پرتاب ۵ تن محموله فضایی ایران به مدار "LEO" تا ۱۴۰۶

سید احمد حسینی مونس؛ سخنگوی فضایی وزارت دفاع، در نشستی که به مناسبت هفته جهانی فضا در دانشگاه صنعتی امیرکبیر برگزار شد، به تشریح دستاوردها و پروژه‌های فضایی این سازمان پرداخت.

وی با تأکید بر نقش محوری مجموعه هوافضای وزارت دفاع در توسعه صنعت موشکی کشور، اظهار کرد: یکی از مأموریت‌های اصلی ما، توسعه پرتابگرها و ماهواره‌برهای فضایی است. از اوایل دهه 80، این مأموریت‌ به سازمان صنایع هوافضا محول شد و سرانجام در سال 1387، نخستین ماهواره بومی کشور با نام "امید" توسط ماهواره‌بر "سفیر" به فضا پرتاب شد. این پرتاب بیشتر با هدف اثبات قابلیت‌های فنی انجام شد.

حسینی مونس در ادامه به نامگذاری روز 14 بهمن به عنوان "روز ملی فناوری فضا" اشاره کرد و افزود: ماهواره‌بر سفیر که در دو نسخه سفیر 1A و سفیر 1B تولید شده بود، پس از پرتاب ماهواره امید، چندین پرتاب دیگر نیز انجام داد که برخی از آنها با موفقیت همراه بود و برخی دیگر در راستای تکمیل فرآیند یادگیری و توسعه فناوری صورت گرفت.

وی گفت: بعد از ماهواره امید، ماهواره رصد با وزن 16 کیلوگرم، گام مهمی در پیشرفت برنامه فضایی کشور بود. پس از آن، با ارتقای قابلیت‌های ماهواره بر سفیر 1B، ماهواره‌های نوید و فجر نیز با ماهواره بر سفیر 1B موفقیت با به مدار زمین ارسال شدند.

حسینی مونس، سخنگوی فضایی وزارت دفاع، با اشاره به محدودیت‌های ماهواره بر سفیر در پرتاب ماهواره‌های سنگین‌تر به مدارهای بالاتر، از تغییر رویکرد سازمان صنایع فضایی به سمت توسعه ماهواره بر سیمرغ خبر داد. وی همچنین تأکید کرد که آخرین پرتاب موفق سفیر در سال 1393 بوده است یعنی از سال 1387 تا 1393 4 پرتاب انجام شده است.

وی در ادامه به تشریح مشخصات فنی ماهواره بر سیمرغ پرداخت و گفت: ماهواره بر سیمرغ با بهره‌گیری از کلاستر 4 موتور سفیر، نسخه اولیه آن توانایی پرتاب 250 کیلوگرم محموله به ارتفاع 500 کیلومتری را دارد. نسخه ارتقا یافته این ماهواره بر نیز قادر خواهد بود تا 500 کیلوگرم را در مدار 500 کیلومتری قرار دهد.

به گفته‌ حسینی مونس، قطر مرحله‌ اول سیمرغ 2.5 متر و طول آن 27 متر است و تراست لحظه برخاست آن حدود 142 تن است.

حسینی مونس با اشاره به آغاز توسعه ماهواره‌بر سیمرغ از اواسط دهه 90، به مراحل مختلف توسعه این ماهواره بر پرداخت.

وی گفت: تست‌های زیرمداری سیمرغ انجام شده و در مراحل بعدی توسعه، با تکیه بر توان داخلی، اصلاحاتی در آن ایجاد شده است. این اصلاحات در ماهواره برهایی مانند قائم و سایر پروژه‌های فضایی نیز اعمال شده است.

حسینی مونس با بیان اینکه سرعت مورد نیاز برای تزریق ماهواره به مدار بین 7600 تا 7800 متر بر ثانیه است، افزود: در دو پرتاب آخر سیمرغ، در یکی به سرعت 6800 متر بر ثانیه و در دیگری  7300 متر بر ثانیه رسیدیم  ودر کل به 90 درصد مسیر رسیدیم اما به دلیل نبود امکانات آزمایشگاهی کامل زمینی برای شبیه‌سازی شرایط فضایی، هنوز برخی از عدم قطعیت‌ها در عملکرد موتورها در شرایط واقعی وجود دارد.

سخنگوی فضایی وزارت دفاع با اشاره به پرتاب موفقیت‌آمیز ماهواره مهدا و دو ماهواره کوچک‌تر (کیوب‌ست) در بهمن ماه سال گذشته، به دستاوردهای اخیر سازمان فضایی کشور اشاره کرد.

وی گفت: این ماهواره‌ها در مداری با حضیض 450 کیلومتر و اوج 1110 کیلومتر قرار گرفتند.

سخنگوی فضایی وزارت دفاع همچنین از برنامه‌ریزی برای پرتاب‌های بیشتر با ماهواره بر سیمرغ در سال جاری خبر داد و افزود که نسخه ارتقا یافته این ماهواره بر نیز در دست ساخت است.

وی در ادامه به مقایسه مشخصات فنی ماهواره‌برهای سفیر و سیمرغ پرداخت و گفت: ماهواره‌بر سفیر با تراست برخاستی حدود 32 تن، قطر 1.25 متر و ظرفیت حمل 50 کیلوگرم است. ماهواره‌بر سیمرغ پس از پرتاب‌های موفق، وارد فاز تولید شده است. همچنین، ماهواره بر ذوالجناح به عنوان یک ماهواره بر ترکیبی سوخت جامد-مایع، با دو مرحله سوخت جامد و یک مرحله سوخت مایع پس از انجام دو پرتاب تحقیقاتی، انتظار می‌رود در آینده نزدیک به صورت عملیاتی مورد استفاده قرار گیرد.

