از بقیه برنامه‌های کتاب تلویزیون مردمی‌تر هستیم/ درد دل اصلی نویسنده و ناشر اقتصاد است

سرویس فرهنگی فردا؛ فاطمه قربان نیا: کتاب و کتابخوانی جزو حوزه هایی هستند که ظرافت های خاصی را برای جذب مخاطب عام و تاثیر گذاری مثبت در میان اقشار مختلف جامعه لحاظ میکند.

شابک از معدود برنامه های رسانه ملی با محوریت کتاب و کتابخوانی است که توانسته رضایت نسبی بینندگان را کسب کند و راه را برای ادامه ی فعالیت خود هموار سازد.

به همین بهانه به سراغ رحیم صادق پور تهیه کننده ی شابک رفتیم و در مورد این برنامه گفت و گوی کوتاهی با او داشتیم.

●از چه ابزارهایی برای جذابیت بخشی به برنامه و جلب نظر بینندگان استفاده کردید؟

چون محوریت اصلی برنامه ما ترویج کتاب و کتابخوانی هست سعی کردیم در بین مردم باشیم، یعنی در گزارشات خود سعی کردیم مردم معمولی حضور داشته باشند ، درست است که در مصاحبه های خود یک مصاحبه تخصصی هم با افرادی که در زمینه کتاب فعالیت دارند یا تولید کنندگان کتاب هستند داریم اما با این وجود بخش عمده کار خود را به میان مردم برده ایم، و خواسته ایم خود مردم کتابخوانی را بین یکدیگر ترویج کنند و ما امر و نهی برای کتابخوانی یا انجام یک کار خاص نداشتیم. بدیهی است ضعفهایی هم بوده اما تمرکز اصلی ما حضور مردم است.

●از چه سازوکاری برای معرفی کتاب و مهمانهای برنامه استفاده میکنید؟

ما سعی کردیم کتابهایی را معرفی کنیم که عامه پسند تر هستند، به کتابهای تخصصی کمتر پرداختیم چون بیس کار بر اساس این بوده که کتابها عمومیت داشته باشد و بخش عمده ای از جامعه را در نظربگیرد.

قسمت معرفی مهمانها مقداری تخصصی تر عمل کردیم ، چون خیلی از نویسندگان شناخته شده نیستن، البته یکسری دوستان هستند که کتابهایشان بیشتر دیده شده و به چند چاپ رسیده و بیشتر اسمشان شنیده شده اما در بخش گفت و گوی تخصصی شاید مردم خیلی ها را نشناختند، البته ما سعی کردیم در بخش مهمانها از بازیگران و خوانندگان هم استفاده کنیم مثل همین هفته ی پیش که آقای جمشید جم و سالار عقیلی مهمان برنامه ما بودند یا یکسری دیگر از بازیگران.از این موضوع خواستیم این استفاده را داشته باشیم که دوستانی هم که در این صنف نیستند دغدغه کتاب را دارند که مردم کتابخوان تر شوند.

●شما گفتید در شابک از هنرمندانی مثل جمشید جم دعوت کردید، صرفا حضور این هنرمندان برای این بود که مردم را به پای تلوزیون و دیدن برنامه بکشانید یا واقعا به تاثیرگذاری این افراد در بینش بینندگان اعتقاد داشتید؟

من با تعبیر شما موافق نیستم و اعتقاد ندارم که مردم را بخاطر آقای ایکس یا خانوم ایگرگ پای تلوزیون و دیدن برنامه کشاندیم.اما هدفمان این بود نظرات آنها را هم بعنوان کسانی که در بین مردم طرفدارانی دارند بشنویم.

ما چند وقت پیش کتاب عباس دست طلا که از رزمندگان جنگ هستند و در بیمارستان بستری بودند به همراه نویسنده کتاب خانم معراجی پور به ملاقات ایشان رفتیم، حضور نویسنده یک اتفاق عمومی را رقم زد که نشان میداد عامه ی مردم هم میتوانند یک همچین انجام دهند. یا مثلا در میان اصناف رفتیم و از قصاب و مکانیک و رشته های مختلف نظرشان را در مورد کتاب و کتابخوانی پرسیدیم.

