مسلمان شدن بانوی زرتشتی با تئاتر حسینی

صبح نو: جامعه مذهبی ایران سال‌هاست که با تئاتر رابطه زیادی ندارد، اما از سال ۱۳۸۶ گروه تئاتر هنر مقدس به کارگردانی خانم مریم شعبانی برای پاسخ به این نیاز و امن کردن محیط تئاتر برای تماشاگران و هنرجویان راه‌اندازی شده است.

اکنون «صبح نو» با مؤسس این گروه که حالا ۱۰ ساله شده گفت‌وگویی ترتیب داده تا شما را از جزئیات راه دشواری که پیموده‌اند، مطلع کند.

ایده شکل‌گیری گروه هنر مقدس از کجا شکل گرفت؟ کمی درباره سابقه آثار و فعالیت‌های گروه توضیح دهید. من معلم هنر و پرورشی در آموزش‌و‌پرورش بودم. علاقه‌ام تئاتر و هنر‌های تجسمی بود. از دبستان تا دبیرستان و دانشگاه با بچه‌ها و آموزش هنر درگیر بودم. از همان‌جا متوجه شدم که در زمینه تئاتر استعداد‌های زیادی داریم. متاسفانه دختران به‌خاطر فضایی که تئاتر با آن درگیر است، یعنی فضای اختلاط زن و مرد که نمی‌شود حدود دینی را در آن رعایت کرد کمتر به این سمت می‌آمدند. همین باعث شد من به فکر تأسیس یک گروه ویژه بانوان بیفتم که ویژه بانوان هم اجرا کند تا بتوانیم بدون محدودیت زیبایی‌های هنر تئاتر را به تصویر بکشیم. از لحاظ بیان، بدن، آواز و موسیقی، طراحی لباس و گریم محدویت‌هایی وجود دارد که اگر رعایت نکنیم رهنمود‌های دینی را رعایت نکرده‌ایم. ما با تأسیس این گروه ویژه بانوان هم توانستیم فضای آرام و سالمی فراهم کنیم هم اینکه بتوانیم تمام استعداد بانوان را به‌منصه ظهور برسانیم. الحمدلله از این ایده استقبال بسیاری خوبی شد. ما هر سال تعداد زیادی متقاضی برای پیوستن به گروه و آموزش‌دیدن داریم. تمام اعضا و بخش‌های گروه اعم از تحقیق و پژوهش، نویسندگی، کارگردانی، نور و صدا در اتاق فرمان، بازیگری و فرم، گریم، طراحی لباس و صحنه و آکسسوار همه توسط بانوان هنرمند و متخصص انجام می‌شود. گروه هشت نفره هنر مقدس از سال ۸۵ تاکنون بیش از ۳۵ نفر بازیگر، فرمر و عوامل صحنه و نور دارد و بیش از ۲۰۰ اجرای صحنه‌ای متمرکز و کاروان تئاتر برگزار کرده است.

چرا تمام اعضای گروه شما از خانم‌ها هستند؟ این برای شما محدودیتی ایجاد نمی‌کند؟ قطعاً اجرای تئاتر در محافل مختلف با در نظر گرفتن امکانات محدود سختی و مشکلات خود را داشت. اما توانست ارتباط صمیمانه و نتیجه‌بخشی را بین هنرمند تئاتر و مردم ایجاد کند. در سال ۸۸ نخستین‌بار تصمیم به اجرای تئاتر ویژه بانوان به‌صورت حرفه‌ای‌تر و فروش گیشه گرفتم که البته با استقبال عظیمی از بانوان روبه‌رو شد. این استقبال برای ما به این معنا بود که بانوان جامعه طالب هنری اسلامی و مختص بانوان هستند. این نحوه از اجرا نه تنها محدودیت بلکه باعث محبوبیت بیشتر ما بین جامعه بانوان شد. دوست دارم از اسلام چهره حقیقی شکوهمندش را به جهان معرفی کنم. چهره لطیف، مهر ورز، روحانی، زلال و حیات‌بخش اسلام که در زندگی و شخصیت زنان برجسته تاریخ، چون فاطمه زهرا. زینب کبری، مریم مقدس، حوا؟ سهم؟، صیانه و. به‌ظهور رسیده و البته مستور مانده را به به جهان خصوصاً زنان جهان معرفی کنم نه چهره کدورت گرفته، محزون و دروغینی که دین‌ستیزان برای جهان ساخته و می‌سازند. به‌امید آنکه تمام هنرمندان زیبا اندیش، دولت و ملت برای ایجاد جامعه‌ای درخشنده و پویا ما را در آفرینش هنری درخشان همراهی کنند. متاسفانه محدویت ما نه سمت اعتقادات‌مان بلکه از سوی مسوولان است. این محدودیت تا جایی است که ما برای اخذ مجوز به سختی توانستیم بازبین خانم پیدا کنیم. همه بازبین‌های اداره نمایش آقا بودند.

