کلاف سردرگم نظارت‌های بخشنامه‌ای سیما در «پریا»/ شروعی نچسب و ناامید کننده در ساعات طلایی پربیننده

سرویس فرهنگی فردا؛ وحید پناهلو: سال 92 درست در همین ایام بود که تلویزیون همزمان با پخش بازی های لیگ جهانی والیبال و سهل انگاری ناظران پخش و نمایش تصاویر منشوری به آغوش حاشیه و جنجال رفت. مسابقاتی که به گفته ی رئیس وقت سازمان صدا و سیما پخشش از مناظره های انتخاباتی سخت تر شده بود و با واکنش های بسیاری از سوی مردم و مسئولین روبرو شد. سلسله اشتباهاتی که منجر به دریافت تذکرات و انتقادات شفاهی و کتبی برخی از مسئولین و نمایندگان مجلس گردید و در آخر با تشدید نظارت ها و تاخیر در پخش مسابقات زنده، به آش شوری مبدل شد که کام هر بیننده ای را از تکرار بیش از حد تصاویر و سانسور غیرحرفه ای تلخ و اعصاب و روانش را مورد هجمه قرار میداد.

از همه اینها می گذریم

اما سردرگمی در محتوا و برنامه ریزی در مدل پخش برنامه های سیما تنها به مسابقات زنده ورزشی محدود نمی شود و در واقع این روزها به اوج خود رسیده است. هرج و مرجی که بد نیست برای یکبار هم شده با نگاهی اجمالی و پس از سرد شدن تب برنامه های زنده و مناسبتی مورد بررسی قرار دهیم تا به نتیجه ای از عاقبت آن برسیم. اگر از قطع شدن به یکباره یک فیلم تلویزیونی در دقایق پایانی و پخش مسابقه والیبال بگذریم، اگر پخش مجدد همین فیلم را از ابتدایش بلافاصله بعد از مسابقه فوتبال نادیده بگیریم، اگر حواله دادن پخش نیمی از مسابقه فوتبال به یک شبکه ی دیگر با گزارشگری متفاوت را پای فشردگی برنامه های ورزشی بگذاریم، اگر از سریال اشتباهات ظاهرا سهوی در برنامه های زنده شبکه های استانی که منجر به عذرخواهی رسمی شده است عبور کنیم. اگر نمایش محتوای نامناسب از شبکه ی کودک و نوجوان را گردن اژدهای آنتن و مشکلات مالی در تامین برنامه بیاندازیم و مجدد اگر محتوای نامناسب شوخی های برنامه "دورهمی" را به حسن نیت و افکار مثبت ناظران و نمک برنامه برای جذب مخاطب نسبت دهیم و جا به جایی مرزبندی ها و صمیمیت در گفتار و رفتار با مهمان های خانم را ترویج محبت و صفا در روابط اجتماعی مردم قلمداد کنیم. از محتوای نامناسب و روایت های صریح و عریان برنامه های نمایشی که مدت ها در شورای های مختلف سازمان دچار کش و قوس و بازبینی های چندباره می شوند نمیتوان گذشت. نمونه ی حاضر و زنده اش سریال "پریا" به کارگردانی حسین سهیلی زاده است که چند شبی است از شروع پخشش میگذرد.

عادی سازی عبور از خطوط قرمز

سهیلی زاده که پیش از این در بعضی از سریال هایش نشان داده خوب بلد است چطور با عادی سازی روابط و عبور از خطوط قرمز در طول سریال و نتیجه گیری مصلحانه در آخرین قسمت رگ خواب مخاطبین و مدیران را بدست بیاورد، این بار کمی دست از دوستی های ساده­ی دختر و پسری برداشته و در "پریا" به سراغ سوژه­ی حساس و ویژه تری رفته است. "پرداختی جسورانه" به موضوع "ایدز" تیتری بود که از میان صحبت های عوامل پریا و قبل از شروع پخشش قابل توجه بود.

عاشقانه با چاشنی ایدز

قصه پریا از زمان حال و از جایی آغاز می‌شود که «پریا» با بازی لادن مستوفی پس از چند سال دوری از ایران به کشور باز می‌گردد. در شرایطی که پریا همچنان از ازدواج قدیمی‌ اش سرخورده است، وارد رابطه‌ای عاطفی با کیوان، پسرخاله‌اش می‌شود. پریا و کیوان قبل از هرگونه عقد رسمی به مشابه کارهای پیشین سهیلی زاده که ظاهرا باید مدت زیادی را برای شناخت یک دیگر با هم سپری کنند به امید آغاز زندگی تازه مشکلات را یک به یک از سر راه بر می‌دارند اما برخی اتفاق‌ها ادامه رابطه عاشقانه این زوج را به خطر می‌اندازد. اتفاق‌هایی که همه خانواده را درگیر خود می‌کند . " کیوان " با بازی امیرحسین آرمان پس از حضور در یک مهمانی شبانه مصرف مشروبات و مخدرات دچار درگیری با فردی بنام "شهرام" با بازی عمار تفتی شده است که بیماری است مبتلا ایدز.

