واکنش افخمی به نقد فراستی درباره کارگردانی «متولد ۶۵»

خبرگزاری فارس:برنامه سینمایی «هفت» شب گذشته در بامداد شنبه 4 دی ماه با موضوع بررسی مدیریت سینمای دولتی روی آنتن زنده شبکه سه سیما رفت. بهروز افخمی، مجری «هفت» در ابتدای این برنامه درگذشت جعفر والی، بازیگر و کارگردان پیشکسوت سینما و تئاتر و نیما طباطبایی، مستندساز کشورمان را تسلیت گفت. «هفت» در ادامه با حضور مسعود فراستی، منتقد سینما و مجید توکلی، کارگردان فیلم سینمایی «متولد 65» به نقد و بررسی این فیلم پرداخت. مجید توکلی در ابتدای این میز نقد بیان داشت: فیلم 1 میلیارد و 260 میلیون تومان تاکنون فروش داشته است. در حال حاضر فیلم در 6-7 سالن با سانس های شلخته در حال اکران است. تلاش زیادی کردم تا این فیلم در یک سینما به نمایش مرتب خود ادامه دهد تا مخاطب خود را حفظ کند اما مقدور نشد. من از وضع موجود اکران گلایه شدید دارم. این گلایه را اخیرا به یکی از مدیران سینمایی کردم اما در کمال تعجب آن مدیر به من گفت شما خیلی پرتوقع اید! در ادامه مسعود فراستی در نقد فیلم گفت: مستقل از میزان فروش و استقبال مخاطب ببینیم یک فیلم اولی برای فیلمش چه کار کرده و چه باید می کرد! اولین مسئله فیلمنامه است. فیلمساز ما باید بداند فیلمنامه اساسی ست و باید روی آن کار جدی کرد. فیلم یک پلات مرکزی دارد. پلات اصلی به خودی خود بد نیست. مشکل عدم ادامه آن است. یعنی در سطح ایده می ماند. در اجرا باید پروار شود و اجزا پیدا کند و هر لحظه جدی تر گرفته شود و باعث تعجب ما شود. اما فیلمنامه این سیر را طی نمی کند و از یک بازی ساده به یک بازی پیچیده تبدیل نمی شود و ما را در تعلیق نمی برد. بازی خوب پدرام شریفی که فیلم را نگه داشته است. در ادامه توکلی پاسخ داد: خیلی ها با شنیدن آمدن من به برنامه «هفت» اصرار داشتند که مانع شوند. اما من فکر می کنم این ماجرا، ماجرای درستی است و ما باید یاد بگیریم باهم حرف بزنیم. هم من هم نویسنده معتقد هستیم که این قصه بکر، جای تامل و پرداخت بیشتر داشت. در شرایطی که ارتباطی با این میز ندارد، گاهی فرصت فیلمسازی برای یک فیلم اولی پیش می آید و اگر به آن بها ندهی، از دست می رود. اما برخی نیز درباره کشش فیلم مشورت هایی می دادند. مثل رامبد جوان که بسیار از او مشورت گرفتم معتقد بود باید یک قتل صورت گیرد! اما من فکر می کنم درگیری هایی که بین دختر و پسر شکل می گیرد این کشش را ایجاد می کند. توقعاتی که دختر داشت اما پسر دروغ گفت. توکلی ادامه داد: من اگر بار دیگر این فیلم را بسازم دیگر این سکانس بیرون رفتن دو کاراکتر دختر و پسر از خانه را نمی سازم. این ارتباطی به فیلمنامه ندارد و تصمیمی بود که ما در تیم تولید گرفتیم که اشتباه بود. در ادامه فراستی بیان داشت: درست است که فیلم تنها روی دو پلات استوار است، اما همین دو خط انقدر جذاب است که برخی از مخاطبان را پای فیلم بنشاند. اما کارگردان کاری برای نگه داشتن مخاطب پای فیلم نکرده است. اساسا کارگردانی فیلم تلویزیونی است. تمام پی او وی های فیلم غلط است. یعنی ابدا یک پی او وی درست در فیلم نیست و مشخص نیست از نگاه چه کسی نگاه می کنیم. همین طور دکوپاژ، جای دوربین و نوع لنز. بازی گرفتن کارگردان از پدرام شریفی و صاحب خانه خوب است اما باقی بازی ها خیلی کلیشه است. بازی های با آینه هیچ کاری در فیلم نمی کند و در میزانسن کاملا