حضورمعنادار دیوان حافظ در خانه ایرانیها
این روزها شهر شیراز و آرامگاه لسان‌الغیب میزبان مسئولان و فرهنگ دوستان است تا مراسم‌های یادروز حافظ بهانه‌ای برای گرامیداشت شاعری باشد که دیوانش در بیشتر خانه‌های ایرانی وجود دارد.
خبرگزاری مهر: یکی از چهره‌های مشهور شیرازی در دنیا بدون شک حافظ است که دیوان اشعاری نه‌چندان حجیم برجای گذاشته است. کتاب این شاعر را می‌توان نامی‌ترین اثر یک نویسنده ایرانی دانست که از زندگی او اطلاعات دست‌اول زیادی موجود نیست.
رد پای دیوان حافظ در زندگی ما ایرانیها وجود دارد؛ حضوری که این کتاب را تبدیل به اَبَر کتابی در دنیای زبان فارسی و کتابی همیشه حاضر در اکثر خانه‌های فارسی‌زبانان کرده است.
بر اساس آنچه استاد بهاءالدین خرمشاهی به گواه گرفته است؛ اولین نسخه چاپی این کتاب در کلکته هندوستان و حدود سال ۱۱۷۰ شمسی منتشرشده است و تا امروز با بیش از ۳۰۰ چاپ گوناگون و افست‌های پرشمار از بعضی چاپ‌های مشهور نظیر چاپ قزوینی- غنی، با حدود ۵۰ افست جداگانه، کتابی بی‌رقیب ازنظر شمارگان انتشار در بین دیگر کتاب‌های ادبی در ایران است.
این در حالی است که ارقام و اعداد یادشده را باید با توجه به این نکته در نظر آورد که تقریباً هیچ‌کسی در هیچ زمانی ناچار به خریدن این کتاب، همچون کتاب‌های درسی نشده و تمام این نسخه‌ها با رضایت خاطر و خواست مشتری چاپ و فروخته شده است.
شعرهای خواجه بسیار دستورمند است
بر این اساس است که منصور پایمرد، حافظ‌پژوه شیرازی در گفتگو با خبرنگار مهر می‌گوید: شعر حافظ چه راز و رمزی را در جان‌مایه خویش نهان دارد که این‌گونه خیل مشتاقان را به‌سوی خویش می‌کشاند و دیوان اشعارش هرسال در شمارگانی فرا میلیونی و در شکل و شمایل گوناگون و قد و قواره‌های مختلف به بازار کتاب عرضه می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: اگر از نظر روساخت و صورت به شعر حافظ نگاه کنیم، در کنار همشهری نام‌آشنایش، سعدی، ازنظر نحوی از شعرهای بسیار دستورمند ادب فارسی است و ارکان دستوری بسیاری مصراع‌ها و ابیات، درست در جایگاه نحوی خویش قرارگرفته است و کمتر به جابه‌جایی نیاز دارد.
وی همچنین عنوان می‌کند: واژگان دشوار و مهجور و خارج از عرف زبان روزگارش، به‌قدری در دیوانش اندک است که می‌توان گفت تقریباً چنین واژگانی را به کار نبسته است؛ حتی بهره‌وری از دانش‌های مختلف، رسم و رسوم و فرهنگ زمانه‌اش نیز نسبت به بسیاری شاعران، کمتر است، بنابراین نمی‌توان گفت که دشواری واژگانی و اطلاعات برون‌متنی سبب شده است تا اشعار این شاعر این‌گونه به شرح و تفسیر نیاز داشته باشند.
وی درباره اینکه چرا شعر حافظ این‌چنین در تاروپود زمان تنیده شده است، می‌گوید: نمی‌توان شک کرد که این‌همه رویکرد به شرح شعر حافظ به‌ویژه در این چند دهه اخیر نسبت به دیگر سخنوران، خواه شاعران عارف یا عارفان شاعر قلمرو پهناور زبان فارسی، به اقبال خوانندگان به شعر او و تقاضای آنان برمی‌گردد.
این استاد ادب فارسی عنوان می‌کند: این تقاضاست که همچون دیگر امور بازاری، چنین عرضه شرح انگیزی برای شارحان و البته بیشتر برای کتاب سازان این عرصه پدید آورده است.
آینه گون بودن شعر حافظ
پایمرد با اشاره به راز معنا گریزی شعر حافظ تأکید می‌کند: از آینه گون بودن شعر حافظ که برخاسته از سرشت رمزآمیز و نمادین و چندلایه آن است که بگذریم، مهم‌ترین اصلی که شعر حافظ را معنا گریز و شرح دار و تأویل‌پذیر می‌سازد، خصیصه پارادوکسی شعر اوست.
