فتنه و استعدادهایی که شکوفا شد/ نگاهی به مهمترین تولیدات هنری مرتبط با فتنه ۸۸

سرویس فرهنگی فردا: تولیدات فرهنگی و هنری یکی از ماندگاترین اسناد باقیمانده در ارتباط با اتفاقات و رویدادهای سیاسی و اجتماعی است که در زمان‌های مختلفی به وقوع پیوسته‌اند. اسنادی که از زاویه نگاه هنرمندان به عنوان چشم بینای جامعه روایت می‌شوند و می‌توانند با استفاده از نگاه موشکافانه هنرمندان به روایت ناگفته‌ها و نیمه‌های پنهان این اتفاقات بپردازند.

فتنه ۸۸ یکی از همین اتفاقات مهم است که از زاویه نگاه هنرمندان بسیاری مورد بررسی قرار گرفته است و نتیجه آن تولید آثار مختلفی در حوزه فیلم، مستند، کتاب، نماهنگ و... بود. آثاری که نویدبخش ظهور چهره‌هایی با استعداد و تازه‌نفس در این عرصه بود.

فرارسیدن سالروز قیام مردمی 9 دی بهانه‌ای شد تا با بررسی مهمترین تولیدات فرهنگی و هنری منتشر شده در ارتباط با فتنه 88، کارنامه هنرمندان کشورمان را برای ثبت درست و بی‌کم و کاست این واقعه و انتقال آن به نسل‌های آینده بررسی کنیم.

مستندسازان فعال و سینماگران کم کار!

اسناد و مدارک تصویری با وجود آن که سابقه بسیار کمتری نسبت به اسناد خطی دارند، همواره به واسطه جذابیت‌های بصری موجود در خود، از قابلیت بیشتری برای جذب مخاطبان برخوردار هستند. شاید به همین خاطر باشد که همیشه انتظاری که در ارتباط با تولید اثر سینمایی، مستند و تلویزیونی در ارتباط با حوادث مختلف وجود دارد، نسبت به سایر تولیدات فرهنگی بیشتر است.

با همین استدلال اگر به سراغ تولیدات سینمای ایران در ارتباط با این موضوع برویم اولین چیزی که توجه ما را به خود جلب می‌کند، کم‌کاری شدید سینماگران در ارتباط با این موضوع است؛ چرا که با گذشت 7 سال از این اتفاق تنها چهار فیلم «قلاده‌های طلا» ساخته ابوالقاسم طالبی، «اخراجی‌ها 3» ساخته مسعود ده‌نمکی، «پایان نامه» ساخته حامد کلاهداری و «ماه گرفتگی» ساخته مسعود اطیابی پیرامون این موضوع تولید شده‌اند. رقمی که در برابر تولیدات انبوه سینمای ایران در این 7 سال، تقریبا صفر است!

هر چند که بحث در مورد دلایل و چرایی این کم‌کاری در سینمای ایران خود موضوعی است که می‌توان در چندین مطلب به واکاوی آن پرداخت، اما به نظر می‌رسد در این برهوت بی‌توجهی سینماگران به رویدادهای مهم تاریخ معاصر کشورمان، مستندسازان با انتخاب مسیری متفاوت سعی در جبران این نقطه ضعف همکارانشان دارند. تلاشی که با شکل‌گیری جشنواره مردمی فیلم عمار شکل منسجمی‌تر به خود گرفت و زمینه‌ساز تولید آثاری متنوع در این حوزه شد.

«یزدان تفنگ ندارد» ساخته حسین شمقدری اولین مستند جدی تولید شده در ارتباط با این موضوع بود که توسط جمعی از دانشجویان داشنگاه صنعتی شریف تولید شد و بازخوردهای بسیاری در مجامع دانشگاهی داشت.

این مسیر در ادامه توسط مستندسازان دیگری ادامه پیدا کرد و ثمره آن تولید بیش از 10 مستند در ارتباط با فتنه 88 بود که آثاری چون «پایان مدارا» ساخته‌ی محمدحسن روزی طلب، «تقلب واقعی» ساخته نادر طالب‌زاده، «خواب آشفته» ساخته سهیل کریمی، «ایران سبز» و «دخترلر» ساخته محمدرضا دهشیری، «انتخاب دهم» ساخته مهدی نقویان، «خیابان شهادت» ساخته محمدرضا علیمردانی، «دوپینگی‌ها» ساخته محمدصادق باطنی، «من مدیر جلسه‌ام» ساخته سیدمقداد سیدصالحی، «نماز جمعه تاریخی» ساخته محمدتقی رحمتی، «دیدار در تاریکی» ساخته ایمان گودرزی، «ما بیشماریم» ساخته سیدمحمد محمدی سرشت و «کمان بی‌زه» ساخته محمدرضا محمدی نجات از جمله مهمترین آثار تولید شده در این زمینه هستند.

البته در این میان از برخی از آثار داستانی تولید شده در ارتباط با فتنه نیز غافل شد. آثاری که برای اکران در سینماها ساخته نشدند ولی نمایش آن‌ها در تلویزیون و فضای مجازی با بازخورد خوبی روبرو شد که یکی از بهترین نمونه‌های آن فیلم داستانی «لکه» به کارگردانی محمدباقر مفیدی‌کیا است. اثری که روایتگر ماجرا رویارویی مادر یکی از کشته شدگان فتنه ۸۸ با سیاستمداری است که در فتنه با حضور در صف مخالفین نظام، مشروعیت آن را زیر سوال می‌برد و حالا در دولت جدید قرار است سمت بالایی بگیرد.