بی معنی است. جای دوربین در آپارتمان، طراحی صحنه، کات ها، پی او وی ها و لنزها نشان از کارگردانی ضعیف کار دارد. به نظرم تمرین و یک پشت فیلم کوتاه کم دارید. در ادامه افخمی خطاب به فراستی گفت: لفظی بکار بردی که در شان منتقد نیست. گفتی کارگردانی فیلم تلویزیونی است. این فیلم تحت هیچ شرایطی ممکن نبود که سینمایی بشود چون موضوع سینمایی نیست. در این صورت کمی بی انصافی است که بگوییم کارگردانی تلویزیونی ست وقتی قصه و موضوع اساسا امکان سینمایی شدن نداشته باشد. توکلی نیز خاطرنشان کرد: من اگر به عقب برگردم «متولد 65» را برای ساخت فیلم اولم انتخاب نمی کنم و به سراغ فیلمنامه ای با لوکیشن های متعدد می رفتم تا اینقدر مجبور نباشم به دنبال زوایا و نگاه های غیرتکراری در یک لوکیشن باشم. تجربه و کارکردن در تک لوکیشن برای یک فیلم اول خیلی کار دشواری است و این در سینمای ما عرف نیست. کارکردن 40 روزه در یک لوکیشن برای کسی که تجربه اولش است و نگه داشتن گروه و دکوپاژ کار بسیار دشواری است. پشت فیلم کوتاه هرچقدر هم قوی باشد اما این سختی را جبران نمی کند. بسیاری از ضعف ها در فیلم های با لوکیشن های زیاد مخفی می شود و دیده نمی شود. این کارگردان نهایتا گفت: تنها چیزی که در «متولد 65» بر روی آن ادعا دارم، روی حال و هوای فیلم است. روی حس کاراکترهای فیلم ادعا دارم و خودم در آن راضی ترینم. فراستی نیز نهایتا بیان داشت: به نظرم فیلم قبل از بد نیست. قطعا از بسیاری از فیلم مثل «خشکسالی و دروغ» و... بهتر است. مجموعا خوب بود. بررسی مدیریت سینمای دولتی «هفت» در ادامه در میزگردی با حضور محمود اربابی و حبیب ایل بیگی به بررسی مدیریت سینمای دولتی پرداخت. افخمی در ابتدای این میزگرد بیان داشت: فیلم دولتی یا حاکمیتی یعنی فیلمی که 100 درصد به وسیله دولت سرمایه گذاری، تعیین موضوع و تولید شده باشد، هم خوب و هم لازم است. چون هر فیلمی را بخش خصوصی تمایل ندارد بسازد یا نیاز به بودجه کلان دارند و قرار است الگو شود و اساسا بخش خصوصی امکانش را ندارد. لذا در همه جای دنیا دولت ورود می کند. بنابراین ساخت فیلم دولتی هم لازم، هم معمول و هم غیرقابل حذف است. اما فیلم نیمه دولتی، فیلمی است که با دخالت نهادهای نابلد دولتی یا حکومتی تولید می شود و به مرور سبب میشود فیلم ها از وابستگی به گیشه و استقبال مخاطبان بی نیاز شوند و تضعیف سینمای خصوصی را نیز در پی خواهد شد. سیاست حمایتی فارابی برای تولید فیلم در ادامه حبیب ایل بیگی بیان داشت: سال گذشته بنیاد سینمایی فارابی چیزی در حدود 24- 25 میلیارد تومان را برای حمایت از تولیدات سینمایی در نظر گرفت. فارابی از سرمایه گذاری کامل و تهیه کنندگی در آثار سینمایی خود را جدا کرده و به صورت وام تعداد بیشتری از فیلم ها را پوشش دهد. الان این کمک بصورت وام از 30 تا 500 میلیون تومان متغیر است. امسال نزدیک به 60 فیلم را به همین شیوه توانسته حمایت کند. این تکثر را در میان مخاطبینی که از بنیاد فارابی حمایت گرفته اند می بینیم و دیگر نقدی که همواره به فارابی وارد می شد که چرا تنها از برخی فیلمسازان خاص با بودجه های کلان حمایت می شود، نمی شود. ایل بیگی ادامه داد: با این وجود ما حاضر به اهدای وام به حتی برخی فیلم هایی که مجوز نمایش گرفته اند، نشدیم. چون به هر حال فارابی نیز در حمایت خود دارای سیاست هایی ست. البته برخی فیلم ها برای