مقاومت زنانه در «ویلایی‌ها»/ این زنان محترم جنگ

سرویس فرهنگی فردا: ویلایی ها نام اولین ساخته منیر قیدی است که سعید ملکان تهیه کنندگی آن را بر عهده داشته است. فیلم با موضوع دفاع مقدس و بازی متفاوت طناز طباطبایی، پریناز ایزدیار و ایفای نقش تاثیر گذار ثریا قاسمی توانست توجه منتقدان را در روز سوم جشنواره فیلم فجر به خود جلب کند. (گزارش حاشیه های روز شوم جشنواره را اینجا بخوانید) در ادامه دو نوشته منتقدان پایگاه خبری فردا بر «ویلایی ها» را می خوانید:

زنان محترم جنگ

سید حسام الدین حسینی

فیلم، فیلم جنگ است. منطق جنگ را می‌فهمد. نه جنگ را لوس و شعاری می‌کند نه ادای ضدجنگ درمی‌آورد. اولین فیلم زنان جنگ است که خوشبختانه یک زن آن را ساخته. کارگردانی برای یک فیلم اولی خوب است و محترم. دوربین آرام و است و به‌قاعده. یکی دو هلی شات بی‌جهت دارد که کاش نداشت. حتی اگر فیلم را دوست نداشته باشید شما را با خودش همراه می‌کند و این یعنی فیلم کار خودش را کرده است.

بعضی از اهالی جنگ آن‌هایی که در منطقه بوده‌اند و اسلحه به دست داشته‌اند فیلم را به خاطر واقعی نبودنش دوست نداشتند. می‌گویند چنین جایی در جنگ ما نبوده است. ضمن احترام به ذائقه اصیل آن‌ها باید گفت کسانی که جنگ را دیده‌اند و دوربین به دست دارند یا رفته‌اند یا خسته‌اند. حالا تکلیف چیست؟ بگذاریم همان‌ها که خسته‌اند چند سالی یک‌بار فیلم بسازند که با واقعیت جنگ مطابق باشد؟ حقیقت جنگ استقامت و مبارزه و اتکا به ولی است. اگر کمی وقایع دست‌کاری شود اتفاقی برای حقایق نخواهد افتاد.

ویلایی‌ها بدون تردید بهترین فیلم تا این جای جشنواره است. دوربین قیدی ما را به ویلاهای پشت بیمارستان شهید کلانتری می‌برد، پشت جبهه؛ جایی که خانواده رزمنده‌ها «زندگی» می‌کنند تا شوهرانشان به آن‌ها سر بزنند یا خبر شهادتشان برسد. منیر قیدی در این ویلاها زندگی ساخته و این مهم‌ترین چیزی است که فیلم دارد. زندگی است که شخصیت‌ها را می‌سازد. شخصیت ایزدیار، ننه عباس، عزیز، نادره و دوست طباطبایی در فیلم که شیک است و ادایی تا حدی ساخته شده‌اند و ما را با خود همراه می‌کنند؛ اما چیزی که درام را ناقص می‌کند زن داوود با بازی طباطبایی است. ما از گذشته او با داوود بی‌خبریم. چند باری فرصت هست که کارگردان چیزی از گذشته این دو نفر بگوید که نمی‌گوید. این بزرگ‌ترین ضربه‌ای است که فیلم خورده. فیلم قرار است فیلم زن داوود باشد و خانم خیری. وقتی‌که زن داوود انگیزه‌اش روشن نیست، گذشته‌اش روشن نیست و تا آخر هم نمی‌شود تقابل این دو ساخته نمی‌شود. ساخته نشدنی که نزدیک شدن آخر فیلمشان را هم فرمایشی می‌کند و نچسب.

با همه این‌ها فیلم، فیلم جنگ است. هر چند کمی دل‌نازک و زنانه. مثل صحنه‌ای که میگ عراقی با یک کارگردانی قابل‌قبول و در فضایی که التهابش خوب ساخته‌شده، یک محوطه کوچک پر از زن و بچه را به گلوله می‌بندد و هیچ‌کس حتی زخمی هم نمی‌شود. به‌هرحال متشکرم خانم قیدی و منتظر فیلم بعدی‌تان هستم.

مقاومت زنانه

مهدی مافی

«ویلایی ها» بالاخره اولین فیلم خوب جشنواره فجر بود. اثری ساده که بدون هیچ دلیل خاصی می شود دوستش داشت. منیر قیدی، یکی دیگر از کارگردان های فیلم اولی جشنواره امسال، سراغ یک فضای زنانه و کمتر دیده و شنیده شده در حاشیه دفاع مقدس رفته و آن را به خوبی تصویر کرده است. احتمالا خیلی از منتقدان معتقدند که «ویلایی ها» از نظر قصه گویی ضعیف است. تعلیق اول فیلم، خیلی دیر شروع می شود و خود داستان هم شکاف هایی دارد و در پایان جمع بندی دقیقی ارائه نمی کند. اگرچه این مشکلات به فیلم وارد است اما «ویلایی ها» از نظر من یک اثر متکی بر موقعیت است. در این اثر باید به لحظات بیش از کلیت داستان دقت کنیم. فضاسازی هایی که به خوبی شکل گرفته اند و سکانس های بعضا بی دیالوگی که واقعا در اوج هستند. اگر فیلم را دیده اید، سکانس رفتن به پناهگاه و دویدن بچه های خانم خیری با ماسک را به خاطر آورید. یا تمام لحظاتی که شما هم با شخصیت های اصلی، استرس کشیدید تا بفهمید این بار «هایز» کدام خبر بد را آورده است.

از طرف دیگر، با این که «ویلایی ها» اثری در ژانر دفاع مقدس به حساب می آید اما نگاه زنانه کارگردانش با قاب های رنگی و پر از گل و گیاه در آن فضای خاکی، جذابیت های بصری اثر را هم بالا برده است. ضمن این که به طور کلی فیلمبرداری «ویلایی ها» بر خلاف خیلی از آثار دیگر جشنواره منطق دارد و کارگردان فقط برای بازی، از دکوپاژ استفاده نکرده است. منیر قیدی بدون شک به صداگذاری در فیلمش هم خیلی دقت کرده. طوری که گاهی صدای محیط، خود، کار موسیقی متن را انجام می دهد. بازی های درخشان طناز طباطبایی و پریناز ایزدیار می تواند آنها را در قامت نامزدان سیمرغ مطرح کند.

«ویلایی ها» در عین نشان دادن نقش پر رنگ زنان در پشت جبهه ها، مظلومیت آنها، مشکلاتی که جنگ برایشان به وجود آورده و مقاومت آنان را هم به تصویر می کشد تا به صورت مشخصی از فیلم های ضد جنگ فاصله بگیرد. مقاومتی که جنسش با مقاومت مردان متفاوت است اما با هر دیدی که بنگریم، باز همان مقاومت است. این بار اما یک مقاومت زنانه.