چرا فقط برای خانم‌ها اجرا می‌کنید؟ چرا برای خانواده‌ها اجرا نمی‌کنید؟ اختصاص اجرا‌ها ویژه بانوان از جهت فلسفه حریم زنانه‌ای است که در دین مبین اسلام به آن اهمیت داده می‌شود. ما در پی ایجاد فضایی در هنر هستیم که بانوان ما با آرامش و آسودگی خیال به خلق هنری برسند و بانوانی که با وجود استعداد‌های بسیار در فضا‌های خانم و آقا محدودیت بازیگری دارند بتوانند فعالیت کنند. بر همین اساس ما متقاضیان بسیاری را داشتیم که اعلام خرسندی می‌کردند از اینکه می‌توانند فرزند دخترشان را به محیطی بسپارند که آرامش خاطر از کیفیت آن دارند.

با توجه به اجرای اختصاصی برای خانم‌ها، تابه‌حال چه بازخورد‌های مثبت و منفی از مخاطب گرفتید؟ اغلب بازخور‌های ما بازخورد‌های لطیف و مثبت است. در میان تمام این بازخورد‌ها دو سال پیش اتفاقی افتاد که شیرینی آن هیچ‌وقت از یاد ما نمی‌رود. دو سال پیش بعد از یکی از اجرا‌های کار «ایوان آخر» یکی از مخاطبان با حالی منقلب و لحنی ملتهب به اتاق فرمان آمدند. ایشان که از اقلیت‌های دینی و زرتشتی بودند می‌گفتند من مدت‌ها بود که برای تشرف به اسلام مردد بودم و با دیدن کار شما و گروه شما این تردیدم از بین رفت. جالب این‌جاست که داستان تئاتر ایوان آخر درباره همسر یزید بود که در کودکی کنیز حضرت زینب؟ سها؟ بوده و توسط امام حسین؟ ع؟ شفا پیدا کرده بود.

به نظر می‌رسد گروه شما طیف جدیدی از مخاطبان را به سالن‌های تئاتر کشیده است. مخاطبی که پیش‌ازاین به سالن تئاتر نیامده است. کمی درباره هم‌نفس شدن با چنین مخاطبی حرف بزنید. واقعیت این است که این ماجرا سختی‌ها زیادی برای ما داشته است. مخاطب ما بسیاری از اوقات به قواعدی که باید برای دیدن یک تئاتر رعایت کند واقف نیست. از رعایت سکوت تا موارد دیگر. همین باعث می‌شود که ما ابتدای هر اجرا زمانی زیادی را صرف تذکر دادن برخی نکات کنیم. هر چند که آوردن این مخاطب در سالن تئاتر شیرینی خاص خودش را دارد. واقعیت این است که ۵۰ درصد کیفیت اجرا وابسته به مخاطب است و ما تلاش می‌کنیم با گوشزد کردن این نکته به تماشاگران‌مان آن‌ها را متوجه نقش اساسی‌شان در کیفیت کار بکنیم.

شما به‌جز اجرا، مشغول تربیت و آموزش علاقه‌مندان به تئاتر هم هستید. تجربه آموزش تئاتر به دختران مذهبی چگونه است؟ واقعیت این است که خانم‌های مذهبی تفاوتی با سایر خانم‌ها ندارند. تنها تفاوت آن‌ها با دیگران در نوع پوشش‌شان است. وگرنه از نظر عواطف و توانایی نمایشگری تفاوتی با دیگران ندارند. به جز اینکه نوع پوشش و قواعدی که آن‌ها رعایت می‌کنند باعث شده گاهی حتی یک پله هم جلوتر باشند. چرا که از قدرت نمایشگری‌شان هر جایی استفاده نمی‌کنند و احساسات دست‌نخورده و شکل‌پذیری دارند. البته از هر عقیده و سلیقه و تیپ و پوششی چه به‌عنوان مخاطب و چه به‌عنوان هنرجو با ما ارتباط دارند. ما هیچ محدودیتی در این زمینه نداریم و تا به حال واکنش بدی هم از سوی خانم‌هایی که شیوه پوشش متفاوتی دارند نداشته‌ایم.

در پایان کمی درباره اثر اخیرتان علیامخدره توضیح دهید. این تئاتر داستان سه زن تأثیر‌گذار تاریخ معاصر ایران در دوران قاجاریه است. فخرالدوله، فروغ‌الدوله و ماهتابان خانم. این سه زن که ادیب، شاعر و نقاش هستند از زنان اصلی دربار قاجاری‌اند که در جریان کتابت داستان امیرارسلان نامدار با داستان عاشورا مواجه می‌شوند. پس از این آشنایی تصمیم می‌گیرند برای نخستین‌بار این داستان در قالب تعزیه و ویژه بانوان روی صحنه ببرند. برای این کار ۶ ماه زحمت کشیده‌ایم و امیدوارم به خوبی دیده شود.

کار تا چه زمانی روی صحنه است؟ ما تا پایان صفر به ترتیب در مجموعه فرهنگی سرچشمه سپس فرهنگسرای اندیشه و در نهایت فرهنگسرای عترت در میدان امام حسین؟ ع؟ اجرا داریم.