افخمی با «فرزند صبح» در جشنواره امسال؟

جام جم: فقدان‌ها و ای‌کاش‌های سینمای ایران یکی دو تا نیست و به هر مناسبت و موضوعی که ورود کنید، کم‌کاری سینما در آن به چشم می‌آید. البته باید به ظرفیت و محدودیت‌های سینمای ایران هم آگاه باشیم و بدانیم که ورود به برخی موضوعات و مسائل فیلمسازی، به تنهایی و بدون حمایت مادی و معنوی نهاد‌ها و سازمان‌های مرتبط با سوژه‌ها میسر نمی‌شود.

بخش خصوصی بویژه درباره موضوعات ملی- میهنی، تاریخی و استراتژیک که نیازمند هزینه بالایی در تولید و مراحل آماده‌سازی فیلم است، توان لازم را ندارد و برای به نتیجه رساندن آن در قالب فیلم و سریال، نیاز به عزمی جدی و اراده‌ای همه جانبه است. در واقع بسیاری از کمبود‌های سینما در این زمینه، به کم‌کاری و حمایت نکردن همه متولیان اموری برمی‌گردد که جای خالی‌شان در فیلم و سریال‌ها احساس می‌شود. این زیبنده سینمای ایران، مدیران فرهنگی و هنری و همه آن مسئولانی که دغدغه نظام و کشور را دارند، نیست که باوجود گذشت چهار دهه از انقلاب اسلامی، هنوز فیلمی شایسته درباره رهبر و بنیانگذار انقلاب نساخته و به نمایش نگذاشته‌اند. این در حالی است که سینمای جهان بار‌ها سراغ شخصیت‌های بزرگ و رهبران سیاسی کشور‌های مختلف رفته و فیلم‌های خوب و ماندگاری درباره آن‌ها ساخته است. شخصیت‌هایی که جایگاه و وجوه کاریزماتیک‌شان به هیچ وجه با نقش تاریخی و تعیین کننده حضرت امام (ره) قابل مقایسه نیست و در مراتب پایین‌تری قرار می‌گیرد.

به نظر می‌رسد دست‌کم در عمل عزم و اراده‌ای جدی در این زمینه وجود ندارد و کاهلی و کم‌کاری پیرامون این مساله نیازمند یک نقد و بررسی جدی و آسیب‌شناسانه است. باید کمک کرد سینمای ایران فیلم درخوری درباره رهبر کبیر انقلاب اسلامی داشته باشد، اثری جذاب و فاخر که هم مورد تائید آن‌هایی باشد که در زمان امام زیسته و ایشان را درک کرده بودند و هم برای نسل جوانی که بنیانگذار انقلاب را ندیدند و در آن دوره نبودند، فیلم مهم و قابل‌ارجاعی باشد. به جز این، اثرات فرامرزی هم باید لحاظ شود تا چهره مصمم و تاریخ‌ساز امام همانگونه که بود، در قالب یک فیلم سینمایی شایسته به منطقه و جهان عرضه شود.

امیدواریم کم‌کاری و انفعال در این زمینه، آنقدر ادامه پیدا نکند که روزی سینمای جهان و آن‌هایی که نسبت به ایران زاویه دارند، نسبت به ساخت فیلمی زندگینامه‌ای دراین خصوص ورود کنند و ما فقط نظاره‌گر باشیم و مثل همیشه اقدامات واکنشی بیهوده انجام دهیم.

تنها فیلمی که سینمای ایران در همه این سال‌ها به طور مستقیم درباره حضرت امام ساخته، «فرزند صبح» به کارگردانی بهروز افخمی است که با وجود کلید خوردن در سال ۱۳۸۳ و حتی نمایش در بیست و هشتمین دوره جشنواره فیلم فجر، همچنان در بلاتکلیفی به‌سر می‌برد و خبری از اکران آن نیست. اختلاف‌هایی که بر سر تدوین و دیگر بخش‌های فنی این فیلم همچون دوبله و موسیقی و صداگذاری وجود داشت، باعث شده فیلم بعد از گذشت چند سال هنوز هم وضعیت مبهمی داشته باشد.

