فضای غالب سینمای ایران، ضد مردمی است / سینما صرفا هنر نیست / امپراطوری رسانه ای مانع اجرای عدالت می شود

سرویس فرهنگی فردا: هشتمین دوره جشنواره عمار هفته گذشته به پایان رسید. در این دوره از جشنواره بیش از ۲۰۰۰ اثر متقاضی شرکت در بخش‌های مختلف بودند. با رسول منفرد دبیر این دوره از جشنواره به گفت و گو نشستیم.

فردا: در هشتمین دوره جشنواره مردمی عمار چه تعداد آثار در بخش‌های مختلف حضور داشتند؟

ما چند بخش در جشنواره داشتیم. بخش «فیلم» شامل داستانی، مستند پویانمایی، نماهنگ برنامه تلویزیونی و مسابقه بود. در این بخش بالای ۱۷۰۰ اثر حضور داشتند. در بخش «فیلم ما» بیش از ۳۰۰ اثر حضور داشتند.

فردا: آثاری که در جشنواره عمار شرکت می‌کنند چه تعدادشان صرفا برای جشنواره عمار تولید شده اند و چه تعدادی از آثار بعد از حضور در جشنواره‌های مختلف فرصت شرکت در جشنواره عمار را داشتند؟

هنوز رویکرد جشنواره عمار به شکلی نیست که یک اثر بخواهد به طور مستقل برای این جشنواره تولید شود. ما بنا داریم آثاری که در سراسر کشور در مورد مسائل مردمی ساخته می‌شود، در جشنواره حضور داشته باشند. ضمن اینکه با توجه به فضای غالب رسانه‌ای کشور تصمیم داریم بسیاری از آثار را به صورت اکران مردمی برای مردم نمایش دهیم. متاسفانه در کشور ما فقط در ۷۰ شهر سینما وجود دارد و هنوز در برخی شهر‌های کوچک، سینما وجود ندارد. آثار جشنواره عمار در مقابل فضای غالب سینمای کشور که فضایی ضدمردمی دارد اکران می‌شود. الان در برخی برنامه‌های سینمایی گفته می‌شود که مخاطب عام قرار نیست متوجه برخی فیلم‌ها شود که موضوع منفی برای سینمای کشور محسوب می‌شود.

فردا: اینکه شما گفتید فضای سینما ضدمردمی است با استقبالی که مردم در دو سال اخیر از آثار سینمایی دارند کمی تناقض دارد. درست است که ممکن است برخی فیلم‌ها محتوای مناسبی برای خانواده‌ها نداشته باشند، اما فیلم‌های زیادی با استقبال روبه رو می‌شوند.

ما نباید چند فیلم خاص را معیار فضای کلی سینما در نظر بگیریم. در سال حدود ۱۰۰ فیلم در سینما‌ها اکران می‌شود اما فقط چند فیلم مورد استقبال قرار می‌گیرد.

فردا: به نظر شما دلیل اصلی شکل گیری این فضا چیست و چرا بخش زیادی از آثار سینمایی با عدم استقبال مخاطب روبه رو می‌شود؟

وقتی بسیاری از فیلم‌های سینمایی به مسائل مردم بی توجه است طبیعتا مردم هم نسبت به آن آثار بی توجه خواهند بود. البته برخی فیلم‌های مبتذل به خاطر پرداختن به مسائل سطحی در ابتدا مورد توجه قرار می‌گیرند، اما بعد از مدتی مردم نسبت به آن بی تفاوت خواهند شد. ما در جشنواره عمار به دنبال مردمی بودن هستیم و حتی در برخی مواقع از مردم انتقاد می‌کنیم. به عنوان مثال «زمستان یورت» که به عنوان مستند برتر نقد درون گفتمانی انتخاب شد به طور صریح موضع و نقش اقشار مختلف مردم را در این اتفاق بررسی می‌کند؛ از فرماندار و امام جمعه گرفته تا تشکل‌های دانشجویی.

فردا: با توجه به اینکه جشنواره مردمی عمار به مسائل مردم توجه می‌کند، آیا رسانه دیگری وجود ندارد که بتواند این مسائل را منعکس کند؟ به عنوان مثال آیا تمامی آثار جشنواره عمار این قابلیت را دارند که از رسانه ملی پخش شوند؟

بسیاری از آثار شرکت کننده در جشنواره عمار از رسانه ملی پخش شده اند و مورد استقبال قرار گرفته اند اما به عنوان مثال مستند‌های نقد درون گفتمانی به نظر ما می‌تواند از تلویزیون پخش شود، ولی بعضا هنوز فرصت پیدا نکردند از رسانه ملی پخش شوند.