حسینی مونس با تأکید بر نقشه راه فضایی کشور، هدفگذاری سازمان را رسیدن به توانایی پرتاب ماهواره‌های کلاس متوسط اعلام کرد.

وی گفت: ماهواره‌برهای سفیر، قاصد و قائم و حتی سیمرغ در دسته ماهواره برهای سبک قرار می‌گیرند. ما در حال حاضر بر روی توسعه ماهواره برهای کلاس متوسط تمرکز کرده‌ایم و هدفگذاری ما رسیدن به توانایی پرتاب 5 تن محموله به مدار LEO (مدار نزدیک زمین) است. با تخصیص منابع مناسب، این هدف در مدت 3 سال قابل دستیابی است.

حسینی مونس گفت: در کنار مسیر ماهواره بر، بلوک انتقال مداری در دو نسخه متمرکز شدیم هم بلوک انتقال مداری سبک برای مدارات لئو و هم بلوک انتقال مداری سنگین در حوزه 6 تن برای انتقال به مدارات ژئو است و ماهواره بر کلاس متوسط هدف گذاری کردیم که حداقل بتواند وزن حدود 400 کیلوگرمی را در مدار 36 هزار کیلومتری قرار دهد. البته در این مسیر پرتاب‌های آزمایشی نیز خواهیم داشت. در آینده نزدیک پرتاب‌هایی برای رسیدن به اوج بیش از 20 هزار کیلومتر دست پیدا کنیم.

سخنگوی فضایی وزارت دفاع با تأکید بر اهمیت توسعه همزمان ماهواره برها و پایگاه‌های پرتاب، به چالش‌های پیش روی این فرآیند اشاره کرد.

وی گفت: با افزایش وزن ماهواره‌برها، نیاز به زیرساخت‌های پیچیده‌تری مانند برج‌های پرتاب، پدهای پرتاب و سیستم‌های هدایت مجدد (دفلکتورها) احساس می‌شود. طراحی و ساخت این زیرساخت‌ها به دلیل پیچیدگی‌های فنی و مهندسی، نیازمند توجه ویژه است.

وی با تأکید بر خودکفایی کشور در زمینه فناوری فضایی، گفت: پایگاه فضایی حضرت امام خمینی و پد پرتاب سیمرغ  و برج 1100 تنی بر روی ریل، 100 متر حرکت می‌کند. پد پرتاب تقریباً با قطر 4 متر است و شعله‌پخش‌کن و فشارگذاری و تست‌های دیگر به صورت داخلی توسعه داده شده است. درواقع تمام تجهیزات مورد نیاز برای پایگاه‌های پرتاب، به طور کامل در داخل کشور طراحی و ساخته شده است. برای توسعه بیشتر برنامه فضایی، نیازمند ایجاد پایگاه‌های جدید در چابهار و سمنان هستیم.

سخنگوی فضایی وزارت دفاع در ادامه با مقایسه وضعیت فضایی ایران با سایر کشورها، افزود: در حال حاضر، 100 کشور ماهواره در فضا دارند و 50 کشور توانایی ساخت ماهواره را دارا هستند. اما تنها 10 کشور قادر به پرتاب ماهواره هستند و از این تعداد، تنها دو یا سه کشور پرتاب‌های کوچک‌ مقیاس انجام می‌دهند. دستیابی به توانایی پرتاب در وزن بالا و به مدارهای بالاتر، دستاوردی بزرگ است که معمولاً در انحصار کشورهای توسعه‌یافته و قدرتمند بوده است اما ایران توانسته با صرف هزینه و زمان کمتر، به این فناوری دست پیدا کند.

این مقام مسئول با اشاره به فناوری‌های پرتاب ماهواره، توضیح داد: حدود 90 درصد ماهواره‌های جهان توسط ماهواره‌برهای سنگینی مانند فالکون 9 و سایوز به فضا پرتاب می‌شوند که این ماهواره برها قادرند بیش از 10 تن را به طور همزمان در مدار نزدیک زمین (LEO) قرار دهند. روند جهانی به سمت پرتاب چندین ماهواره به صورت همزمان حرکت می‌کند؛ به عنوان مثال، هند در سال گذشته 140 ماهواره به صورت همزمان و شرکت اسپیس ایکس نیز 50 تا 63 ماهواره از منظومه استارلینک را در یک پرتاب به فضا ارسال کردند.

وی با تأکید بر اهمیت اقتصادی این رویکرد، افزود: پرتاب همزمان چندین ماهواره، هزینه‌‌های پرتاب را به طور قابل توجهی کاهش می‌دهد. برای رقابت در صنعت فضایی و کاهش هزینه‌های پرتاب، ما نیز باید به سمت توسعه ماهواره برهای کلاس متوسط و سنگین حرکت کنیم. این امر به ما امکان می‌دهد تا خدمات پرتاب ماهواره را با قیمت‌های رقابتی‌تری ارائه دهیم.

حسینی با اشاره به انواع سوخت مورد استفاده در پرتابگرهای فضایی، گفت: بیش از 75 درصد پرتابگرهای فضایی در جهان از سوخت مایع استفاده می‌کنند. سوخت‌های مایع نه تنها انرژی بالاتری تولید می‌کنند، بلکه از نظر زیست‌محیطی نیز پاک‌تر هستند. به همین دلیل، اکثر ماهواره‌برهای پیشرفته امروزی از این نوع سوخت استفاده می‌کنند. حدود 20 درصد پرتابگرها نیز از ترکیبی از سوخت جامد و مایع یا صرفاً سوخت جامد استفاده می‌کنند. معمولاً برای پرتاب محموله‌هایی با وزن دو تن، از سوخت جامد استفاده می‌شود./تسنیم