رضا شفیعی‌جم: مردم به طنز بی‌خردانه نمی‌خندند!

خبرگزاری تسنیم: در سطح سینما و هنر جهانی به کاربلد‌ها بیشتر بها می‌دهند، اما اینجا همه در طنز می‌گویند ما "می‌توانیم"؛ ولی چیزی جز کلیشه و رفتار‌های دون شأن انسانی و خانوادگی نمی‌بینیم. در واقع طنز امروز هیچ آموزه‌ای برای مخاطب ندارد.

«خندوانه»، «عبدی‌شو» یا مسابقه «خنداننده‌شو» جزو برنامه‌های ترکیبی با حال و هوای طنز است که لحظاتی مفرح برای مردم فراهم می‌کند. اما رویکرد امروز طنز‌های ما با پرداخت‌های کلیشه‌ای رو به افول و به هر قیمتی خنداندن مردم است. روزگاری طنّازان ما با برچسب توهین ممنوع می‌کوشیدند با خلاقیت و نوآوری، طنز را به اوج فاخر بودن خودش برسانند. قرار نبود که مردم پای شائبه‌های توهین، تحقیر جنسی و قومیتی یا به‌تعبیر برخی شوخی مضحک و دون شأن با پدر و مادرها، سرگرم بشوند و لحظاتی را بخندند! چرا که طنز با ذائقه درونی هنرمند، برون‌نمای دغدغه مخاطب و سبک اجرای منطبق بر اخلاق حرفه‌ای را به‌رخ می‌کشد. در طنز قرار است هنرمند ما صریح از مشکلات و معضلات جامعه بگوید، اما در عین حال آداب کمدی را بر مبنای شکوه و عزت اسلامی ــ ایرانی را رعایت کند، زیرا مخاطب امروز ما از هوش و ذکاوت بالایی برخوردار است و نباید وقت این مردم برای تماشای چنین اجرا‌های ضعیفی در «خنداننده‌شو» و عدم تولید سریال‌ها و برنامه‌های خلاقانه و متکی بر طنز فاخر گرفته شود و اصلاً به‌درستی بازتعریفی از استندآپ کمدی داشته باشیم.

اینجا جای آزمون و خطا نیست

رضا شفیعی‌جم درباره مشکلات طنز امروز تلویزیون که مبتلابه کلیشه‌ها شده و به هر قیمتی سعی می‌کند مخاطب را پای تلویزیون نگه دارد به خبرنگار فرهنگی تسنیم گفت: متأسفم بگویم امروز هرکسی به‌راحتی وارد این حوزه می‌شود و در میدان سخت ایجاد شادی و نشاط برای جامعه و مردم می‌آیند و آزمون و خطا می‌دهند. واقعاً میدان طنز، جایگاه سرنوشت‌سازی برای هنرمند است که رقم می‌خورد و جای آزمون و خطا نیست. این را بدانید که در همه جای دنیا وقتی کاری ضعیف باشد مخصوصاً طنز، عوامل کار را طرد می‌کنند و خیلی زود آن شخص یا اشخاص هنرمند را از یاد می‌برند. در سطح سینما و هنر جهانی به کاربلد‌ها بیشتر بها می‌دهند، اما اینجا همه در طنز می‌گویند ما می‌توانیم، ولی چیزی جز کلیشه و رفتار‌های دون شأن انسانی و خانوادگی نمی‌بینیم. طنز امروز هیچ آموزه‌ای به مخاطب نمی‌دهد؛ جایی که قبلاً فرهنگ‌سازی می‌کرد امروز حرکت ضدفرهنگی را تعمیق می‌بخشد.

بی‌بهانه و بابهانه فقط می‌خواهیم مخاطب را بخندانیم

وی با اشاره به اینکه طنز را باید جدی‌تر بگیرند، تأکید کرد: ما بخش طنز تلویزیون و سینمای‌مان را رها کرده‌ایم و در این فضای رها، هرچه می‌خواهیم می‌گوییم تا به‌شکلی مخاطب بخندد؛ حالا فرقی ندارد نوجوان و جوان ما به چه‌چیزی بخندند. از خودمان نمی‌پرسیم؛ این چیزی که گفتیم او خندید، باعث انحراف اندیشه‌ای و فرهنگی و خانوادگی‌اش نمی‌شود؟! امروز بی‌بهانه و بابهانه فقط می‌خواهیم مخاطب را بخندانیم. واقعاً رسالت طنّازان ما فقط خنداندن نیست، بلکه القای آموزه‌های فرهنگی و خانوادگی و هدایت جامعه به‌سمت بهترین‌های اخلاقی، بایستی جزو دغدغه‌هایش باشد. اما چه کنیم که طنز ما را نابلد‌ها امروز هدایت می‌کنند؛ به همین خاطر است گاهی در فضای مجازی و حقیقی جنگ راه می‌افتد، چون با تحقیر قومیت‌ها و تمسخر افراد و لهجه‌های این و آن می‌خواهیم بی‌طنزی خودمان را به‌رخ مخاطب بکشانیم.