این ادیب و سخنور شیرازی بر موضوعی که بسیاری حافظ‌پژوهان بر آن انگشت گذاشته‌اند به این گزاره می‌رسد که ازجمله دکتر سیروس شمیسا آن را مختص اصلی سبک شخصی حافظ می‌داند و دکتر شفیعی کدکنی نیز با تأکید بر این نکته اظهار می‌کند که ساختار شعر و مدار اندیشه حافظ بر مبنای اجتماع نقیضین دور می‌زند و طنز و ایهام که دو ویژگی شعر خواجه است، از این مختصه سررشته می‌گیرد.
بابک رفیعی علوی، عضو تمام‌وقت هیئت‌علمی دانشگاه هنر اصفهان در مقاله‌ای با عنوان «کتابی برای داشتن» که در شماره ۶ مجله فرهنگی هنری «آنگاه» به چاپ رسید، عنوان می‌کند: «یکی از شرایط تبدیل‌شدن یک کتاب به اثری کلاسیک این است که بتوانیم درباره محتوایش صحبت کنیم بدون آنکه لزوماً آن را خوانده باشیم. اما دیوان حافظ شیرازی در زندگی ما ایرانیان کتابی به‌مراتب فراتر از این تعریف است؛ نه‌تنها احتمالاً همه حافظ و دیوانش را می‌شناسند، بلکه بسیاری می‌توانند دست‌کم یک مصراع از اشعار او را از حفظ بخوانند، بی‌آنکه آن مصراع را شخصاً در دیوان حافظ دیده یا حتی سواد خواندن آن را داشته باشند.»
وی ادامه می‌دهد: این آشنایی با اشعار حافظ خیلی از اوقات از طریق گوش دادن به موسیقی سنتی، برنامه های رادیویی و تلویزیونی یا شنیدن از زبان یک آشنای حافظ دوست حاصل‌شده است.
بر اساس این باور استاد دانشگاه هنر اصفهان، صاحب‌خانه چه کتاب‌خوان باشد، چه نباشد؛ دیوان حافظ تقریباً در هر خانه‌ای وجود دارد و جزئی از اسباب خانه بسیاری از ایرانی‌هاست.
رفیعی علوی اضافه می‌کند: حضور دائمی دیوان حافظ در زندگی ایرانیها باعث می‌شود بتوانیم به این کتاب نه‌تنها از جهت محتوا که تاکنون موضوع تحقیقات فراوانی بوده است، بلکه ازلحاظ حضور مادی و به‌منزله یک شیء در زندگی روزمره توجه کنیم.
برنامه های یادروز حافظ
صابر سهرابی مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان فارس گفت: برنامه‌های یادروز حافظ امسال از هجدهم مهرماه در شیراز آغاز شد و شامل برنامه‌های فرهنگی، هنری، علمی و کارگاه‌های تخصصی بوده است.
وی گفت: برای یادروز حافظ امسال پیش‌بینی نمایشگاه خوشنویسی مشتاقان حافظ با حضور استادان امیرخوانی، شیرازی و ملک‌زاده، از چهره‌های ماندگار هنر خوشنویسی ایران، شده است؛ در حاشیه این نمایشگاه کارگاه‌های تخصصی نیز برپا می‌شود.
سهرابی که خود از خوشنویسان کشور محسوب می‌شود، از برپایی نشست‌هایی با حضور جمعی از نستعلیق نویسان جنوب ایران اشاره و اضافه کرد: نمایشگاه مشتاقان حافظ روز جمعه ۲۰ مهر ساعت ۱۷ در نگارخانه وصال برپا می‌شود.
مدیرکل فرهنگ و ارشاد فارس با بیان اینکه نمایشگاه یادشده حاصل تلاش هنرمندان خوشنویس جنوب کشور است که با بهره‌گیری از اشعار حافظ خلق‌شده است، گفت: این نمایشگاه به مدت یک هفته در شیراز برپا است.
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی با بیان اینکه ویژه‌برنامه بزرگداشت حافظ شامگاه نوزدهم مهرماه و با حضور مونسان، معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری برگزار می‌شود، گفت: محل برگزاری این برنامه در جوار آرامگاه لسان‌الغیب است.
به گزارش خبرنگار مهر، هرساله ۲۰ مهرماه مراسم بزرگداشت حافظ در آرامگاه او در شیراز با حضور پژوهشگران ایرانی و خارجی و بسیاری کشورهای فارسی زبان و برخی مجامع فرهنگی بین المللی برگزار می‌شود.
دیدگاه تان را بنویسید