خاطرات فخیم‌زاده از مشکلات ساخت «ولایت عشق» +تصاویر

خبرگزاری فارس: «مهدی فخیم‌زاده» بازیگر و کارگردان سریال‌های تلویزیونی و سینمایی این روزها ۷۵ سالگی خود را می‌گذراند و در طول عمر خود فعالیت‌های هنری بسیاری در مقام نویسنده، کارگردان و بازیگر داشته است. اما یکی از آثاری که نام او را مانا تر کرده است، کارگردانی سریال «ولایت عشق» است. سریال «ولایت عشق» به کارگردانی فخیم‌زاده در سال ۱۳۷۹ از شبکه یک سیما به روی آنتن رفت و موضوع سریال دربارهٔ زندگی حضرت علی بن موسی الرضا (ع) و شهادتشان است.

این روزها و بعد از بازی در سریال «علی البدل» به کارگردانی سیروس مقدم مشغول چه کاری هستید؟ - در حال حاضر مشغول نگارش فیلم‌نامه سینمایی‌ام هستم که ژانر اکشن و اجتماعی دارد و هنوز تمام نشده است. اگر بعد از پایان نگارش به این نتیجه رسیدم که خروجی‌اش همانی می‌شود که می‌خواستم، قطعا به تولیدش فکر می‌کنم. چندی پیش قرار بود سریالی به نام «پیوند قلب‌ها» با کارگردانی شما ساخته شود، اما در میانه راه پیش تولید به یکباره اعلام کردند که شما دیگر کارگردانی این اثر را به عهده نخواهید داشت، دلیل خاصی داشت؟ - شرایط مالی تلویزیون و تهیه کننده با من هماهنگ نبود و اصلا بحث انصراف از همکاری نیز مطرح نبود. برآورد مالی که برای این سریال در نظر گرفته شده بود با هزینه‌هایی که من برای تولید سریال‌هایم و بالاخص این قصه قرار بود انجام دهم،‌ تفاوت بسیاری داشت و ترجیح دادم که از این کار کناره‌گیری کنم.

مرحله نگارش برای شما چطور رقم می‌خورد؟ - نویسندگی به عبارتی عرق ریزان روح است و من اینروزها از صبح تا 11 شب مشغول نگارش هستم. معلوم هم نیست که نتیجه‌اش چه خواهد شد. گاهی خوب می‌شود و گاهی هم نه و محبور می‌شوم دوباره از اول آن را بنویسم. گاهی اوقات هم ممکن است درست نوشته شود، اما زمانی که برای تولیدش در نظر گرفته می‌شود، زمان مناسبی نبوده و از ساختش منصرف شوم چراکه گاهی اوقات در برخی شرایط می‌توان استقبال مخاطب را حدس زد. یک فیلم نامه دیگر هم به صورت آماده در دست دارم که صلاح نمی‌دانم در حال حاضر آن را تولید کنم. درست است که من سرمایه گذار نیستم، اما می‌دانم که الان جواب نمی‌دهد و سرمایه‌گذار متحمل ضرر خواهد شد. همه اینها عومملی است که باعث تولید و یا عدم تولید یک فیلم سینمایی می‌شود. شما در این سالها علاوه بر کارگردانی، در شاخه بازیگری و نویسندگی هم حضور فعالی داشتید. کدامیک از اینها برایتان جذابیت بیشتری دارند؟ - بازیگری را خیلی دوست دارم، اما باز هم به نقشم برمی‌گردد و باید نقشی باشد که حس کنم می‌توانم در قالب آن حرفی برای گفتن داشته باشم و با من تطابق داشته باشد. این موضوع درمورد کارهایی که خودم کارگردانی می‌کنم هم صادق است. از بین 17 فیلمی که ساختم در نیمی از آنها بازی نکردم چون حس کردم با شخصیت من هماهنگی ندارد. برای مثال در «همسر» و «خواستگاری» نقش مورد نظر با من هماهنگی نداشت و بازی نکردم. این موضوع در مورد سریال‌های تلویزیونی هم کاملا صادق است و باید حس کنم که نقشی به من می‌خورد تا آن را ایفا کنم. درباره کارگردانی هم زمانیکه حس کنم شرایط مهیا باشد و از تولید یک اثر حس خوبی خواهم داشت دست به اجرای کاری می‌زنم. اما در این میان به نوشتن بیش از همه وابستگی و علاقه دارم و هر زمان که مشغول بازی و یا کارگردانی نباشم، می‌نویسم. نگارش مشکل‌تر از همه اینها است، چراکه به همراه قلم و کاغذم به تنهایی کار می‌کنم و لذت می‌برم.