این ادعا که ما از این هنرمندان استفاده ابزاری کردیم را کاملا رد میکنم اما با توجه اینکه این افراد طرفداران خاص خود را دارند و در ژانر خود مثل موسیقی، تئاتر و ...فعالیت میکنند، ما داستان خود را از دیدگاه خودمان و به زبان هنر آنها پرسیدیم یا مثلا شما چه مقدار از کتابهایی که در خانه توسط فرزندتان استفاده میشود اطلاع دارید و در چه موردی مطالعه میکنید.

●ایده ی اولیه برنامه از کجا نشات گرفت؟

ایده ی کار یک پروژه ی مشترک بود بین تلوزیون و مرکز کتاب بسیج.طرح این کار هم با آقای ماندگاران است که ارائه ی این طرح به مرکز کتاب بسیج سپرده شده.

●مشکلاتی که در تولید و پخش برنامه داشتید شامل چه مسائلی می شود ؟

بزرگترین مشکلی که ما در داستان تولید داشتیم این پیش زمینه بود که مردم ما علاقه ای به کتاب ندارند برای ما یک نکته منفی بود که وقتی کار بیشتر جلو رفت دیدیم نه مردم خودشان تمایل به کتاب دارند.

●شما در حین کار باید با مشکلات قشر نویسندگان و ناشران آشنا شده باشید، عمده موضوعاتی که باعث کندی حرکت فرهنگی در کشور میشود را ناشی از چه چیزی می دانید؟

البته صحیح است صنف ناشرین و نویسندگان از لحاظ معیشتی مشکل بیشتری دارند نسبت به دیگر دوستانی که در حوزه کتاب کار میکنند، کلا کتاب و کتاب نوشتن در این صنف بودن شغل پردرآمد نیست.

از خوبی های کار این بود که کسانی که در این ژانر هستند با یک عشقی کار میکنند یا حداقل من اینطور حس کردم که یک حسی به این بخش دارند که هم چنان پای آن کار ایستادند و حمایت کردند.

شاید بتوان گفت یکی از مصائبی که در طول کار داشتیم این بود که دوستانی که در این صنف هستند درد و دل زیاد دارند و این موضوع باعث میشد برنامه از حس و حال واقعی خود دور شود به همین دلیل ما هم به دوستان توصیه کردیم که کمتر به این موضوع بپردازیم که

چه مشکلاتی هست. در این میان ما به چند نکته توجه داشتیم، اولا ما سعی کردیم این افراد که نقش مهمی در بهبود فرهنگ کتاب خوانی ایفا میکنند را به مردم معرفی کنیم و بعد با معرفی کتاب مردم را ترغیب به این چرخه ی تولید کتاب کنیم.

●اثرپذیری برنامه را در میان مردم چطور ارزیابی می کنید؟

من از میزان فروش کتاب اطلاع دقیق ندارم. ما ارتباط دو سویه ای بین خودمان و مردم گذاشتیم و مطلع نظرات مردم هستیم و مثل تمام برنامه های تلوزیونی همه ی راههای ارتباطی را برقرار کرده ایم و مشاهده کردیم که بازخورد مثبتی داشته و هفتاد تا هشتاد درصد بازخورد مثبت برنامه را از مردم دیدیم و با نظرات و پیشنهاداتی که مردم برای برنامه میفرستادند این حس را داشتیم که برنامه جایی در میان مردم باز کرده.

●در صحبت های خود تاکید زیادی به حضور مردم در تصمیم سازی های برنامه داشتید، با این وجود تا چه حد نظرات مردم را در بهتر شدن کار خود لحاظ می کنید؟

نظرات مردم در اتاق فکر برنامه مطرح میشود و حتی شده طرح برنامه را عوض کردیم و چیزی که مردم تمایل داشتند را در یک برنامه مطرح کردیم، البته برنامه عمر زیادی ندارد و سی و ششمین قسمت را پخش کردیم اما این مواردی را داشتیم که مردم را دخیل در برنامه کنیم و از آنها استفاده کنیم برای بهتر کردن برنامه.

●واقعا تلوزیون و رسانه ملی در جهت دهی افکار عمومی در حوزه کتاب چقدر نقش دارند؟

تلوزیون همواره نقش بالایی در بهبود نظرات مردم داشته. شابک در تلوزیون پخش میشود و تاثیرش را دریافت کردیم.در کل نقش رسانه در همه ی اتفاقات پیش رو اعم از سیاسی فرهنگی اجتماعی پررنگ بوده. تلوزیون و رسانه بسیار مهم هستند و نکاتی که در تلوزیون مطرح میشود ناخواسته در ذهن مردم ثبت میگردد و جریان سازی میکند.

