سینمای ایران خیانت را فراموش می‌کند

روزنامه جوان: از ترور‌هاي دهه 60 و خون‌هاي آلوده به ويروس ايدز تا نوجواني كه عشق فيلمساز شدن دارد، جزو آثاري هستند كه در جشنواره فيلم فجر امسال به چشم مي‌آيد؛ آثاري كه نسبت به سال‌هاي پيش ليست متنوع‌تري از مضامين و موضوعات را در بر مي‌گيرند. می‌توان مدعی شد ويروس مضاميني چون خيانت و قصاص كه طي سال‌هاي گذشته مثل خوره به جان سينماي ايران افتاده بود، امسال شيب ملايم‌تري به خود گرفته و تا حدودي مي‌توان گفت سينماي ايران از خيانت فاصله گرفته است. دو سال پيش و در جريان سي‌و‌سومين جشنواره فيلم فجر بود كه روزنامه انگليسي گاردين در تحليل اين رويداد هنري در ايران نوشت: طلاق، سقط جنين، خيانت و تجمل‌گرايي اصلي‌ترين تم جشنواره فيلم فجر امسال را تشكيل مي‌دهند و مي‌توان گفت فيلم‌هاي امسال از ضعيف‌ترين فيلم‌هاي چند سال اخير به شمار مي‌روند. اين نشريه در گزارشي به عنوان «خودرو، مواد مخدر و تجردگرايي، جشنواره فيلم فجر امسال را احاطه كردند» فيلم‌هاي آن سال جشنواره را مورد بررسي قرار داد و نوشت: ظاهراً فيلم‌هاي امسال و برندگان آن تنها به فكر فروش بوده‌اند و در اين فيلم‌ها بسياري از داستان‌هاي تكراري و بدون مفهوم با موضوعاتي از جمله مواد مخدر و اعتياد و خيانت ديده مي‌شوند.

تمركز فيلمسازان ايراني به مضامين تلخ و نااميد‌كننده آنچنان فزوني گرفته بود كه حتي رسانه‌هاي غربي نيز با ديده تعجب به آن مي‌نگريستند اما با نگاه به برخي از آثار حال حاضر جشنواره فيلم فجر به نظر مي‌رسد اين رويكرد غيرسازنده تا حدودي فروكش كرده است. تنوع مضامين فيلم‌ها تا حدودي اين مسئله را نشان مي‌دهد كه فيلمسازان دست از منفي‌گرايي افراطي در سينما كشيده‌اند. جشنواره فيلم فجر ويترين يك سال تلاش سينماگران ايراني قلمداد مي‌شود و اين ويترين طي سال‌هاي اخير جلوه خيلي موجهي نداشت اما به نظر مي‌رسد امسال اين ويترين از وجهه مناسب‌تري برخوردار است.

براي مثال محمد‌حسين مهدويان كه سال گذشته با فيلم سينمايي ايستاده در غبار سيمرغ بلورين بهترين فيلم جشنواره سي و چهارم را به خود اختصاص داد امسال با فيلم ماجراي نيمروز در جشنواره حاضر است. علاقه مهدويان به تاريخ معاصر و برهه انقلاب اسلامي باعث شده اين فيلمساز نگاه‌ها را به خود جلب كند از اين لحاظ كه او از سبك و مضموني متفاوت با آنچه در سينماي ايران رويكرد غالب قلمداد مي‌شود، بهره مي‌برد و جنسي متمايز از سينما را ارائه مي‌دهد. سريال «آخرين روزهاي زمستان» و در ادامه آن فيلم «ايستاده در غبار» فصل جديدي را از بيان تاريخ معاصر در سينما و تلويزيون ايران به وجود آورد؛ اتفاقي كه اقبال مردم و منتقدان را به همراه داشت. او پس از سال‌ها با خلق ايده‌هاي ناب پا به سينماي دفاع مقدس و انقلاب گذاشت و با وجود راه دشوار پيش رو به دام كليشه‌هاي شكست خورده اين سينما نيفتاد. فيلم جديد او ماجراي ترور‌هاي دهه 60 و فضاي ملتهب آن روزهاي كشور را روايت مي‌كند. نقطه قوت اين اثر همچون آثار قبلي او فضاسازي‌هاي نزديك به واقعيت است. همان گونه كه از تصاوير منتشر شده اين فيلم پيداست مهدويان زمان زيادي را براي خلق موقعيت‌ها بر اساس ماجراهاي واقعي صرف كرده و به احتمال زياد در اين فيلم باز هم شاهد طراحي صحنه سطح بالايي خواهيم بود.