مدت بسیاری است که جای خالی کارگردان‌های خوبی مثل شما در حوزه تلویزیون به شدت احساس می‌شود. چرا این اتفاق افتاده است؟ - نمی‌دانم. چون هر کارگردانی ممکن است دلایل خاص خودش را داشته باشد. اما در مورد سریال اخیری که به من پیشنهاد شد،‌ مشکل هزینه‌ها و برآورد مالی بود و من حس کردم اگر بخواهم با کمترین هزینه این سریال را بسازم،‌ خروجی آن با آنچه مدنظرم است، تطابق نخواهد داشت و بر همین اساس قرار شد تهیه کننده با کارگردان دیگری همکاری کند و یا اینکه کلا ساخت سریال منتفی شود. از طرفی معتقدم اگر قرار است همه کارگردان‌هایی که می‌گویید، نتوانند آنطور که می‌خواهند و در شرایط مطلوب کار بسازند، دیگر جای خالی‌ آنها هم احساس نمی‌شود و همان بهتر که نباشند. شما در کارگردانی سریال‌های تلویزیونی با چند وجه شناخته شدید. ژانر پلیسی، کمدی و آثار مذهبی هر کدام چه رنگ و بویی برایتان دارد؟ - اگر بخواهم صادقانه پاسخ دهم خودم بیشتر به ژانر پلیسی علاقه مندم، اما با شرایط موجود سازمان صدا و سیما امکان ساخت سریال در این ژانر فراهم نیست. متاسفانه در حال حاضر ژانر پلیسی در تلویزیون ما به پرپاگاندا و کارهای تبلیغاتی تبدیل شده است و من دوست ندارم چنین کاری انجام دهم. برای تولید در ژانر تاریخی هم امکاناتش را نداریم. علاوه بر این حین تولید «ولایت عشق» آنقدر به ما سخت گذشت که دیگر سعی می‌کنم به سمت چنین آثاری نروم که برخی اوقات بسیار خطرناک هم خواهد بود. اتفاقی که برای آقای درویش حین تولید و پخش «روز رستاخیز» افتاد یکی از نمونه‌هایش است و ما هم حین تولید سریال‌های تاریخی و مذهبی از ورود به این فضاها می‌ترسیدیم که نکند یکباره این مشکلات سر راهمان قرار گیرد! به خصوص برای ساخت «ولایت عشق» که برای اولین بار فیزیک و صدای معصوم دیده و شنیده می‌شد و برای اولین بار تمهید نورپردازی روی صورت بازیگر را انجام دادیم. از طرفی از نظر شخصی ممکن بود به جای اینکه به اعتقاد مردم کمک کنیم ناخودآگاه به آن لطمه بزنیم! و خلاف نیت‌مان عمل کنیم. به همین دلیل‌ها بعد از ساخت این دو سریال با اینکه پیشنهاد ساخت در این ژانر را داشتم، اما دیگر کارگردانی تاریخی مذهبی نپذیرفتم و حتی یکبار هم تا شروع تصویربرداری پیش رفتیم، اما هنوز هم روی حرفم هستم.