ساخت حتی به فارابی برای دریافت وام مراجعه نمی کنند. چون سرمایه گذار دارند. اما بوده اند فیلم هایی نیز که مراجعه کردند اما برای حمایت از آنها موافقت نشد. در ادامه محمود اربابی بیان داشت: این تصور عمومی که سینمای دولتی یا حمایت های دولتی برای سینما همگی به نتیجه نرسیده است، یک بحث قطعی است اما میزانش محل بحث است که به عقبه سینمای کشور مرتبط است. وقتی شما سیاست هایی را از سال های 60 بنیان می گذاری، نمی توان نتایج دیگر گرفت و باید با همان زیر ساخت ها پیش رفت. حوزه هایی که دولت در حوزه سینما ورود کرده است سه بخش است. سیاست گذاری، نظارت و تولید. به نظر می آید حمایت های دولت در حوزه تولید سینما در سال هایی نیز موثر بوده است. اما امروز از سینمای دولتی به عنوان یک برچسب استفاده می کنیم که مسئله ای را حل نمی کند. ورود دولت به سینما لازم و اجتناب ناپذیر است وی افزود: از گذشته این مسئله بود که دولت باید با مسئله ورود نهادهای حاکمیتی بعضا نابلد به حوزه سینما چگونه برخورد کند؟ اساسا انقلاب و دولت ما سینما را به عنوان یک مسئله سرگرمی مطرح نکرده است. به عنوان فرهنگ و رسانه مطرح کرده است. و این فرهنگ را نیز هیچ کس جز دولت نمی داند و مبلغ نیست. بنابر این نمی توان گفت این دولت نباید در سینما دخالت و ورود کند. مسئله چگونگی این ورود است. این کارشناس سینما افزود: تعریف جمهوری اسلامی از سینما، یک سینمای پرقدرت است که رابطه گرمی با مخاطبش داشته باشد. اساسا هیچ یک از سازمان ها و نهادها بطور مستقل نمی توانند درخواست ساخت فیلم کنند. چون پروانه ساخت به شخص داده می شد. لذا آن فرد پیش از این با آن سازمان یا نهاد صحبت هایش را کرده بود. حالا یا بخشی یا تمام سرمایه اش را تامین می کرد. این بخشی باید تعریف شود. بنده نیز معتقدم اگر دولت با کسی شریک شود، قطعا دولت است که ضرر می کند و شخص فیلم خود را می سازد. بخش خصوصی نیز به مسائل و دغدغه های شخصی خود می پردازد و تنها به دنبال این است که خطوط قرمز را رد نکند. لذا نهادهای حاکمیتی نباید از سرمایه گذاری در فیلم ها ممنوع شوند و اساسا خلاف قانون نیست! ایل بیگی نیز در این خصوص بیان داشت: همه جای دنیا این مرسوم است که شخصی ایده اش را می برد پیش یک نهادی و حمایت می گیرد. حتی می تواند مستقیما به تبلیغ آن نپردازد و صرفا ایده اش جذاب باشد. لذا این ورود نهادهای دولتی نه خلاف قانون است و نه باید ممنوع شود. مسئله این است که اطلاعات باید اشتراک گذاشته شود که شاهد دور زدن نهادها توسط اشخاص نباشیم. در ادامه بهروز افخمی بیان داشت: به گفته شما پس می توان نتیجه گرفت نه می شود نهادهای حاکمیتی نابلد خارج از دولت و نه حتی دولت را از سینما خارج کرد و نه حتی بد است. چون در سال هایی این اتفاق نتایج مثبت نیز داشته است. با این اوصاف به دلیل اینکه این وضعیت خوب است یا راه قانونی برای برطرف کردن آن وجود ندارد، پس باید به همین شیوه ادامه داد؟ با این وجود وزارت ارشاد بدین دلیل که نهایتا پروانه ساخت را برای فیلم ها صادر می کند، باید پاسخگوی ورود نهادهای نابلد بسیاری با پول دولتی به حوزه تولید سینما و آثار خروجی آن باشد. وظیفه ارزشیابی معاونت نظارت و ارزشیابی باید تقویت شود ایل بیگی در پاسخ به این پرسش گفت: وظیفه ما ارزشیابی و نظارت است اما متاسفانه سالهاست که تنها وظیفه نظارت از ما خواسته شده است و این معاونت را به این نظارت تقلیل داده ایم و به ارزشیابی ورود نکرده ایم. این بند را در آیین نامه شورای نمایش داریم که اگر فیلمی سطح نازلی به لحاظ کیفیت فنی و هنری داشت می توان به آن پروانه نمایش نداد. هرچند تاکنون بنای شورا بر این بوده که وارد اینگونه ارزشیابی نشود. امروز آنچه که مهم است این است که ما در آن نهادهای دولتی و حاکمیتی این مسئله ارزشیابی را وارد کنیم تا آن نهاد در قبال پولی که به آن فرد می دهد، بررسی کند که این فیلمساز می تواند موفق باشد در آثار قبلیش موفق بوده و به لحاظ فنی چقدر توانمند است. معاون نظارت و ارزشیابی سازمان سینمایی افزود: ما در پروانه ساخت حداقل هایی را در نظر می گیریم و اگر قرار باشد بررسی دقیق کنیم تبعاتی خواهد داشت و اتلاف داریم و نهایتا منجر به خروج سرمایه گذار می شود. چون الان بسیاری از تهیه کنندگان از فیلمساز سرمایه گذار می خواهند. پروانه ساخت حداقل تضمین برای سرمایه گذار است و الان هیچ سرمایه گذاری بدون پروانه ساخت حاضر به حمایت از فیلمساز نیست. آیا پروانه ساخت متضمن تولید فیلم خوب است؟ در ادامه اربابی: مسئله این است آیا پروانه ساخت می تواند راه آغازی برای این مشارکت باشد و تضمین تولید فیلم خوب با حمایت یک نهاد دولتی را بدهد؟ من با پروانه ساخت مخالف هستم و به نظرم باید حذف شود. چرا وزارت ارشاد پروانه ساخت را برنمی دارد؟ چون گمان می کند هزینه ها را کاهش می دهد. درصورتی که نه تنها به افراد نابلد اطمینان می دهند، بلکه زمینه ورود افراد خطرناک و کلاه بردار را به سینما باز می کند. افخمی نیز در این خصوص خاطرنشان کرد: چرا شما باید بابت همه فیلم هایی که با حمایت دولت سرمایه گذاری شده اند و توقیف شده اند پاسخگو باشید و مسئولیتش را به گردن بگیرید؟ چرا شما سیاست های خود را منطبق بر تهیه کنندگان نابلدی در نظر می گیرید و سعی در حفظ امنیت شغلی آنها دارید؟ ایل بیگی: در همان حدی که پروانه ساخت می دهیم پاسخ‌گوییم ایل بیگی خاطرنشان کرد: واقعیتش این است که این یک درجه بندی است و شورای عالی تهیه کنندگان باید این درجه بندی را برای اعضایش بکند. بله مسئله این است که آیا واقعا تولید 100 فیلم 400 تهیه کننده می خواهد؟ بالاخره در دوره هایی برای یارکشی و قوی کردن صنوف تهیه کنندگان در را باز کردند و برخی را وارد کردند، اما ما امروز برای ورود افراد جدید تهیه کننده به عنوان اصلی ترین عنصر سینما، با شورای عالی تهیه کنندگان راه هایی را پیش گرفته ایم که این مسیر سخت تر شود. ما در همان حدی که پروانه ساخت می دهیم پاسخگوییم. باید دید فیلم در نهایت تا چه میزان به فیلمنامه وفادار بوده است. در ادامه افخمی گفت: اما فیلمسازانی که امروز فیلم شان توقیف شده است می توانند نزد قوه قضاییه برای عدم نمایش فیلمی که پروانه ساخت گرفته است، شکایت کنند! عدم الزام شورای پروانه نمایش به اکران فیلمهای با پروانه ساخت ایل بیگی نهایتا خاطرنشان کرد: طبق قانون، شورای پروانه نمایش الزامی ندارد تا فیلم دارای پروانه ساخت را نمایش دهد. به هرحال می تواند یک نفر این آیین نامه را درست نداند و نزد قوه قضاییه از همین آیین نامه هم شکایت کند. اما ما به عنوان مجریان قانون تا زمانی که قانون پابرجاست باید آن را اجرا کنیم. برنامه سینمایی «هفت» هر هفته جمعه شب ها با اجرا و سردبیری بهروز افخمی روی آنتن زنده شبکه سه سیما می رود.