اشیایی که جای ما بیدار می‌مانند!

عبارت اینترنت اشیا، برای نخستین بار در سال ۱۹۹۹ توسط کوین اشتون مورد استفاده قرار گرفت و جهانی را توصیف کرد که در آن هر چیزی، از جمله اشیای بی جان، برای خود هویت دیجیتال داشته باشند و به کامپیوترها اجازه دهند آنها را سازماندهی و مدیریت کنند. اینترنت در حال حاضر همه مردم را به هم متصل می‌کند ولی با اینترنت اشیا تمام اشیا به هم متصل می‌شوند. البته پیش از آن کوین کلی در کتاب قوانین نوین اقتصادی در عصر شبکه‌ها (۱۹۹۸) موضوع نودهای کوچک هوشمند (مانند سنسور باز و بسته بودن درب) را که به شبکه جهانی اینترنت وصل هستند مطرح کرد. اینترنت اشیا مفهومی جدید در دنیای فناوری و ارتباطات است و به طور خلاصه فناوری مدرنی است که در آن برای هر موجودی (انسان، حیوان و اشیا) قابلیت ارسال داده از طریق شبکه‌های ارتباطی، اعم از اینترنت یا اینترانت، فراهم می‌شود. یکی از ساده‌ترین مثال‌هایی که می‌توان زد ترموستات نست است. شما با استفاده از این ترموستات می‌توانید با موبایل خود دمای منزل خود را کنترل کنید و یکی از جالب‌ترین نکات این است که این ترموستات می‌تواند زمان خواب شما را یاد بگیرد و زمانی که شما خواب هستید دما را با توجه به دمایی که شما دوست دارید تنظیم کند، پس دیگر نیازی به نگرانی نیست که نصف شب هوای خانه شما گرم یا سرد شود. این ترموستات تمام شب‌ بیدار است! شرکت اسمارت تینگز که توسط سامسونگ خریداری شده نیز حسگرهای مختلفی را برای ایجاد خانه هوشمند در اختیار شما قرار می‌دهد. با استفاده از این سنسورها می‌توانید متوجه شوید چه شخصی وارد منزل شما شده یا از آن خارج می‌شود و حتی در صورت چکه‌کردن آب نیز گزارشی مربوط به نشتی سیستم آب دریافت کنید. با گسترش و ارتقای ابزارهای موجود در این اکوسیستم، به عنوان مثال دستبند هوشمند مخصوص فعالیت‌های بدنی می‌تواند به محض خوابیدن شما، تلویزیون و چراغ‌ها را خاموش کند یا حتی پیش از سوارشدن بر خودرو در زمانی مشخص، بهترین مسیر برای رسیدن شما به مقصد توسط خودرو انتخاب و در صورت دیر رسیدن به محل قرار، پیامکی به شخص مقابل ارسال شود. در مقیاس کلان از این سیستم می‌توان در راستای بهبود فعالیت‌های شهری مانند شمارش تعداد فضاهای خالی موجود در پارکینگ‌ها و یا بررسی کیفیت آب و هوای شهرها و وضعیت ترافیکی نیز بهره برد.