فردا: چه اتفاقی افتاده که در رسانه ملی بهترین زمان پخش در شبکه‌های پربیننده، به جای مشکلات مردم مسائل خصوصی سلبریتی‌ها به نمایش گذاشته می‌شود؟ با توجه به اینکه تلویزیون با بودجه مردم مدیریت می‌شود چه عاملی باعث شده که برخی آثاری که مشکلات مردم را بیان می‌کند جایی در رسانه ملی ندارد؟

در تمام دنیا رسانه‌ها برای تامین مالی شبکه‌ها و کارکنانشان از ستاره‌ها استفاده می‌کنند. البته مدیران تلویزیون دوست دارند که صدا و سیمای جمهور مردم باشند، ولی به نظر می‌رسد اگر قرار باشد دوربین صدا و سیما به برخی روستا‌ها برود به مذاق برخی خوش نیاید. ممکن است به راحتی سهم توده مردم از رسانه‌ها گرفته شود. ما در جشنواره عمار سعی می‌کنیم از داشته هایمان استفاده کنیم.

فردا: با توجه به اینکه برخی از آثار جشنواره عمار فرصت شرکت در جشنواره‌های دیگر را ندارند، تا چه اندازه از طرف مسئولان جشنواره شرایطی ایجاد می‌شود که تولید کنندگان این آثار بتوانند به مرور به طور مستقل آثار خود را تولید کنند و از آن کسب درامد کنند؟

یه طور کلی بسیاری از آثار نظیر فیلم‌های مستند در کشورمان شرایطی برای بازگشت مالی ندارند. این آثار صرفا از بلیط فروشی در جشنواره‌ها و پخش تلویزیونی می‌توانند درامد کسب کنند. جشنواره عمار در وهله اول سعی می‌کند برای فیلم‌ها پیوست موضوعی ایجاد کند و ذائقه مخاطب برای تماشای آثاری با این موضوعات تطبیق داده شود.

فردا: در بین داوران جشنواره، افرادی حضور دارند که به عنوان چهره سینمایی شناخته نمی‌شوند و بیشتر چهره‌های صاحب نظر در حوزه اندیشه و فکر هستند. این رویکرد جشنواره می‌تواند به دیده شدن آثار جشنواره عمار در بین سینماگران کمک کند؟

در بخش آثار داستانی داورانی چون دکتر شاه حسینی، سعید مستغاثی و شهریار بحرانی حضور داشتند که سبقه سینمایی دارند. اما در بخش مستند حضور داوران غیر سینمایی بیشتر است و مهمترین دلیلش این است که سینما صرفا هنر نیست. سینما، هنر-صنعت-رسانه است. به همین دلیل هم ترکیب داوران جشنواره عمار از تمامی اقشار مختلف است تا نظرات مختلفی در برگزیده شدن آثار نقش داشته باشد. البته زمانی که آثار جشنواره عمار توسط هنرمندان و سینماگران دیده می شود، از طرف آن ها استقبال خوبی صورت می گیرد.

فردا: متاسفانه نزدیک به یک دهه است که موضوعات و مسائل آثار سینمایی ایران مربوط به طبقه متوسط ساکن تهران است و روستاییان و شهرستانی‌ها نقش زیادی در این آثار ندارند. چقدر از آثار حاضر در جشنواره عمار به مسائل بیرون از شهر تهران می‌پردازد؟

درست است که دوربین خیلی از سینماگران از تهران خارج نمی‌شود اما هنوز موضوعات مهمی در همین تهران وجود دارد که به آن‌ها پرداخته نشده است. ما قهرمان‌های مردمی زیادی در همین تهران داریم که سینما سراغ آن‌ها نمی‌رود. ما آثاری داریم که در شهرستان‌ها ساخته می‌شود و به موضوعات مردم آنجا می‌پردازد. البته از آنجا که شرایط تولید در تهران بهتر است، ما در جشنواره عمار هم دچار این مشکل هستیم و هنوز نتوانسته ایم به عدالت رسانه‌ای ایده آل مدنظرمان برسیم.