یعنی هنوز هم پیشنهاد ساخت سریال‌های تاریخی مذهبی دارید؟ - الان نه اما زمانیکه آقای ضرغامی ریاست سازمان صدا و سیما را به عهده داشت،‌ از سیما فیلم به شدت اصرار داشتند تا من فیلم‌نامه‌ای را کار کنم. یکی از این آثار«ابوطالب» بود. اما اگر شرایط برای تولید ژانر پلیسی فراهم شود همیشه برایم اولویت دارد و در کنار اینها آثار اجتماعی و ملودارم هم کار می‌کنم. علاوه بر این در سینمای امریکا هم 70 درصد از تولیدات، پلیسی و جنایی است. در بین این آثار تاریخی مذهبی،‌ پیشنهاد ساخت سریال حضرت موسی (ع) را نداشتید؟ - نه این سریال برای مرحوم سلحشور بود و بعد به جمال شورجه سپرده شد. هیچوقت به من چنین پیشنهادی نشده و اگر هم بشود قبول نمی‌کنم، چراکه میراث آقای سلحشور است و به نزدیکان و دوستانش می‌رسد نه به ما. زمانی که شما «ولایت عشق» را ساختید حساسیت‌ها به اندازه الان نبود و شرایط سازندگان و حتی ظرفیت مردم بالاتر از الان بود. اما سکانس شهادت حضرت عباس (ع) در سریال «مختارنامه» نیز با حرف و حدیث‌هایی همراه بود که از کل سریال حذف شد. - بله، یادم است برای ضبط این سکانس لوکیشن‌مان شاهرود بود و آقای عزت الله ضرغامی به همراه چند نماینده مجلس برای دیدن سکانس شهادت حضرت عباس (ع) آمده بودند. بعد از اجرای سکانس که حدود 17 دقیقه بود، همه افراد به شدت تحت تاثیر قرار گرفته بوده و گریه می‌کردند. این سکانس یکی از سکانس‌های خوب در فیلم‌نامه بود. اما در زمان پخش با گرفتاری‌هایی مواجه شد و بعد از آن فیلم آقای درویش. نکته مهم این بود که با حذف آن سکانس در «مختارنامه» به کلیت سریال لطمه‌ای نخورد. بالاخره هر قشری نوع نگاه خود را دارد. - مردم و منتقدان حق دارند ببینند و بپسندند و یا نه و ما هم با این قضیه مشکلی نداریم. در حال حاضر اغلب مردم سایت‌ها را چک می‌کنند، اما در گذشته همین تعداد روزنامه‌ها را رصد می‌کردند. شما در ساخت «ولایت عشق» برای اولین بار تصویری از امام معصوم را نشان دادید. آن زمان محدودیت‌هایی شامل حالتان نشد؟ - در «ولایت عشق» تا شبی که سکانس‌های مربوط به امام رضا (ع) پخش شد، هیچکس در این باره چیزی نمی‌دانست و فقط من، آقای حیدریان، رضا داد و لاریجانی می‌دانستیم که قرار است در این قسمت سکانسی از امام معصوم پخش شود. برای کارگردانی «ولایت عشق» از ابتدا گفتم نمی‌توانم درباره فردی سریالی بسازم که خودش حضور نداشته باشد و کار به اینجا کشید که به این روش عمل کردیم و از این طریق جلوی هجمه انتقادها را گرفتیم. حتی شبی که این سکانس پخش شد نگران بازخوردهایش بودیم و در قسمت 6 آیت الله مکارم شیرازی نامه‌ای به تلویزیون نوشت و از تولید این سریال تقدیر کرد و همان شب تلویزیون نامه‌شان را پخش کرد و لاریجانی هم درباره آن صحبت کرد. تائید این مرکز باعث شد تا آنچنان هجمه‌ای به «ولایت عشق» وارد نشود و اگر به جای تائید توبیخ‌مان کرده بودند دیگر نمی‌دانم چه اتفاقی می‌افتاد. بازخورد دیگری نداشتید؟ - مذهبی‌ها نقد خاصی نداشتند و غیر مذهبی‌ها هم به ساخت و ساز کار نقد داشتند تا تطبیق صدای بازیگر به امام و فیزیک‌شان. شنیده بودم برای ساخت « تنهاترین سردار» خیلی‌ها می‌گفتند چرا به فخیم زاده که قبل از انقلاب کارگردانی می‌کرده، اثری مذهبی و درباره معصومین را سپردید؟ و در همان زمان نه آقای حیدریان و نه لاریجانی به این موضوع توجهی نداشتند و بعد از آن «ولایت عشق» را هم ساختم.