آن نسخه‌ای از فیلم هم که در جشنواره فجر در سال ۸۸ به نمایش درآمد، اثری شایسته نام و جایگاه رهبر انقلاب نبود و انتقادات زیادی به آن وارد شد. افخمی همان زمان در نامه‌ای خطاب به دبیر جشنواره عنوان کرده بود که فیلم ارائه شده به دبیرخانه را اثر خود نمی‌داند.

در گزارش امروز صفحه سینمای جام‌جم و به مناسبت روز‌های رحلت حضرت امام (ره) و قیام ۱۵ خرداد، سراغ این تنها فیلم سینمای ایران درباره رهبر کبیر انقلاب رفتیم تا از آخرین وضعیت «فرزند صبح» مطلع شویم. فرزند صبح فیلمی به نویسندگی و کارگردانی بهروز افخمی است و بازیگرانی، چون عبدالرضا اکبری (در نقش حضرت امام)، هدیه تهرانی (دایه حضرت امام) و محمدرضا شریفی‌نیا (حاج احمدآقا، فرزند حضرت امام) در آن بازی کرده‌اند. قصه فیلم البته بیشتر مربوط به دوران کودکی و نوجوانی حضرت امام می‌شود.

پرونده فیلم باز است

معاون فرهنگی، هنری و ارتباطات موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س) درباره تنها فیلم ساخته شده درباره حضرت امام به جــــام‌جــم می‌گــویــد: «فرزند‌صبح» فیلمی بود که بطور ویژه به موضوع و شخصیت حضرت امام می‌پرداخت، هرچند فیلم بیشتر روی دوران کودکی و نوجوانی حضرت امام متمرکز بود. این فیلم در مقطع خودش، جزو کار‌هایی بود که موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی با حمایت همه‌جانبه آن را پیگیری کرد تا انجام شود.

حجت‌الاسلام علی کمساری ادامه داد: متاسفانه در مرحله نهایی برای نمایش کار، اختلاف‌نظر‌هایی بین کارگردان و بعضا عوامل دیگر از جمله تدوینگر به وجود آمد. کارگردان فیلم اعتقاد داشت، فیلمی که در جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد، آن چیزی نبود که مدنظر ایشان باشد و معتقد بود که فیلم باید مجددا تدوین شود. از ما هم این درخواست را کرد.

معاون موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س) در ادامه حرف‌هایش به جام‌جم اظهار می‌کند: این اتفاقات مربوط به قبل از دوره مسئولیت بنده بود، وقتی مسئولیت این بخش را در موسسه به عهده گرفتم، این فیلم را در دستور کار قرار دادم. یعنی مجددا پرونده این فیلم را در موسسه باز کردیم و در قالب شورای سینمایی که در معاونت فرهنگی و هنری موسسه داریم، با کارگردان و چهره‌های سینمایی بحث «فرزند صبح» را مطرح کردیم.

حجت‌الاسلام کمساری درباره کم‌کاری سینمای ایران در زمینه پرداختن به شخصیت حضرت امام هم توضیح داد: این انتظار هم از سینماگران و هم از سازمان سینمایی وجود دارد که به این موضوع بپردازند. حتی از دستگاهی مثل حوزه هنری که در سینما هم بودجه و هم ماموریت دارد، انتظاراتی در این زمینه وجود دارد که به موضوع و اندیشه امام بپردازند. البته به اندیشه امام پرداخته می‌شود، مثلا فیلم‌های «به وقت شام» و «چ» هر دو ساخته آقای ابراهیم حاتمی‌کیا در راستای اندیشه امام است. لازم نیست حتما یک فیلم به طور مستقیم به موضوع حضرت‌امام بپردازد. من خودم وقتی فیلم «چ» را دیدم، گفتم قهرمان اصلی این فیلم امام خمینی است، درحالی‌که موضوع فیلم شهید چمران بود. وقتی در انتهای فیلم، پیام امام درمورد آزادسازی پاوه مطرح می‌شود، حس خودم به عنوان یک تماشاگر در سینما این بود که قهرمان این فیلم امام است.

