موسسه همشهری چگونه از روزنامه‌نگاری به پیمانکاری رسید؟/ رسانه علیه رسانه

رویداد۲۴: خبر واگذاری مجموعه ۸ مجله تخصصی همشهری در حالی به گوش رسید که کسی نه شناختی از سردبیر جوان آن داشت نه شیوه واگذاری مشخص بود. جستجوی کوتاهی در گوگل نام او را در یکی از نشریات محلی می‌آورد. جواد حیدریان یکی از روزنامه‌نگاران کشورمان در توئیتی درباره سابقه رزاقی بهار سردبیر جدید ۸ مجله تخصصی نوشته بود او پیش از این در نشریه آیت ماندگار ۶ مطلب نوشته بود که در توضیح هر کدام از آن‌ها عنوانی مختلف آورده شده بود. عناوینی از جمله منتقد سینما، مدرس دانشگاه، دانشجوی علوم سیاسی، نویسنده و فعال رسانه‌ای! جستجوی دیگری از نام این سردبیر جوان ما را به مطلبی با عنوان «قاچاق پوشاک» رساند که در آن درباره فروش پوشاک در خراسان رضوی صحبت شده است! رزاقی بهار، اما گفته است موسسه همشهری را از شرایط ضرر به شرایط سوددهی خواهد رساند.

فارغ از آنکه این جوان گمنام موسسه همشهری را به سود خواهد رساند یا خیر، دو سوال بزرگ مطرح است؛ نخست آنکه این مجلات بر پایه کدام قرارداد و چارچوب حقوقی یا مزایده مالی واگذار شده است؟ دوم آنکه انتخاب سردبیر یا سرمایه‌گذار بر اساس کدام شاخص‌ها بوده است؟

بهروز شجاعی یکی از اعضای هیات مدیره موسسه همشهری در توضیحی اعلام کرده بود «چون واگذاری بار مالی نداشته، نیاز به تصویب هیات مدیره نداشته است!»، اما این سوال مطرح می‌شود که مگر قرار است روزنامه رایگان واگذار شود که بار مالی وجود نداشته است.

مسئولان موسسه همشهری هنوز توضیح صریح و شفافی ارائه نکرده‌اند و از انتشار قراردادی که گفته شده سخت و با تضمین‌های محکم بوده نیز خبری نیست. رزاقی بهار البته در پاسخ به این سوال که قرارداد چگونه بوده، گفته است بودجه و سرمایه‌گذار محرمانه است!

هرچند خبری از شفاف‌سازی مسئولان موسسه همشهری نبود، اما اعضای شورای به این مسئله ورود کردند و از ورود شورا برای بررسی موضوع خبر دادند. آنگونه که اعضای شورای شهر گفته بودند این تصمیم بدون اطلاع شورای شهر و شهرداری تهران گرفته شده است. محمدجواد حق‌شناس گفته است: این تصمیم با شتاب‌زدگی و بدون اطلاع، کسب نظر و مشورت با اعضای شورا و کمیسیون فرهنگی و اجتماعی صورت گرفته است. الهام فخاری نیز گفته است: کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر از مؤسسه همشهری خواسته است صحت و سقم موضوع را مشخص کند.

کامبیز نوروزی: روش همشهری فضای رسانه‌ای کشور را آلوده می‌کند

کامبیز نوروزی حقوقدان و کارشناس رسانه به رویداد ۲۴ می‌گوید: موسسه همشهری نزدیک به ۱۴ سال است که مجلات خود را به شکل پیمانکاری اداره می‌کند، یعنی اداره تمام مسائل مجلات را به شکل پیمانکاری یا شبیه به آن به اشخاص واگذار می‌کند. این روش کاملا مغایر با اصول حرفه‌ای رسانه‌ای و اخلاق مطبوعات است. یعنی هم غیرحقوقی است و هم غیر اخلاقی و به طور کلی فضای مطبوعات کشور را آلوده می‌کند.