شبکه ملی اینترنت اشیا

شرکت هلندی کی‌پی‌ان سیستم اینترنت اشیای خود را روشن کرده است. این شرکت، صدها برج مخابراتی موبایل را به سیستم اتصال با برد بلند و آنتن‌های جدیدی مجهز کرده است. این شرکت شبکه‌ای عمومی برای دستگاه‌هایی که به سیستم اینترنت اشیا مجهز هستند، راه انداخته است. اولین بخش‌های این سیستم، در ماه نوامبر سال گذشته میلادی و در شهر روتردام راه افتاده بودند. این شرکت مخابراتی تا به‌حال نزدیک به ۵/۱ میلیون درخواست برای استفاده از سیستم اینترنت اشیای خود دریافت کرده‌ است. شرکت اس‌کی‌تلکام در کره جنوبی هم که برای استفاده از شبکه ملی اینترنت اشیا با شرکت هلندی رقابت داشت، شبکه اینترنت اشیای خود را کامل کرده و برای این خدمات نرخ‌های قیمتی را اعلام کرده است. در چندماه آینده تمرکز شرکت کره ای بر روی کاربردهای این سرویس خواهد بود، مثالی از این کاربردها یک سیستم دوسویه ارتباطی بین یک شرکت توزیع انرژی و حسگرهای هوشمند در خانه‌های مشتریان است که امکان جمع‌آوری داده‌ها را از راه دور فراهم می‌کند. به این شکل بدون نیاز به فرستادن کارکنان به خانه‌ها امور مربوطه به شکل خودکار انجام می‌شوند. این شبکه امکان پیدا کردن موقعیت افراد، خودروها، اشیا و دارایی‌های افراد را هم فراهم می‌کند. برای مثال روی یک ساعت هوشمند کار شده که از طریق آن بتوانند بچه‌ها و افراد مسن را ردیابی کنند تا اتفاق ناگواری برای آنها رخ ندهد. با این سیستم می‌توان بر مواردی مثل دما، رطوبت، میزان غلظت دی اکسیدکربن، مواد سمی در خاک، کیفیت هوا و بسیاری از موارد شبیه به این هم نظارت دقیق داشت. این مورد به بسیاری از تولیدکنندگان و سازمان‌ها کمک‌های شایانی خواهد کرد.

اینترنت اشیا در ایران

همزمان با تلاش و کوشش کشورهای مختلف برای سیاستگذاری و تدوین استانداردهایی در راستای بهره‌گیری از اینترنت اشیا، مسئولان کشور ما نیز با طرح‌هایی نظیر سپاس آمادگی خود را برای فعالیت در این حوزه اعلام کردند. از جمله پروژه‌های مطرح در حوزه اینترنت اشیا در ایران، سامانه اطلاعات سلامت و سامانه پرونده الکترونیک سلامت است. اینترنت اشیا در حوزه‌های مختلفی از جمله سلامت و بهداشت، انرژی، کارخانه‌ها، ساختمان‌ها و حمل‌ونقل کاربرد اساسی دارد به گونه‌ای که در آینده‌ای نزدیک به افزایش کیفیت مراقبت، بالا رفتن سطح سلامت و کاهش قابل توجه هزینه‌ها در سراسر جهان می‌انجامد. قرار است درآمد ۱۰ تریلیون دلاری از اتصال ۵۰ میلیارد شیء هوشمند در دنیا تا سال ۲۰۲۰ حاصل شود که سهم یک درصدی ایران از این میزان، ۵۰۰ میلیون شیء می‌شود، بنابراین پیش‌بینی می‌شود این طرح ملی تا ۵ سال آینده با محوریت وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و با استاندارد جهانی در کشور اجرایی شود. پژوهشگران دانشگاهی کشور موفق به راه‌اندازی شبکه اختصاصی اینترنت اشیا شدند. این شبکه نخستین درگاه شبکه اشیا در خاورمیانه است و ایران را در کنار کشورهای دارای این فناوری قرار می‌دهد. در حال حاضر اولین درگاه اتصال ویژه شبکه اینترنت اشیا در منطقه نارمک تهران راه‌اندازی شده است. این شبکه در بخش دسترسی رادیویی از فناوری نوین لورا بهره می‌برد که یکی از دو فناوری اصلی دسترسی رادیویی با توان پایین و برد بالا برای اینترنت اشیا محسوب می‌شود.