معاون موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی تاکید کرد: انتظار این است که بیشتر به‌طور مستقیم به‌شخصیت حضرت امام پرداخته شود. سینماگران ما نگران نباشند و احتیاط‌هایی که جلوی خلاقیت آن‌ها را می‌گیرد. انجام ندهند. ما در موسسه به‌طور جدی آمادگی همفکری با این دوستان را داریم و مجوز‌های لازم را در این خصوص صادر می‌کنیم و حمایت‌های معنوی و پیگیری‌های لازم را هم در این مورد خواهیم‌داشت تا تولیدات سینمایی فاخر درباره امام ساخته شود. ولی به هرحال از نهاد‌های سینمایی کشور هم انتظار است که مولفه‌های حمایتی ویژه‌ای را برای ساخت فیلم‌هایی درخصوص شخصیت حضرت امام قائل باشند.

تهیه‌کننده‌ای که کنار کشید

وقتی هنوز به منابع، اخبار و مطالب مرتبط با «فرزند صبح» رجوع می‌کنیم، اسم محمدرضا شرف الدین را به عنوان تهیه کننده فیلم می‌بینیم. سینماگری که سال‌ها به عنوان مسئول جلوه‌های ویژه در فیلم‌های مختلفی حضور داشت و بعد‌ها به تهیه‌کنندگی رو آورد و چند سالی هم رئیس انجمن سینمای دفاع مقدس بود.

اما شرف‌الدین در گفتگو با جام‌جم، اعلام می‌کند که دیگر مسئولیتی در فیلم «فرزند صبح» ندارد. وقتی از این تهیه‌کننده می‌پرسیم چه خبر از «فرزند صبح» با آرامش و لبخند به ما می‌گوید: من خودم هم خبری ندارم! چون از تهیه‌کنندگی فیلم کنار کشیده‌ام و همه‌چیز را به خود موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی واگذار کردیم. خود آن‌ها می‌دانند که با فیلم چه کار کنند. بیش از یک سال است که دیگر تهیه کننده این فیلم نیستم.

از تهیه‌کننده سابق فرزند صبح می‌پرسیم که در زمان مسئولیتش برای این فیلم، آیا امکانش نبود که این اثر به سرانجام برسد، او جواب داد: چرا امکانش نبود؟ هنوز هم این امکان هست. من همیشه گفتم، این کاری است که بالاخره یک کارگردان توانمندی پشت آن بوده، ضمن این‌که این فیلم از نظر تهیه و تولید هم هیچ کم و کسری نداشت. هم آقای افخمی این موضوع را تائید کرده و هم من ایشان را تایید کردم که کارگردان خوبی است. خود ایشان هم همیشه اظهار امیدواری کرده در صورتی که موانع مالی از سر راه این کار برداشته شود، می‌تواند این فیلم را به نتیجه برساند.

شرف‌الدین همچنین گفت: باید از فرصت استفاده کنم و بگویم که موسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام، زحمات زیادی را درباره آثار نوشتاری داشته که قابل تقدیر است، اما متاسفانه در سینما و تلویزیون و رسانه‌های نوین، فعالیت کافی نداشته است. معتقدم این‌ها باید در فضای مجازی، رسانه جدیدی را مبتنی بر افکار حضرت امام پدید آورند و افکار ایشان را در دنیا به اشتراک بگذارند. هزینه‌هایی که در خیلی جا‌های دیگر صرف می‌شود، باید جمع‌آوری و متمرکز شود و حتی توسط نهاد‌ها و سازمان‌های دیگری هم افزایی شود.

این تهیه‌کننده افزود: حضرت امام دارای یک جهان‌بینی گسترده و عمیق و تاثیرگذار است که دنیا تشنه اوست. تفکر دینی ما این را به ما آموخته که منتظر باشیم، در واقع فرهنگ انتظار، بخشی از فرهنگ ناب شیعی است. امروز متدولوژی فرهنگ انتظار چیست؟ وقتی به این‌ها فکر می‌کنم، می‌بینم امام پیشتاز و سمبل فرهنگ انتظار است. اگر هر کس چه به‌صورت فردی و چه به شکل سازمانی و جمعی به موضوع انتظار و ظهور حضرت امام زمان (عج) اهمیت می‌دهد، مهم‌ترین رسالتش این است که به افکار و راهبرد‌های امام اهمیت دهد.