ابهام، تنش، تلخی

اما این داستان پر از ابهام و تنش تمام تلخی "پریا"ی سهیلی زاده نیست، روایت سرنوشت نافرجام مصرف مواد مخدر و میهمانی های شبانه اگر با ظرافت و شناختن حد و مرزهای تصویری در قاب تلویزیون همراه باشد اتفاق بدی نیست، اشکالی که بر این سریال وارد است آن است که گویی سازندگان آن از رفت و آمدهای اتوبوسی مدیران سیما در اواخر سال گذشته و اوایل سال جاری نهایت استفاده را کرده اند و هرچه را که صلاح میدانستند به تصویر کشیده اند. چنانکه بیش از نیمی از قسمت آغازین این سریال را صحنه های عریان میهمانی شبانه و حرکات موزون حاضرینش تشکیل میداد. شروعی نچسب و ناامید کننده در ساعات طلایی پربیننده ترین شبکه سیما که چشم خانواده ها را متعجب و دلسرد کرد. علی الظاهر نویسندگان و سازندگان این سریال راهی بجز نمایش جز به جز اتفاقات و رفتارهای ناپسند شخصیت ها با هدف پیشبرد داستان و محکومیت احتمالی شخصیت های منفی در پایان فیلم ندیده اند. در صورتیکه در همین قاب تعداد زیادی سریال به یاد می آید که با شناخت درست خطوط قرمز و بدون پرداخت بی پرده و صریح هم از پس چنین اهدافی برآمده و کام مخاطبین نجیب تلویزیون ملی را تلخ نکرده اند.

صرفا با بخش نامه نمی شود نظارت کرد

اشکال کار را باید در روند طراحی و ساخت چنین برنامه هایی جست و جو کرد، آنجا که صرفا با صدور دستوراتی خام و بخشنامه ای از رعایت ضوابط در حوزه های مختلف برنامه های تولیدی و سپردن پروژه ها به اسامی مطرح و سابقه دار آسوده خاطر شده اند. ضوابطی که در عمل قانع به پوشاندن لوگوی محصولات خارجی و اسم نیاوردن از نرم افزارهای پیام رسان شده است، اما از اصرار برای نمایش حرکات موزون در یک میهمانی شبانه و طریقه ی مصرف موارد مخدر غافل مانده است و همچنین آرایش ها و پوشش های بعضا زننده ای که به بهانه روایت تاریخ در عصر پهلوی با آسودگی خاطر از کنار این بخشنامه ها عبور میکند.

دور زدن همه چیز با یک قسمت پایانی

البته این اتفاق و دور زدن ضوابط تولید به بهانه هایی مثل محکوم شدن شخصیت منفی در پایان قصه و تحول های آنی و یک شبه آن ها نمونه های مشابهی در حوزه مدیریت تولید محصولات نمایشی دارد. آنجا که سناتور "ویل هیز" با قوانین سفت و سخت و بعضا عجیبی که در ابتدا تصویب کرد باعث افت شدید فروش فیلم ها در آن روزهای سینمای آمریکا شد. اما با یشنهاد موسسین هالیوود به هیز در این قوانین بازنگری شد تا راه هایی برای دور زدنش ایجاد شود. «تنها در مواردی که قرار است عواقب منفی و شوم قانون‌گریزی، تبهکاری و بی‌بندوباری به تصویر کشیده شود، نمایش مواردی چون خشونت، مشروب‌خواری و صحنه های اروتیک مجاز باشد تا از این طریق، این ناهنجاری‌های اجتماعی هر چه بیشتر نقد شود.» اما نتیجه چیزی نبود جز ورود صحنه های پر از خشونت و اروتیک به تمامی تولیدات نمایشی آن روزهای هالیوود شد و جامعه ای که استعمال دخانیات و طلاق را برای زنان تقبیح میکرد به سرعت تغییر و مدتی بعد از آن به عنوان ارزش یاد کند. ماجرای سناتور هیز به اندازه کافی موید این نکته است که چگونه پرداختن صریح و بی پرده به معضلات اجتماعی و فردی حتی به نیت نقد و عبرت آموزی منجر به اشاعه ی آن ها می شود.