مسائل امنیتی اینترنت اشیا

در حالی که این پدیده می‌تواند بسیاری از امور را برای انسان ساده سازد و کمک شایانی در زندگی روزمره باشد، ‌چالش‌های خود را نیز به دنبال دارد. یکی از این چالش‌ها که باید بسیار جدی گرفته شود، موضوع امنیت است. اگر قرار است میلیارد‌ها دستگاه در آن واحد با هم و با اینترنت در ارتباط باشند، موضوع حفظ حریم خصوصی و اطلاعات چه خواهد شد؟ بنابر یک گزارش در مورد این فناوری، تا سال ۲۰۲۰ تعداد ۲۰ میلیارد دستگاه به شکل وایرلس به هم متصل خواهند شد. این گزارش اشاره کرده ‌که اینترنت اشیا حتی تهدیدات امنیتی بیشتری را نیز به دنبال دارد، زیرا درگاه‌های ورودی چندگانه و سیستم‌های چند‌گانه را به هم مرتبط می‌کند. با بالا رفتن حجم اطلاعاتی که تولید و ذخیره می‌شود، سرورهای محل ذخیره این اطلاعات باید همواره به‌روزرسانی ‌و امنیت آنها مرتب برقرار شود؛ به ویژه آنکه با برقراری ارتباطات شخصی و مداوم از طریق‌‌ سرور‌ها خطرات بیشتری نیز در کمین است و ضرورت کاربست اقدامات امنیتی مضاعف از سوی کاربران بیش از همیشه احساس می‌شود. از آنجا‌ که دستگاه‌های موبایل، یکی از اولین نمونه‌های اینترنت اشیا بوده و هستند، برخی پیچیدگی‌ها را برای متخصصان به وجود آورده‌اند. اگر موبایل شما به تنهایی از امنیت کافی برخوردار باشد، این موضع هیچ اهمیتی ندارد، زیرا وجود یک حفره امنیتی در یک دستگاه موبایل دیگر که دستگاه شما با آن متصل است، می‌تواند به معنی نفوذ به موبایل شما نیز باشد و از آنجایی که امروزه دستگاه‌های موبایل در سطحی وسیع به هم مرتبط هستند این موضوع بسیار جدی است. در واقع هر چه بیشتر از دستگاه‌های مرتبط با هم استفاده کنید، راه نفوذ و ورود هکر‌ها از راه حفره‌های امنیتی آسان‌تر می‌شود. این در حالی است که برنامه‌های موبایل نیز یک خطر امنیتی مضاعف را به وجود آورده ‌و هرچه تعداد بیشتری برنامه روی گوشی خود داشته باشید، به این معناست که احتمالا حفره‌های امنیتی بیشتر و حتی کدهای مخرب بیشتری بر روی گوشی خود دارید. با توجه به میزان‌ متفاوت اطلاعاتی که توسط دستگاه‌های هوشمند خانگی، خودروهای هوشمند و دستگاه‌های هوشمند الکترونیکی پوشیدنی جمع‌آوری می‌شود، کاربران زیادی در مورد خطر افشا و یا سوء‌استفاده از این اطلاعات واهمه دارند. افزایش تعداد اکسس‌پوینت‌های مورد استفاده نیز می‌تواند این ریسک را افزایش دهد. کمیسیون تجارت فدرال نیز نگرانی خود را از این بابت اعلام کرده و پیشنهاد کرده شرکت‌های مختلف از راهکارهایی به منظور حفاظت از داده‌های کاربران بهره ببرند اما هنوز مشخص نیست چه تعداد از شرکت‌های مختلف این هشدارها را جدی گرفته‌اند. بسیاری از شرکت‌های معتبر اعلام کرده‌اند حریم خصوصی کاربران در این زمینه به یکی از اصلی‌ترین هدف‌های آنها مبدل شده است. به عنوان مثال، اپل شرکت‌های توسعه‌دهنده خود را موظف کرده از قابلیت رمزگذاری ویژه بهره ببرند. این شرکت همچنین اعلام کرده هیچ‌گونه داده‌ای از کاربران در این زمینه جمع‌آوری نمی‌شود.

توزیع دستبندهای هوشمند میان حجاج

طرح دستبندهای هوشمند پس از فاجعه ازدحام جمعیت در مناسک حج سال گذشته که به جان باختن هزاران زائر منجر شد به اجرا در آمده است. عیسی رواس معاون وزیر حج عربستان سعودی به خبرگزاری فرانسه گفت: این دستبندها که از پلاستیک فشرده تهیه شده‌اند، دارای بارکدی هستند که توسط تلفن‌های همراه هوشمند قابل خواندن است. او افزود: هویت، ملیت، محل اسکان زائر در مکه، شماره تماس مسئولان کاروانی که زائر به آن تعلق دارد و همچنین اطلاعات ثبت شده هنگام صدور روادید روی این بارکدها وجود دارد.