برخی از مدعیان طنز، بی‌خردند

شفیعی‌جم، تصریح کرد: این ورطه را دست‌اندرکاران طنز ما باید بیشتر جدی بگیرند، هر متنی را به‌عنوان طرح طنز خودشان درنظر نگیرند. می‌توانیم به موضوعات روز بپردازیم، اما طنز امروز را باید عالمانه‌تر نگاه کنیم. خیلی جدی می‌گویم و تأسف می‌خورم برخی از کسانی که ادعای طنّازی دارند در این حوزه صاحب هیچ خردی نیستند و بدتر زحمت و تلاش قدرت‌های طنز ما را زیر سؤال می‌برند. مردم با این طنز‌ها واقعاً نمی‌خندند بیشتر افسرده می‌شوند. شما طنز‌های گذشته ما را ببینید کجا به هر کاری دست می‌زدیم و از یک رذیله می‌خواستیم شادی بیافرینیم. امروز برخی از جوانان ما که می‌خواهند یک‌شبه ره صدساله را بروند و اتفاقاً تلویزیون ما هم به‌راحتی به آن‌ها میدان می‌دهد، غیبت پدر و مادر را می‌کنند، شوخی‌های مضحک خانوادگی انجام می‌دهند که اصلاً تلویزیون و آثار نمایشی جای این کار‌های عبث و بیهوده نیست. ایرادی ندارد با گویش‌ها شوخی کنیم، اما تمسخر و لودگی با طنز منافات دارد.

جلوی تریبون مقدس هنرمندی هرچه می‌خواهند می‌گویند حتی بی‌ادبی!

وی در پاسخ به این سؤال که برخی اوقات حضور جوانان و هنرمندان بدون تجربه در عرصه طنز که مصداق بارز آن رقابت خنداننده‌شو هست باعث هجمه عده‌ای می‌شوند، تصریح کرد: این را بدانید که در گذشته هر کسی نمی‌توانست وارد عرصه طنز بشود باید آموزش می‌دید و دوره‌ای را می‌گذراند. اما امروز باعث تأسف است که یک شبه ره صدساله را می‌روند و جلوی تریبون مقدس هنرمندی هرچه می‌خواهند می‌گویند حتی بی‌ادبی! اما واقعاً این نوع رفتارها، رفتار‌های یک طنّاز نیست. همچون خواننده‌ای که می‌بینیم می‌خواهد بدون دانسته‌های نت موسیقی، روی استیج برود و خوانندگی کند. حتماً باید آموزش باشد و بدون پرورش و تعلیم همین روزگار فرا می‌رسد. من بار‌ها گفته‌ام و اینجا هم می‌گویم که بودجه و سرمایه‌گذاری باید برای آدم‌های حرفه‌ای باشد.

در زمان ساخت طنز به مخاطب هم احترام گزارده شود

شفیعی‌جم درباره کم‌کاری خودش در تلویزیون و سینما، افزود: دعوت کنند کار می‌کنیم، نخواهند اصرار نداریم و تونل نمی‌زنیم! من به‌عنوان یک هنرمند طنز به‌دنبال کاسبی نیستم، ولی می‌بینیم این رویه را برخی در دستور کار خود قرار داده‌اند که میدان را در دست گرفته‌اند و از روی بی‌تخصصی طنّازی می‌کنند. برخی از کار‌ها آن‌قدر بد است که بیکار باشم بهتر است؛ البته بعضاً به‌دنبال کارگردانی هم بوده‌ام، ولی از ما هنوز حمایتی نکرده‌اند. استندآپ کمدی هم انجام داده‌ام البته با متن‌هایی که لوس و بی‌مزه درنیاید؛ مردم در کوچه و بازار وقتی ما را می‌بینند احترام می‌کنند و همین احترام آن‌ها باعث می‌شود هرکاری را انجام ندهم. امیدوارم در زمان ساخت طنز به مخاطب هم احترام گزارده شود؛ این مهمترین رویکردی است که به‌عنوان یک حلقه مفقوده امروز در جامعه طنز ما دیده می‌شود.