سنگ بنای پیمانکاری مطبوعاتی در زمان مدیریت اسبق همشهری گذاشته شد

او می‌گوید: روش همشهری در پیمانکاری مطبوعاتی سنگ بنایی است که در دوره مدیریت اسبق همشهری گذاشته شد و متاسفانه ادامه پیدا کرده است. در واقع در اینجا تمامی کار‌های مجله به فرد و افرادی واگذار می‌شود. با این حال به اینکه این واگذاری تحت چه شرایطی است و آیا اصلا به افراد حرفه‌ای و دارای تخصص واگذار شده یا نه، ورود نمی‌کنم، اما تاکیدم بر این است که این شیوه پیمانکاری مجلات با روح حقوق مطبوعات قویا ناسازگار و در تضاد است.

همشهری اگر قدرت اداره مجلات را ندارد به روح و اخلاق رسانه احترام بگذارد

این کارشناس رسانه داشتن رانت دولتی برای مجموعه همشهری را بر ایجاد شرایط موجود موثر می‌داند و می‌گوید: موسسه همشهری از آنجایی که وابسته به شهرداری تهران است، از گذشته از رانت‌های خود بهره‌برداری کرده است و اگر موسسه همشهری قدرت اداره این مجلات را ندارد، به روح و اخلاق روزنامه احترام بگذارد و امتیاز این مجلات را به صورت رسمی و حقوقی واگذار کند. اگر موسسه همشهری مدعی است که می‌تواند این نشریات را اداره کند، خودشان به صورت مستقیم از سمت مدیر مسئول آن را اداره کنند. متاسفانه این روشی که در پیش گرفته شده روش و شیوه‌ی فاسدی است و ضربه بزرگ و محکمی را به روزنامه نگاری حرفه‌ای ما وارد می‌کند و هیچ توجیهی برای اینکار وجود ندارد جز اینکه از رانتی که در اختیار دارد، علیه روزنامه نگاری استفاده می‌کند.

مسئولان همشهری شفاف سازی کنند

نوروزی می‌گوید: مسئولان مربوطه باید پاسخگوی سوالات و ابهامات از جمله صلاحیت داشتن یا نداشتن رزاقی بهار، دخیل بودن روابط یا ضوابط و ... را برای مردم شفاف سازی کنند. اما از منظر حرفه روزنامه نگاری می‌گویم که این شیوه‌ها، شیوه‌هایی کاملا غیرحرفه‌ای و رانتی است و موجب ایجاد تبعیض و روزنامه‌نگاری غیرمسئول و به شدت تجارتی خواهد شد. کما اینکه در مدیریت شهردار قبلی کیفیت مجلات همشهری به قدری کم بود که تیراژ نداشتند و شکست خوردند. به دلیل اینکه تبدیل به یک بنگاه درآمدزایی برای پیمانکاران شده بود که اکنون نیز در همان مسیر قرار دارد.

سودآوری همشهری در چارچوب روزنامه‌نگاری حرفه‌ای و اخلاقی نیست

نوروزی در ادامه به گوشه‌ای از سخنان رزاقی بهار که اعلام کرده بود طی ۲ سال مجموعه را به سوددهی می‌رسانم اشاره می‌کند و می‌گوید: این حرف را یک ادعا تلقی می‌کنم. نشریات باید سودآوری داشته باشند، اما با رعایت قانون و اخلاق حرفه‌ای. در اینجا مبنای این پیمانکاری از پایه نامشروع و غیرحرفه‌ای است، بنابراین اگر سودی هم بیاورند در چارچوب روزنامه‌نگاری حرفه‌ای و اخلاقی نیست. این حرف فعلا یک شعار است و اصلا اعتباری ندارد.

محبی: معلوم نیست برند همشهری بر اساس چه قراردادی واگذار شده است

آرش محبی کارشناس رسانه به رویداد ۲۴ می‌گوید: آنگونه که اعلام شده قرار است کلیه امور از جمله چاپ، آگهی، توزیع و تولید محتوا و تمام امور مالی، هزینه‌ها و درآمد در اختیار سرمایه‌گذار جدید قرار بگیرد. این به معنای این است که به این فرد امکان استفاده از برند همشهری برای فعالیت تبلیغاتی نیز داده شده، اما مشخص نیست بر اساس چه قرارداد و اصل و اساسی!