شرف‌الدین ادامه داد: راهبرد‌های امام هرجا رفته، راهگشا بوده است. اگر امروز موفقیت و پیروزی در جوامع اسلامی وجود دارد، حاصل راهبرد‌های حضرت امام است و اگر وابستگی و شکاف در میان امت اسلامی وجود دارد، در عدم حضور تفکر حضرت امام است. درواقع امروز این متدولوژی، تفکر و جهان‌بینی، بار‌ها آزموده شده و تجربه‌های موفق آن جواب داده است. ولی متاسفانه آن‌طور که در خور تفکر و جهان‌بینی امام است، ما رسانه‌های موثری را نمی‌بینیم که در این حوزه فعالیت داشته باشند.

تهیه‌کننده سابق فرزند صبح گفت: به نظرم یکی از رسالت‌های مهم موسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام این است که به صورت جدی این رسانه دیداری و شنیداری را پیگیری کند. اگر بخواهم مثال مشابهی بزنم، باید به سپاه اشاره کنم که به سرعت و خیلی به‌جا متوجه این خلأ شد که نیاز به یک رسانه دیداری و شنیداری مستقل دارد. سازمان اوج و شبکه افق که کار‌های موفق و ارزشمندی تولید می‌کنند، هر دو نتیجه این توجه درست و بموقع هستند. ما امروز می‌توانیم از چنین الگوی آزموده‌ای بهره‌برداری کنیم. موسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام هم می‌تواند چنین کاری را انجام دهد. ما نیاز مبرمی برای چنین حرکت‌هایی داریم، آن هم در عرصه‌ای که حضور رسانه‌ای بیگانگان و نفوذ فرهنگی در کشور ما به صورت خیلی جدی و در زمینه‌های اجتماعی فلج‌کننده وجود دارد.

شرف‌الدین در همین ارتباط افزود: در چنین شرایطی ما نیاز داریم رسانه‌های مختلف با راهبرد‌های گوناگون مبتنی بر تفکر انقلاب داشته باشیم. اگر به صحبت‌های اخیر حضرت آقا توجه کنید، می‌بینید که بشدت روی موضوع انقلاب و انقلابی بودن تاکید می‌کنند. این‌که عده‌ای معتقد باشند که حالا ما تشکیل حکومت دادیم و حکومت باید ساختار‌های حکومتی داشته باشد و انقلابی گری دیگر تمام شده، حضرت آقا این را بشدت نفی می‌کنند و آن را مخل امام و انقلاب و تفکر انقلابی می‌دانند؛ بنابراین با استفاده از این نوع فضا‌های مثبتی که امروز وجود دارد، لازم است رسانه‌های همسو با تفکر امام و انقلاب، به وجود بیایند و فراگیر شوند. نباید فقط به یک تلویزیون بسنده کرد که خود حضرت آقا می‌فرمایند من هم منتقد آن هستم. یا فقط به یک شبکه دست تنها، اما موثر مثل افق بسنده کرد. لازم است تفکرات همسوی انقلاب بیایند و رسانه‌های دیداری و شنیداری جدیدی را راه‌اندازی کنند. به ویژه با فراگیر شدن این دو شبکه اجتماعی بله و سروش، خیلی جای کار برای فعالیت فرهنگی و تبلیغاتی در این زمینه وجود دارد.

تمرکز

حجت‌الاسلام کمساری خبر جدیدی درباره فرزند صبح به جام‌جم داد و گفت: ما یک قرار و تفاهم جدید را با کارگردان محترم فیلم، آقای بهروز افخمی امضا کردیم که ایشان فیلم را با هزینه خودشان مجددا تدوین کنند. حتی ممکن است ایشان صداگذاری مجددی روی فیلم انجام دهند و حتی ممکن است بخواهند روی موسیقی فیلم تغییرانی ایجاد کنند. ان‌شاءا... این فیلم مجدد با تدوین جدید آماده شود. ما‌امیدواریم براساس قراردادی که داریم، ایشان هم خوش‌قولی کنند، چون یک مرحله بدقولی کردند آقای افخمی. من امیدوارم این مرحله به تعهدشان عمل کنند. وقتی از معاون موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی درباره زمان این قرارداد پرسیدیم، پاسخ داد: واقعا دقیق در ذهنم نیست و نمی‌توانم دقیق بگویم. اما اگر اشتباه نکنم، این کار باید تا هشت نه ماه اول امسال به سرانجام برسد. تعهد آقای افخمی این است که قبل از جشنواره امسال فیلم فجر، این فیلم با تدوین جدید و با آن چیز‌هایی که مدنظر کارگردان است، آماده نمایش شود.