تغییر در سرود ملی؛ آری یا خیر؟

خبرگزاری فارس: آخرین بار در اوایل دهه ۷۰ سرود ملی کشورمان تغییر کرد و «سر زد از افق، مهر خاوران» از آن زمان تا کنون به عنوان سرود ملی شناخته می‌شود. این سرود یک دقیقه‌ای، جایگزین سرود طولانی «شُد جمهوری اسلامی بپا / که هم دین دهد هم دنیا به ما» شد.

سرود جدید در شب سوم خرداد ۱۳۷۱ برای نخستین‌بار از تلویزیون پخش شد. اما فرآیند انتخاب آن بدین صورت بود که فراخوانی منتشر شد و از ۳۵ آهنگسازان برای شرکت در این فراخوان دعوت به عمل آمد. محصول این فراخوان، ۶۸ اثر بود که آهنگساز‌های مختلف برای سرود ملی جمهوری اسلامی ایران ساخته بودند. در مرحله دوم، شورای انتخاب ۱۰ اثر را برگزیدند و شورای معاونین سازمان صداوسیما با مشورت شورای موسیقی به انتخاب ۳ اثر رسید.

۳ اثر برای تنظیم به آهنگسازانشان بازگردانده شد، سپس ارکستر سمفونیک و گروه کُر صداوسیما این ۳ قطعه را اجرا کرد. در ادامه، اجرای نهایی این آثار برای دفتر رهبر انقلاب ارسال شد. ایشان از ۳ قطعه، ۲ تا را چند بار شنیدند و سرود ملی فعلی را از جهت روان بودن ملودی و این‌که راحت می‌شود سرود و ملودی آن را به خاطر سپرد و این‌که به دلیل فراز و نشیب‌های مناسبی که دارد و از همه مهم‌تر، مقدمه، پیش‌آگهی و فان‌فار آن انتخاب کردند.

حسن ریاحی مدیر وقت مرکز موسیقی سازمان صداوسیما و سازنده سرود انتخاب شده، درباره دیدار با رهبر انقلاب گفته است: ایشان در مورد سرودی که من ساخته بودم توضیحاتی خواستند که من خدمتشان گفتم که الهام‌گرفته از پیش‌درآمد ماهور است و فرودش گوشه‌ی می‌گلی است و با اوج هم تمام می‌شود. ایشان اظهار رضایت داشتند از این‌که ملودی روان و ساده‌ای است و راحت به ذهن می‌نشیند. البته نظر نهایی‌شان را اعلام نکردند و گفتند که لازم است که من بیشتر گوش کنم و مشورت بکنم.

دو دهه بعد و با گسترش شبکه‌های مجازی، شائبه‌هایی درباره شباهت سرود ملی ایران با سرود ملی کره جنوبی مطرح شد که ریحی در واکنش به آن گفت: سرود ملی ایران چند سر و گردن از سرود رسمی کشور کره‌جنوبی بالاتر است. شنونده حرفه‌ای که این اثر را گوش می‌کند، از نظر فرم و هارمونی و ارکستراسیون متوجه برتری‌های این سرود می‌شود. این سرود بار‌ها در کره و ژاپن و همه جای دنیا اجرا شده و من درک نمی‌کنم که چرا بعد از این‌همه سال این ادعا‌ها مطرح شده است؟

اخیراً نیز علیرضا قزوه از شعرای کشور گفته است: سرود جمهوری اسلامی سرودی زیبا و خوب است، اما ملتی که این حماسه‌ها را آفریده باید در سرودش حماسه بسیار پررنگ‌تر باشد. ما یادگرفته‌ایم که در جنگ‌ها از رجز استفاده کنیم. شاهنامه فردوسی نیز چنین سروده شده است. سرود ما بحر رجز را ندارد و از عنصر حماسه در آن غفلت شده و حتی سرود شاهنشاهی از آن حماسی‌تر و ریتمیک‌تر است.

به همین بهانه، در سلسله مطالبی با صاحب‌نظران حوزه موسیقی گفتگو کرده‌ایم و نظر آن‌ها را جویا شده‌ایم.

شاهین فرهت رهبر ارکستر و دبیر جشنواره موسیقی فجر درباره سرود ملی ایران توضیح داد: به اعتقاد من سرود ملی ایران کوتاه و دلنشین است. من پارت اول این سرود را خیلی دوست دارم. اتفاقاً ملودی خوبی هم دارد.

این آهنگساز در پاسخ به این سوال که در سرود ملی، موسیقی و ارکستراسیون مهمتر است یا شعر، اظهار داشت: در بحث سرود ملی، شعر هم مهم است، ولی گیرایی ملودی و موتیف اصلی از اهمیت بیشتری برخوردار است. در واقع هر دو بخش مهم هستند.

فرهت ادامه داد: من تقریباً تمام سرود‌های دنیا را شنیده‌ام. برخی از سرود‌ها جذابیت بسیار زیادی دارند، ولی آقای حسن ریاحی هم ملودی سرود ما را خوب ساخته است.

او همچنین درباره بحث‌هایی که درباره تغییر سرود ملی ایران مطرح شده است، بیان کرد: فکر نمی‌کنم سرود ملی ایران نیازی به تغییر داشته باشد. همین سرود فعلی خوب است.