او توضیح می‌دهد که منظور از برند همشهری ارزش معنوی و خاصی است که این رسانه در ذهن مخاطبان خود ایجاد کرده است. به عبارت دیگر ما به یک سرمایه ذهنی و معنایی اشاره می‌کنیم که رسانه‌های رقیب یا تازه‌کار از آن بی‌بهره یا به طور نسبی کم بهره‌تر هستند که می‌توان آن را با شاخص‌هایی مانند میزان آگاهی از نام، تداعی‌های درخور و قوی و میزان وفاداری مخاطبان و... ارزیابی کرد. به عقیده بسیاری از کارشناسان و اهالی رسانه جایگاه برند و ارزش معنوی این مجموعه در این قرارداد نادیده گرفته است و به نظر می‌رسد مسئولان امر آینده و جایگاه این مجموعه برایشان ارزش چندانی ندارد و تنها به فکر درآمد و کسب سود هستند.

این کارشناس رسانه می‌گوید: بخش آگهی روزنامه همشهری یکی از موفق‌ترین بخش‌های این روزنامه است و نیازمندی‌ها حتما نقطه قوت همشهری است. حتما بار‌ها موقع خرید روزنامه از کیوسک دیده‌اید برخی از مردم پس از خریدن همشهری تنها از نیازمند‌های آن استفاده می‌کنند. هرچند این از منظر برندسازی نمره منفی دارد، اما به هرحال، اما این برند قدرت جذب آگهی دارد و باید به این مساله در واگذاری مجلات توجه شود و به واسطه همین قدرت است که بخش آگهی روزنامه از قدرت بیش از اندازه‌ای در مدیریت روزنامه برخوردار است. بنده برای مدتی در همشهری پیگیر در معیت جمعی از اساتید پیگیر برخی تحولات در فرم و محتوای روزنامه بودیم. همان موقع متوجه شدم بخش آگهی‌های روزنامه به واسطه موفقیت‌های مالی دارای موقعیت خاصی نزد مدیریت است و حتی برخی تصمیم‌ها را وتو می‌کند.

محبی می‌گوید: شورای شهر نسبت به این قضیه می‌تواند به صورت جدی ورود کند و همانگونه که با جدیت پیگیر تحقیق و تفحص از عملکرد قالیباف بود، این موضوع را نیز بدون وابستگی به مدیرعامل کنونی بررسی کند.

سردبیر یا مدیر اقتصادی؟

بهروز شجاعی عضو هیات مدیره همشهری به رویداد ۲۴ می‌گوید: سال ۹۵ مجلات همشهری حدود ۱۶ میلیارد تومان ضرر زده است و سال ۹۶ این رقم به ۱۰ میلیارد بدهی رسید. برای صفر کردن بدهی چند پیشنهاد آمده بود که از بین آن‌ها آقای رزاقی بهار را انتخاب کردند. البته هیات مدیره تا به امروز در جریان این مباحث نبوده است. به هر حال از زمانی که رزاقی بهار اداره اقتصادی نشریه را برعهده می‌گیرد، دیگر هزینه‌ای متوجه همشهری نخواهد بود و رزاقی بهار موظف است طی سه سال این مجلات را زیر نظر مدیرانی که از سوی همشهری منصوب خواهند شد، بدون تحمیل بار مالی به همشهری علاوه بر اداره، مجموعه را به سوددهی نیز برساند.

این موضوع که رزاقی بهار اداره اقتصادی مجلات همشهری را بر عهده می‌گیرد، در حالی گفته می‌شود که پیش از این گفته شده بود این فرد قرار است سردبیری ۸ مجله را بر عهده بگیرد. نکته دیگر آنکه بسیار عجیب است فردی سرمایه‌گذاری مالی مجموعه را تقبل کند و همزمان سمت سردبیری را داشته باشد، اما مدیران مجموعه از جای دیگر منصوب شوند. احتمال لغو در صورت نادیده گرفته شدن منافع همشهری

قرارداد جدید موسسه همشهری از عجایب مدیریت رسانه در ایران بود. روزنامه‌نگاران از آن با عنوان بی‌اخلاقی رسانه‌ای یاد کردند. احتمالا باید منتظر ماند و دید شورای شهر چگونه به ماجرای واگذاری ورود می‌کند. خبر‌های رویداد ۲۴ حاکی از آن است که قرار است شیوه واگذاری روزنامه توسط اعضای شورای شهر بررسی شود و در صورت تخلف احتمالی یا دیده نشدن منافع همشهری، قرارداد لغو شود.