● مشکلاتی که در ضبط و پخش برنامه داشتید تا چه حدرا ناشی از دخالت صدا و سیما در روند کار بوده؟

تا الان سازمان مشکلی ایجاد نکرده بلکه نظراتی برای بهبود برنامه داشت. موضوعات مالی هم با توجه به اینکه اسپانسر و اتاق فکر ما اداره کتاب بسیج بود، تا الان که بنده با شما صحبت میکنم حمایت ها از آنجا صورت گرفته و بودجه برنامه تامین شده.

●برای انتخاب مهمانهای برنامه اجباری صورت نمیگرفت که با یک فردی مخالفت شود یا سفارش کنند کسی که ما معرفی میکنیم را دعوت کنید؟

واقعا تا به حال این اتفاق نیافتاده

●شما به عنوان تهیه کننده ی برنامه شابک خلل و ضعف های این برنامه را چگونه ارزیابی می کنید ؟

مقداری در ضبط آیتم های مردمی یک وقت هایی از لحاظ تکنیکال چیزی که مد نظرمان بود در نمی آمد. در کار هم ضعف هایی بوده و هست و همواره در حال کنکاش هستیم تا موضوعات و ایده های جدیدتری وارد برنامه کنیم. تقریبا می توان گفت که مشکل خاصی نداشتیم تا الان که خدمت شما عرض کنم، همه را با قید "الان" ذکر میکنم چون در حال حاضر پاسخگوی شما هستم.

●یکی از نقدهایی که به شابک وارد است حضور شتابزده در نمایشگاه کتاب بود که این باعث شد برنامه تا حدی کسل کننده باشد و تاثیرگذاری اصلی را نداشته باشد.

البته ما قبل از شروع نمایشگاه کتاب تهران چند قسمت از برنامه را روی آنتن بردیم، چهارمین برنامه ما شده بود اولین روز نمایشگاه و هرشب در نمایشگاه پخش داشتیم.در نمایشگاه مشکلاتی بود قطعا، یک مورد دوری مسیر از سازمان بود. وقت کمتری داشتیم در تدوین و صداگذاری، شتابزدگی هم به خاطر این بود که عجله داشتیم برنامه را برای پخش برسانیم . خاطرم هست یک روز ما سه ساعت و نیم در راه بودیم تا نوار را به پخش برسانیم. این قبیل اتفاقات وجود داشت که ما زمان کمتری برای آماده سازی آیتم ها داشتیم که اصلی ترینش دوری راه و سختی های تردد بود.

●برنامه های فرهنگی صداوسیما در حوزه کتاب به انگشتان یک دست هم نمی رسد که سازوکار و هدف همه ی این برنامه ها در یک راستا است. شما در شابک چه پوئن مثبتی در مقایسه با دیگر برنامه ها می بینید؟

من سه برنامه را دیدم در مورد کتاب، یکی از آنها کتاب باز بود، یکی الف و دیگری هم برنامه کتاب شبکه چهار. برنامه ما یک مقداری بیشتر سعی دارد مردمی تر عمل کند و در دل مردم باشد، البته به ژانر نویسنده ها هم پرداختیم. برنامه کتاب باز در ژانر خودش بیشتر به افراد مشهور میپردازد. برنامه الف هم به نظر خودم برنامه خوب و تاثیذاری است. در واقع دغدغه تمام این برنامه ها این است که مردم کتابخوان تر بشوند. چند وقت پیش در شبکه مجازی عکسی برایم ارسال شد که نوشته بود اگر میخواهید مردمی را از کار بیندازید کتاب خواندن و آزادی را از آنها بگیرید. ما همه سعی میکنیم که این اتفاق رخ بدهد که مردم کتابخوان تر شوند مقدار بیشتری فکر کنند و اطلاعات مفید کسب کنند تا فضای مجازی که در حقیقت هزار اتفاق دیگری را پوشش میدهد اولویت اصلی مردم نباشد. این برنامه ها را هم اتاق فکر ما رصد میکنند،ما اتاق فکر پنج نفره داریم که نظرات متفاوتی نسبت به برنامه های دیگر ابراز میشود و این انتقادات را اول برای خودمان لحاظ میکنیم.