گمرک و پنجره واحد تجارت وابسته به وزارت صنعت، دبیرخانه هیئت حمایت از کرسی‌های نظریه پردازی (شورای عالی انقلاب فرهنگی)، پایگاه اطلاع رسانی وزارت نفت (شانا) و کانال اطلاع رسانی شرکت توانیر از جمله مجموعه‌هایی هستند که همچنان در تلگرام فعالند. از سوی دیگر برخی کانال‌های اطلاع رسانی دولتی با آنکه فعالیت خود را در تلگرام متوقف کرده اند، اما همچنان اطلاع رسانی خود را از طریق کانال‌های تلگرامی انجام می‌دهند. برای مثال می‌توان به کانال اطلاع رسانی سخنگوی وزارت خارجه اشاره کرد که اگرچه کانال تلگرامی خود با همین عنوان را تعطیل کرده، اما کماکان اخبار و مواضع خود را در کانالی با عنوان دیپلماسی رسانه‌ای در تلگرام منعکس می‌کند. از آنجایی که صیانت از حقوق شهروندی، حریم خصوصی، امنیت عمومی و اعتمادسازی، از جمله اهدافی است که در استفاده از شبکه‌های پیام رسان بومی برآن تاکید شده است، در صورتی که این مجموعه‌ها و سایر دستگاه‌ها و سازمان‌های دولتی نیز در عمل به مصوبه شورای عالی فضای مجازی و حمایت از پیام رسان‌های بومی، از شبکه تلگرام خارج شده و به شبکه‌های داخلی بپیوندند می‌توان شاهد ترویج و آموزش کاربری همگانی پیام‌رسان‌های داخلی در کشور و نیز ارتقاء آگاهی و مهارت مردم در بهره‌برداری از ظرفیت آن‌ها در مـقابله با مخاطرات شبکه‌های اجتماعی خارجی بود.