کارگردان «ویلایی ها»: دارند انتقام می گیرند

صبح نو: آش آنقدر شور شده است که سازوکاری که برای چینش فیلمهای سینمایی و با ادعای غیردولتی بودن و کوتاه شدن دست دخالت دولت در اکران در سینماها طراحی شده بود حالا تن به نظر نهادهای حاکمیتی مانند وزارت ارشاد و سازمان سینمایی هم نمی دهد. طراحی چینش و نوع اکران فیلم های سینمایی در سینماهای کشور توسط ساز کاری بهنام شورای صنفی نمایش انجام میشود. شورایی که قرار است به نمایندگی از اقشار و طبقات مختلف درگیر در حوزه سینما، نوع و چینش اکران را در سینماها مشخص کند. منطق اصلی حاکم بر این ساز و کار با توجه به وضعیت فعلی سینماها به گونهای است که هر فیلم بعد از روی پرده آمدن باید تا بعد از سه تا چهار هفته کف فروشی که شورا تعیین کرده را بهدست آورد. به فنا رفتن سیاستگذاری فرهنگی مشخص است که این سازوکار صرفاً اقتصادی بیشتر به نفع کدام دسته از فیلم های سینمایی است. آثار صرفاً کمدی که بخش اعظم آنها مبتنی بر طنز است در این فضا بیشترین نفع را برده و سایر آثار سینمایی که در این ژانر و گونه قرار نمی گیرند، متحمل بیشترین ضرر می شوند. مروری بر وضعیت سال گذشته و دو ماه ابتدایی سال هم شاهد این مدعاست. در چنین شرایطی مساله ای بهنام سیاستگذاری فرهنگی عملاً هیچ بروز و ظهوری ندارد. منطق بازار آزاد است که تعیین می کند چه فیلم هایی روی پرده بمانند. همچنین منطق بازار آزاد است که تعیین میکند کدام فیلم ها در آینده ساخته شوند. سرمایه گذار وقتی ببیند اثر سینمایی او به دلیل نرسیدن به کف فروش، عملاً بعد از چند هفته از پرده پایین کشیده می شود رغبتی به ورود به حوزه های دیگر غیرکمدی را ندارد. با این سیاست عملاً چیزی به نام سیاستگذاری از حیظ انتفاع خارج می شود. جالب آنکه این نقد همان نقدی است که آقای همایون اسعدیان از اعضای شورای صنفی نمایش که این روزها یکی از مخالفان ادامه اکران ویلایی هاست، زمانی که منتقدان به وی خرده گرفته بودند که چرا کارگردان «طلا و مس» باید همان کارگردان «ده رقمی» باشد، گفته بود: «زمانی که ده رقمی به اکران عمومی رسید، من در مورد این فیلم اصلاً مصاحبه نکردم... قبول دارم که ده رقمی فیلم قابل دفاعی نیست اما من باید ده رقمی بسازم تا به طلا و مس برسم.» جملات بالا اعترافی تلویحی به ناکارآمدی سازوکار صرفاً اقتصادی برای تصمیمگیری در مورد اکران در سینماهاست. حال فردی که مجبور بود برای ساخت فیلم خوب، فیلم ضعیف غیرقابل دفاع بسازد خود به یکی از پیچ و مهرههای حاکمیت منطق بازار آزاد بر پرده سینماها تبدیل شده است. گویی سینما قرار است صرفاً نسبتی با بازار داشته باشد. ویلایی ها دغدغه ام بود خانم منیر قیدی، پیش از ساخت نخستین اثر بلند خود سالها تجربه دستیاری سینما را داشته است. تقدیر اما این بود که فیلمنامه ای که بیش از 10 سال برای ساخت آن دوندگی کرده بود آخر با تهیهکنندهای ساخته شود که تجربه خوبی از کار کردن با فیلم اولیها در چنته دارد. آقای سعید ملکان پیش از این با «ابد و یک روز» هم نشان داده بود که می توان با کارگردان فیلم اولی همکاری کرد و اثر در خوری تحویل سینما داد. برای اطلاع از دیدگاه عوامل فیلم، سراغ خانم منیر قیدی رفتیم که کارگردانی این اثر را به عهده داشت. قیدی در گفتوگو با «صبح نو» در خصوص ایده و موضوع اولیه فیلم و اینکه آیا موضوع، دغدغه شخصی وی بوده یا موضوعی سفارشی می گوید: «این فیلم به هیچ وجه سفارش نبوده است. اگر فیلم ویلایی ها سفارشی بود باید همان کسی که سفارش داده بود پول و هزینه های فیلم را هم میداد و دیگر لازم نبوده که من 10 سال دنبال ساخت این فیلم باشم و این قدر بدوم تا آن را بسازم و به سرانجام برسانم.» قیدی همچنین در پاسخ به این سؤال که عدهای معتقدند فضا و داستان به تصویر کشیده شده در فیلم اصلاً وجود خارجی نداشته و ساخته ذهن نویسنده و فیلمنامهنویس است، می گوید: «نه! این طور نیست. اتفاقاً محدود به یک شهرک هم نبوده است. در طول جنگ سه چهار مکان است که مختصاتی شبیه این موقعیت دارند و اینها موجودند. اگر کسی یا کسانی تصور میکنند این داستان و فضا واقعی نیستند می توانم خودم راهنماییشان کرده و این مکانها را به آنها نشان دهم!» مردستیز نیستیم کارگردان «ویلایی ها» در پاسخ پرسشی درباره میزان و حد تخیل در فیلم هم اعتقاد دارد که عین واقعیت جذاب نیست و باید تا حدی جایی هم برای تخیل باز کرد. وی همچنین درباره فمینیستی بودن یا نبودن این اثر سینمایی هم به «صبح نو» می گوید: «فمینیسم را اگر به معنای مردستیزی بگیریم و آن معنا کنیم قطعاً فیلم من اینگونه نیست. من این ادعا را قبول ندارم. فیلم مشکلی با مردان ندارد. کاراکترهای زن فیلم همگی عاشق مردهایشان هستند. در غم از دست دادن آنها گریه هم می کنند. با همه این احوالات اما ویلایی ها یک فیلم زنانه است و راجع به آنها سخن می گوید.» انتقامگیری را پیش بینی نکرده بودم قیدی در پاسخ به سوالی در مورد ادامه فعالیت در حوزه دفاع مقدس هم عبارتی بر زبان میراند که معنادار و قابل تأمل است: «فکر نمی کنم تا سالها دیگر به این حوزه ورود داشته باشم. مجموعه عواملی که در اکران ویلایی ها پیش آمد، باعث شد که من دیگر به دنبال این موضوع نروم. انگار که وقتی فیلم دفاع مقدس کار کنی نه دنیا را داری نه آخرت را! از این طرف می گویند اینها سفارشی سازند و از طرف دیگر هم اکران نمی کنند!» قیدی که انگار دل پری از حاشیه های اکران دارد، می گوید: «چند سال می خواهم فقط بخوابم. آنقدر خسته ام که نمی خواهم هیچ کاری انجام دهم. حاشیه هایی در اکران برای فیلم پیش آمد که با خودم می گویم خدایا کاش هنوز سر فیلمبرداری بودیم. دمای ۵۰ درجه شرایط لوکیشن و تصویربردای را تحمل می کردیم اما الان مجموعه عوامل دارد به گونه ای بر ما تحمیل می شود که بیشتر شکل انتقامگیری دارد تا شرایط طبیعی اکران! این عوامل را اصلاً پیش بینی نکرده بودم.»