خندوانه را چگونه و چقدر باید نقد کنیم؟

جهان نيوز: برنامه طنز و سرگرمی موفق خندوانه پس از چند سال کار مدوام چد روز قبل به پایان رسید. گرچه برخی حواشی در هفته های اخیر این برنامه پررنگ بود ولی اینک جدای از این حواشی باید به مجموع روند برنامه خندوانه پرداخت. در همین راستا می توان نکات ذیل را بیان کرد: الف: برنامه خندوانه بی شک در حوزه سرگرمی و خنداندن مردم و جذب مخاطبین موفق بوده و شاید در دو دهه اخیر بتوان آن را یکی از ماندگارترین برنامه های تلوزیونی در حوزه طنز و سرگرمی دانست که از رسانه ملی پخش شده است. این برنامه آنقدر موفق بود که بتوان آن را یکی از عوامل اصلی ارتقا بیننده شبکه نسیم و مطرح شدن آن در میان شبکه های دیگر در سال های اخیر سیما نیز دانست. این نکته را نیز باید تصریح کرد که خندوانه پس از یک دوره موفق تلوزیون در پخش سریال های پر مخاطب طنز اینبار زمینه ساز برنامه های جدید و متفاوت تری برای شبکه های تلوزیونی نیز در حوزه طنز شد. ب: حواشی خندوانه گاه بر متن آن غلبه می کرد ولی درباره این حواشی نیز می توان چند نکته را بیان کرد. البته حواشی که حوزه اخلاق جامعه ایرانی و یا مباحث مذهبی را گاه تهدید می کرد قطعا قابل چشم پوشی نیست ولی برخی حواشی دیگر که گاه از کج سلیقگی یا بر اثر غفلت صورت پذیرفته به علت روند رو به رشد و تداوم مثبت این برنامه قابل چشم پوششی و گذشت است. این نکته نیز از عدالت به دور نیست اگر یادآوری کنیم و یا تذکر بدهیم که تعداد حواشی در قیاس با مدت طولانی بودن پخش این برنامه کم بوده و به همین دلیل هم قابل چشم پوشی است و هم کمتر حاشیه سازی (با توجه به مدت طولانی که خندوانه از تلوزیون پخش شده) نکته مثبت این برنامه محسوب می شود. ج: تجربه تلوزیون و سینما نشان می دهد که تهیه برنامه، سریال و فیلم با تم طنز از فیلم های جدی گاه کنترل حواشی اش و یا جلوگیری از شکسته شدن اخلاق و عرف جامعه در آن سخت تر از از برنامه های گاه جدی است. از همین منظر نیز هم خندوانه تجربه نوی محسوب می شود و هم کم بودن تعداد حواشی آن قابل تقدیر است. د: اما خود رامبد جوان نیز به خندوانه مدیون است. او در خندوانه در جامعه ایران محبوب تر شد و یا به عنوان یک مدیر برنامه فرصت بسط نفوذ و مدیریت خود حتی در میان دیگر بازیگران طنز را پیدا کرد و از یک بازیگر طنز و البته موفق تا حد یک مدیر حوزه طنز ارتقا جایگاه و منزلت پیدا کرد. اما مهم تر از همه خود رامبد جوان نیز با خندوانه عمیق تر در حوزه طنز و طنزپردازی شد. رامبد قبل از خندوانه با رامبد بعد از خندوانه تغییرات زیادی کرده است. ه: اما برخی حواشی که سبب تهدید حوزه اخلاق مذهبی و عرف جامعه اسلامی توسط خندوانه شد قابل چشم پوشی نیست. تجربه نشان داده که چشم پوشی در این موارد همان بلایی را که امروز در سینما با آن روبه رو هستیم را سر تلوزیون نیز خواهد آورد.(هر چند اوضاع تلوزیون نیز در برخی برنامه ه گاه با سینما چندان متفاوت نیست). با این وجود در اینباره چند نکته ذیل را نیز می توان افزود: 1) در جامعه ایرانی که هنوز در حوزه های همچون اقتصاد مثل بانکداری و یا فرهنگ مثل نوع و میزان حجاب سخت در مسیر اسلامی شدن هستیم، مقوله طنز را نیز نمی توان جدا از روند کلی جامعه امروز ایران بررسی و نقد کرد. البته حوزه نثر و شعر طنز در ایران پیشینه بزرگ و عقبه حکیمانه و بی نظیری در قرن های گذشته دارد ولی امروز از یک برنامه طنز همانقدر باید انتظار داشت که از یک برنامه اقتصادی و فرهنگی در تلوزیون انتظار داریم که رعایت آرمان های اسلامی و انقلابی را داشته باشند. 2) برای رسیدن به طنز فاخر و اسلامی مسیر دور و درازی در پیش است که خندوانه نه مدعی آن بوده و نه البته توان و عمق آن را دارد که به آن برسد. به همین دلیل نیز جریان ارزشی باید نقد خود از این برنامه را در همان سطحی که بود و مدعی هم هست قرار بدهد. 3) خندوانه یک بزنامه طنز موفق اجتماعی وعرفی شده است و نه یک مجموعه تکامل یافته فاخر طنز اسلامی! اینجا البته اشتباه نشود اسلام با خندان و یا از اساس با برنامه های همچون خندوانه سر ستیز و یا حذف و نابودی آن را ندارد بلکه سخن از تکامل و ایده‌ال های یک برنامه طنز اسلامی است که نهایت کلمه فاخر بودن را متجلی شود. همچنانکه خندوانه ای که بارها اعلام کرد که فقط می خواهد بخنداند و یا حال انسان ها را فقط خوب کند! نمی تواند مدعی فاخر بودن (به معنای گفته شده) داشته باشد. هرچند برخی برنامه های تولید شده توسط گروه خندوانه که تولید درد اجتماعی و فرهنگی داشته کم نبود ولی روند کلی که بر برنامه حاکم شد چیز دیگری بود که خنداندن و خندیدن در اولویت یک آن بود.( بازهم تاکید می شود که این مساله به خودی خود بد نیست و گاهی برای جامعه پر استرس و تکنولوژی زده لازم هم است) 4) برای رسیدن به یک طنز فاخر که علاوه بر ایجاد نشاط روحی تولید حکمت، درد اجتماعی، دغدغه فرهنگی و انقلابی گری .. را بکند باید هم در محتوا و هم در اجرا و هم در شکل یک برنامه تلوزیونی طنز تغییرات زیادی بوجود آورد. در اینباره بحث فراوان است و نخبگان ارزشی تکلیف دارند که بر اساس مدعیات خود آن را به صورت عینی چارچوب طنز فاخر مد نظر اسلام و همتراز انقلاب اسلامی را ترسیم و صد البته عملا نشان بدهند. از منظر گفته شده شاید خندوانه می تواند یک گام برای رسیدن به تکامل باشد. هر چند اینجا بحث بر سر این است که برنامه خندوانه گام صفر بود یا با تخفیف می توان آن را گام یک و یا دو رسیدن به تکامل طنز فاخر دانست.