جوان، مدیری، فردوسی پور و تفاوت خنداندن مردم روی آنتن

سرویس فرهنگی فردا ؛ محمد مهدی شیخ صراف : کاراکتر دوست داشتنی و طناز سری دوم برنامه «خندوانه» رامبد جوان میهمان ویژه اخرین برنامه نود در سال 94 بود و مدت زیادی از وقت برنامه در استودیوی نود مقابل عادل فردوسی پور نشست تا فضای طنز آخر سالی این برنامه را تقویت کند. چنین انتخابی البته در نگاه اول ایده خوبی به نظر میرسید که با سابقه رفاقت رامبد جوان و عادل فردوسی پور رنگ واقعیت گرفت اما آنچه در عمل اتفاق افتاد یک تجربه رسانه ای نه چندان موفق در برنامه سازی بود که ثابت می کند تنها کاراکترها عامل جذابیت نیستند بلکه کانتکست یا زمینه خلق و بروز آنها عامل مهمتری است که باید به آن توجه کرد وگرنه نتیجه چندان دلچسب نخواهد بود.

«جناب خان» در حالی پا به برنامه نود با دکور هفت سین و شاد نوروزی اش گذاشت که حالا دوباره چند شبی است که در سری سوم خنداونه نیز حاضر است. جناب خان را می توان پدیده بلامنازع سری دوم خندوانه دانست که با استفاده از خلاقیت صدا پیشه خود که در برنامه کلاه قرمزی آزموده و حرفه ای تر از قبل شده بود به عامل جذابیت اصلی این برنامه تبدیل شد. کاراکتر آبادانی حاضر جواب که به فوتبال علاقه دارد، لبو فروشی می کند، یک ماجرای عشق و خواستگاری بی پایان با دختر به اسم احلام دارد و از هر بهانه ای برای خواندن شعر و سرود و آواز استفاده می کند تا مخاطبان و حاضران را به وجد بیاورد. ماجرا تا آنجایی پیش رفت که شبهایی که جناب خان در برنامه نبود میزان طنز برنامه به نحو محسوسی کاهش پیدا می کرد.

اما همه این موارد با بالاگرفتن مسابقه «خنداننده برتر» و نزدیک شدن برنامه به پایان دچار شیب نزولی شد تا جایی که هنر جناب خان در برنامه خداحافظی خنداونه صرفا تکرار مکرراتی بود که دیگر مزه خود را برای مخاطب از دست داده بودند و این زنگ خطری برای آغاز شیب نزولی یک شخصیت بود. حتی عده ای راضی بودند خنداونه تمام شود تا جناب خان با اسکی کردن بر خلاقیت های گذشته خاطره های خوب خود را خراب نکند.

برون رفت از این وضعیت با حفظ جذابیت یک برنامه تلویزیونی راه هایی هم دارد که سازندگان برنامه با سابقه ای مثل «کلاه قرمزی» به خوبی فرمول آن را آموخته اند و اجرا می کنند، آن هم افزودن کاراکتر های جدید است. شخصیت هایی که در صورت عدم اقبال به راحتی حذف می شوند و البته گاهی هم از شخصیت های اصلی جلو می زنند. دلیل اینکه اکنون دیگر «آقوی همساده» و «فامیل دور» به مراتب جذاب تر و پر طرفدارتر از کلاه قرمزی و پسرخاله شده اند نیز استفاده درست از همین فرمول است. اما سازندگان کلاه قرمزی هیچ وقت اجازه حضور او و دیگر کاراکترها در دیگر برنامه های سیما، نظیر آنچه برای جناب خان اتفاق افتاده را نداده اند که در جای خود جای تامل دارد.

در خلق و رشد کاراکتر جناب خان تنها عروسک گردان و صدا پیشه و حتی تیم نویسندگان مهم نیستند. در جذابیت و ماندگاری چنین شخصیت هایی کانتکست برنامه یا فضای اصلی خلق آن بیش از همه مهم است. عامل مهمی مثل حضور میهمانان و حضار در استودیو محل ضبط برنامه و واکنش های مثبت و به موقع آنها به حرکات و صحبت های جناب خان عاملی است که مستقیما مخاطب برنامه را تحت تاثیر قرار می دهد. در برنامه های نوروزی امسال هم «مهران مدیری» دقیقا با تکیه بر همین عامل یعنی تماشاگر زنده و فید بک مستقیم توانسته برنامه «دور همی» خود را به سمت خلق فضاهای طنز جدید با تیم همیشگی خود ببرد و به نظر می رسد موفق هم هست.

عامل دوم هم شخصیت مقابل و کسی است که اصلاحا کاراکتر جناب خان را در صحنه کنترل و هدایت می کند. «رامبد جوان» با استفاده از جمیع توانایی های خود به ویژه بازیگری و تسلط بر فضای طنز به هیچ عنوان اجازه نمی داد چاشنی اصلی برنامه اش از حدی بیشتر یا کمتر شود.

دو عامل زمینه ای که از آنها یادکردیم دقیقا دو مسئله ای است که نبود آن در برنامه نود آخر سال به چشم می آمد. نه عادل فردوسی پور توانست به افزایش بار طنز کمک کند و نه جناب خان فضای چندانی برای تکه پرانی داشت. آنچه مزید بر علت شد که تنها سلاح جناب خان برای خنداندن مخاطب دیالوگهای طنزآلود باشد، نبود جمعیت داخل استودیو بود. او شادترین آهنگ ها و سرودها را بر ریتم تند جنوبی میخواند اما هیچ کس نبود که دست بزند، بخندد و مصرع هایی را با او همخوانی کند.

حضور جناب خان در فضایی غیر از خندوانه ایده خوبی بود که نهایتا باید در حد یک آیتم کوتاه خلاصه می شد نه اینکه بخواهد مدتی طولانی تمام تمرکز و بار برنامه را به خود اختصاص دهد. چه آنکه حضور جناب خان در برنامه نود آنقدر طولانی شد که داشت اثر اولیه خود را از دست می داد. جذاب ترین بخش آن هم مربوط به صحنه های کارشناسی داوری بود که کاراکتر محبوب را در موقعیتی جدید قرار داد و طنز تازه ای آفرید وگرنه عضو هیئت مدیره باشگاه پاریسن ژرمن و تماس تلفنی با طرف فرانسوی یا ابراهیم تهامی و آوردن جعبه شیرینی و... بسیاری از دیالوگهای او با عادل فردوسی پور، حتی بازی با سوژه دستمالی شده «عکس با شورت ورزشی» آنقدر زائد بود که مخاطب برای عوض کردن کانال ترغیب شود، دیدن «دور همی» مهران مدیری را ترجیح دهد و آیتم های تولیدی جذاب ورزشی مثل سرگیجه و مرور سوتی های سال و... که ذاتا متلعق به برنامه نود بود را از دست بدهد. این یعنی شکست یک ایده اولیه خوب در اجرا.