حوزه هنري پس از آنكه سال گذشته جز مشاركت در فيلم دلبري هيچ اثر سينمايي ديگري را روانه جشنواره نكرد، امسال با فيلم «بيست و يك روز بعد» و اعتماد به يك فيلمساز جوان پا به دوره سي و پنجم جشنواره فيلم فجر گذاشته است؛ اثري كه باشگاه فيلم سوره حوزه هنري تهيه‌كنندگي آن را برعهده دارد، نهادي كه پيش‌تر در حوزه فيلم كوتاه آثاري را توليد كرده بود. كساني كه در حوزه فيلم كوتاه فعاليت دارند بدون شك محمدرضا خردمندان را يكي از بهترين‌هاي اين حوزه مي‌دانند؛ كسي كه براي فيلم كوتاه «پدر» جايزه جشنواره فيلم كوتاه را گرفت و تا كنون آثار اجتماعي فراواني را با نگاهي خاص توليد كرده است. اين فيلم كه به اذعان خود خردمندان به نوعي ادامه «پدر» به حساب مي‌آيد، فيلمي اجتماعي و قصه پسر نوجواني است كه عشق فيلمساز شدن دارد. امسال نيز احتمالاً بايد شاهد رونمايي از فيلمساز جوان ديگري باشيم كه با اثر خود اميدها را به سينماي ايران زنده مي‌كند.

فيلمساز نام‌آشنا و كهنه‌كار سينماي ايران پس از «ايران‌برگر» باز هم موضوعي ملي را دستمايه كار خود قرار داده است تا نشان دهد خالق «در چشم باد» همچنان حرف‌هايي براي دفاع از ملت خود دارد. خون‌هاي آلوده كه از طريق يك شركت فرانسوي و به واسطه آنها ويروس ايدز وارد كشور شد، موضوع فيلم اخير جعفري‌جوزاني است؛ فيلم پربازيگري كه با وجود سوژه حساس و ملتهبش در فضايي آرام توليد شد. بايد منتظر ماند تا مشخص شود اين فيلم كه بار همه كم‌كاري سينماگران ايراني در اين سال‌ها در خصوص اين اتفاق ناگوار را به دوش مي‌كشد تا چه ميزان از عهده بيان ماجرا بر‌آمده و به كدام بعد اين حادثه تلخ پرداخته است.

امسال شاهد فيلمي با موضوع فتنه ۸۸ و مسائل اجتماعي مربوط به آن خواهيم بود؛ فيلمنامه‌اي كه مهدي آذرپندار نوشته و مسعود اطيابي آن را كارگرداني كرده است. اين فيلم بيش از ساير آثار با اين موضوع به زمينه‌ها و تأثيرات اجتماعي اين اتفاق پرداخته است. اين اثر كه محصول انجمن سينماي انقلاب و دفاع مقدس است در زمان توليد با حواشي مختلفي از جمله انصراف برخي بازيگران و فشار برخي گروه‌ها در سينما به عوامل آن مواجه شد اما به مرور و با تدبير عوامل اين فيلم از گردنه حواشي گذر كرد و به مرحله توليد رسيد. سياسي‌ترين فيلم جشنواره امسال كوششي است براي روايت اتفاقات آن روزهاي تهران و بيان برخي واقعيت‌ها كه عده‌اي كوشيدند با كمك رسانه‌هاي غربي آنها را وارونه جلوه دهند.

بدون شك فيلم «قاتل اهلي» جنجالي‌ترين فيلم در زمان توليد بود؛ فيلمي كه اخبار ضد‌و‌نقيضي در خصوص فرآيند توليد آن و اختلافات ميان قوچاني به عنوان تهيه‌كننده و كيميايي در مقام كارگردان منشتر مي‌شد. با اين حال اين كشمكش‌ها با وساطت خانه سينما پايان يافت تا در اين جشنواره شاهد فيلمي از مسعود كيميايي باشيم. اين فيلمساز كهنه‌كار پس از فيلم ضعيف و نه‌چندان ديده شده «متروپل» اين بار به سراغ فيلمي با موضوع رانتخواري اقتصادي رفته است؛ موضوعي كه به نظر مي‌توان آن را منطبق با سليقه تهيه‌كننده فيلم هم دانست، چراكه لشكري قوچاني پيش از اين فيلم «خط ويژه» را هم با مضموني شبيه به اين توليد كرده است. تنوع و تكثر مضامين و موضوعات در آثار حال حاضر سينماي ايران نويد فاصله گرفتن سينماي ايران از آثار نااميد‌كننده و تلخ را مي‌دهد. جشنواره سي و پنجم فيلم فجر از 12‌بهمن كار خود را آغاز مي‌كند و تا 22 بهمن ادامه خواهد داشت.