دست پُر بازار کتاب در ارتباط با فتنه

بعد از فتنه سال 88، موج گسترده‌ای از تحقیق و پژوهش در ارتباط با مسئله فتنه در کشورمان صورت گرفت. تحقیقاتی که منجر به تولید کتاب‌ها و مقالات متعددی شد که برخی به طور مستقیم و برخی به شکل غیرمستقیم به بررسی این موضوع پرداختند. درواقع اگر بخواهیم آثار تولید شده در این زمینه را دسته بندی کنیم می‌توانیم این کتاب‌ها ذیل شش بخش کلی سخنان رهبری در مورد بصیرت و فتنه 88، آثار تحلیلی در مورد فتنه، اسناد و مدارک موجود در ارتباط با انتخابات دهمین دوره ریاست جمهوری، تحلیل گفتمان وقایع سال 88، نقش خواص در حوادث پیش آمده در فتنه و کتاب‌های شعر و طنز مرتبط با فتنه تقسیم‌بندی کنیم.

برخورد با فتنه و فتنه‌گر، بصیرت و استقامت، کالبدشکافی فتنه هشتاد و هشت و نقشه نقش بر آب از جمله مهمترین کتاب‌هایی هستند که براساس بیانات مقام معظم رهبری و با هدف بررسی مواضع و تحلیل‌های ایشان در ارتباط با حوادث پیش آمده در فتنه 88 و همچنین راهکارهای رهبری برای خروج از فضای فتنه و دلایل تاکید ایشان بر افزایش بصیرت در میان مردم و نخبگان به رشته تحریر درآمده‌اند.

همچنین آثاری چون «موج فتنه: از جمل تا جنگ نرم» نوشته احمدحسین شریفی، «نظریه فتنه» نوشته روح‌الله حسینیان، «تیغ دو دم» نوشته مهدی همازاده‌ابیانه، «شنبه پس از انتخابات» نوشته محمدسعید کاوه، «جامعه‌شناسی 22 خرداد» نوشته پرویز امینی، «شورش اشرافیت بر جمهوریت» نوشته حمیدرضا اسماعیلی، «دایره قرمز: روایتی تحلیلی از فتنه 88» نوشته مهدی محمدی و «سرگذشت سه ساله اصلاحات و ضد اصلاحات» نوشته محمد ایمانی نیز که در طی این سال‌ها بارها در نوبت تجدید چاپ قرار گرفته‌اند، بخش دیگری از آثاری هستند که در ارتباط با فتنه 88 تولید شده‌اند.

وقتی جوان‌ترها کم‌کاری پیشکسوتان را جبران می‌کنند

موسیقی یکی دیگر از عرصه‌هایی بود که گروهی از هنرمندان کشورمان برای تولید آثاری در ارتباط با فتنه 88 از آن استفاده کردند. هر چند که در این حوزه نیز همانند سینما، غلبه نگاه روشنفکری و پرهیز چهره‌های شاخص از تولید آثاری مرتبط با این موضوع نشان از معضلی عمیق و ریشه‌ای در زمینه آثار موسیقیایی کشور دارد که بررسی آن در این مقال نمی‌گنجد، اما مرور آثار تولید شده در این عرصه نشان می‌دهد که می‌توان برای تولید این‌دست از آثار به توانایی‌های موجود در نسل جوان موسیقی کشور اعتماد کرد.

قطعه موسیقی «عهد ایران» جزو نخستین آثاری بود که در واکنش به فتنه سال 88 تولید و منتشر شد. سیدحسین شهرستانی شاعر این اثر است. احمدعلی راغب به عنوان ملودی ساز و محمدرضا عقیلی در مقام تنظیم کننده، سایر سازندگان این قطعه هستند که توسط گروه کر اجرا شده است.

انتشار این قطعه و آغاز مسیر تولید قطعات مختلف موسیقی در ارتباط با فتنه 88 زمینه‌ساز تولید آثار شاخص دیگری در این زمینه شد که «جان بیدار» با صدای محمد عبدالحسینی خواننده توانمند موسیقی سنتی کشورمان یکی از آن‌ها بود. قطعه‌ای ترانه آن حاصل همکاری مشترک محمدمهدی سیار و میلاد عرفان پور دو شاعر جوان کشورمان بود و باشگاه ترانه و موسیقی راه تهیه کنندگی آن را برعهده داشت.

ترانه «قلاده‌های طلا» با صدای حامد زمانی که به عنوان تیتراژ پایانی فیلم سینمایی «قلاده‌های طلا» منتشر شد نیز اثری در ارتباط با فتنه 88 بود که سرآغاز ورود حامد زمانی به دنیای حرفه‌ای خوانندگی شد.

«شب حادثه» با صدای اسفندیار قره باغی، «هنوز» با صدای فریدون بیگدلی، «خیابان شهادت» با صدای امیرحسین سمیعی، «جنگل» با صدای عباس کیهانی، «یاران همدل» با صدای محمد عبدالحسینی، «تصویر غیرت» با صدای ساسان نوذری، «9 دی» با صدای حامد زمانی و «بیداری ایران» با صدای نیما مسیحا از دیگر آثاری هستند که در ارتباط با فتنه 88 تولید شده‌اند.

البته آثار و تولیدات فرهنگی و هنری مرتبط با فتنه 88 صرفا محدود به عرصه‌هایی چون سینما و کتاب و موسیقی نمی‌شود و تاثیر آن را می‌توان در سایر رشته‌های هنری همچون نقاشی و کاریکاتور، طراحی پوستر، تولید کلیپ و... نیز مشاهده کرد که باعث کشف استعدادهایی جدید در هرکدام از این شاخه و ایجاد فرصتی برای بروز توانایی‌های آن‌ها شد.

در ادامه و برای پایان این گزارش تعدادی از کاریکاتورها و پوسترهای طراحی شده با موضوع فتنه را خواهید دید: