چه کسی اولین قسم دروغ را خورد؟

تسنیم: جلسات تفسیر قرآن آیت‌الله «محمدی ری‌شهری» تولیت آستان مقدس عبدالعظیم حسنی(ع) صبح چهارشنبه‌ها در حرم عبدالعظیم حسنی(ع) برگزار می‌شود.

آیت‌الله ری‌شهری در جلسه هفته گذشته (23 دی‌ماه ماه) به ادامه مباحث جلسات قبلی که درباره آیه شریفه «غَیرِ المَغضُوبِ عَلَیهِمْ وَلاَ الضَّالِّینَ»(حمد/7) بود، پرداخت که در ادامه شرح آن را می‌خوانیم؛

«غَیرِ المَغضُوبِ عَلَیهِمْ وَلاَ الضَّالِّینَ»(حمد/7) بحث در تبیین و تفسیر جمله نورانی «وَلاَ الضَّالِّینَ» بود که در نمازهای پنج‌گاه مکرر می‌خوانیم که پروردگارا ما را از جمله گمراهان قرار مده.

چگونه در دام شیطان گرفتار نشویم؟

نخستین گام در جهت پیشگیری از افتادن در دام گمراهان آشنایی با شیوه‌های اضلال و اغواگری است که در قران کریم به تفضیل بیان شده است که ما به صورت اجمال شیوه‌های اضلال شیاطین جن و انس را تقسیم‌بنی کردیم . دسته اول که شیوه‌های اضلال را به صورت سربسته بیان می‌کنند.

این روایت جمع‌بندی این آیات است. دعای 37 صحیفه سجادیه می‌فرماید: «اگر مردم از فرمانبرداری از خدا، فریب شیطان را نخورند، هیچ‌گاه گمراه نمی‌شوند. اگر شیطان باطل را در شکل حق تصویر نمی‌کرد هیچ‌کس از راه مستقیم الهی گمراه نمی‌شد». شیطان زشتی‌ها را در جلوی دید انسان زیبا جلوه می‌دهد.

در قرآن خداوند ما را درباره فریبکاران جن و انس و شیوه‌های فریبکاری آن‌ها به صورت مصداقی هم هشدار داده است. ابزارهای جنگ نرم همان شیوه‌های اجرایی اضلال شیاطین جن و انس است.

کلید همه شرور/ اقدامی که ما را از گناه بازمی‌دارد

اولین ابزار شیاطین جن و انس برای گمراهی انسان، دروغ است. کاربردی‌ترین راه اضلال دروغ گویی است به همین دلیل در روایات اهل بیت(ع) دروغ کلید همه شرور نامیده شده است همانطور که در روایتی از امام عسکری(ع) داریم: همه گناهان و زشتی‌ها در یک خانه گذاشتند که کلید در آن خانه دروغ است. به تعبیر دیگری اگر دروغ از دست مستکبران جهان گرفته شود هیچ‌کاری نمی‌تواند انجام دهد.

ابن حدید در شرح نهج البلاغه می‌گوید شخصی خدمت پیامبر اعظم(ص) آمد و گفت: کاری به ما یاد بده که اگر انجام دهم به خیر دنیا و آخرت می‌رسم. حضرت فرمودند: دروغ نگو.

راست‌گویی خیلی مهم است. صادقان به معنای مطلق یعنی معصومان. و قل رب الدخلنی مدخل الصدق را هر روز بخوانید چون خداوند این را به پیامبرش آموخت. خدایا کاری کن که در هر کاری صادقانه وارد شوم و کارهایی که انجام می‌دهم صادقانه خارج شوم.

در روایت دیگری داریم که شخصی نزد پیامبر اعظم(ص) آمد و عرض کرد: یا رسول‌الله 4 گناه برایم جاذبه دارد؛ زنا، شراب‌خواری، دزدی و دروغ، اما همه را نمی‌توانم ترک کنم؛ حضرت فرمودند: تو دروغ نگو. شخص به دنبال گناهانش رفت ولی به یاد آورد که اگر پیامبر(ص) از او بپرسد این کارها را انجام داده‌ای نمی‌تواند دروغ بگوید بنابراین دیگر هیچ‌ گناهی نکرد.

شگردهای بسیار خطرناک شیطان در جنگ نرم

مهم‌ترین ابزار سیاست‌مداران مستکبر و شیطان‌های جن و انس دروغ است. وعده‌های دروغ یکی از شگردهای بسیار خطرناک در جنگ نرم است.

شیطان و انسان‌های شیاطین‌صفت با وعده دروغ افراد را منحرف می‌کند. خداوند در آیه 64 سوره مبارکه «اسراء» می‌فرمایند: « وَعِدْهُمْ وَمَا یَعِدُهُمُ الشَّیْطَانُ إِلاَّ غُرُورًا؛ به ایشان وعده بده و شیطان جز فریب به آنها وعده نمى‌‏دهد».

اولین فریبکاری ابلیس را قرآن نقل می‌کند و به ما هشدار می‌دهد که مبادا مثل جدتان حضرت آدم فریب شیطان را بخورید. وقتی شیطان از سجده بر آدم سرپیچی کرد و از بهشت رانده شد تصمیم گرفت آدم و فرزندانش را فریب دهد.

در قرآن کریم داریم: «فَوَسْوَسَ لَهُمَا الشَّیْطَانُ لِیُبْدِیَ لَهُمَا مَا وُورِیَ عَنْهُمَا مِن سَوْءَاتِهِمَا وَقَالَ مَا نَهَاکُمَا رَبُّکُمَا عَنْ هَذِهِ الشَّجَرَةِ إِلاَّ أَن تَکُونَا مَلَکَیْنِ أَوْ تَکُونَا مِنَ الْخَالِدِینَ؛ وَقَاسَمَهُمَا إِنِّی لَکُمَا لَمِنَ النَّاصِحِینَ»، پس شیطان آن دو را وسوسه کرد تا آنچه را از عورت‌هایشان برایشان پوشیده مانده بود براى آنان نمایان گرداند و گفت پروردگارتان شما را از این درخت منع نکرد جز [براى] آنکه [مبادا] دو فرشته گردید یا از [زمره] جاودانان شوید، و براى آن دو سوگند یاد کرد که من قطعا از خیرخواهان شما هستم.

دروغ های شیطان به آدم و حوا/ چه کسی اولین قسم دروغ را خورد؟

شیطان به آدم و حوا چند دروغ گفت که خداوند شما را از خوردن میوه‌های این درخت نهی نکرده است؛ شجره ممنوعه درختی است که هر کسی از آن استفاده کند یا عمر جاودان می‌یابد یا فرشته می‌شود که این دروغ دوم بود. دروغ سوم این بود که شیطان به آدم و حوا گفت که من خیرخواه شما هستم.

چند نکته در این آیات دیده می‌شود؛ اولا قسم دروغ برای شیطان است. اولین قسم دروغ را شیطان خورد و کسانی که قسم دروغ می‌خورند کارشان مثل کار شیطان است. قسم دروغ یکی از ابزارهای فریبب دادن است.

نکته دوم اینکه به هر قسمی نباید تکیه و اعتماد کرد؛ خیلی از فریبکاری‌ها از همین قسم آغاز می‌شود.

نکته سوم این است که دشمن از باورهای دینی انسان سوءِ‌ استفاده می‌کند. اینکه آدم و حوا، خدا را قبول داشتند شیطان استفاده کرد تا آن‌ها را فریب دهد. همین مشکلی که داعش پیدا کرده است همان طور که شیطان در زمان امام علی(ع) خوارج نهروان را فریب داد.

نکته چهارم این است که دشمن برای فریب دادن انسان‌ها همیشه به صورت دوست خود را نشان می‌دهد. نکته پنجم هم اینکه وعده آینده خوب می‌دهد، تمامی این دخترهایی که به دام سوداگران مرگ افتادند با وعده‌های دروغ گمراه شدند.

قرآن کریم برای اینکه به بنی آدم هشدار دهد بعد از تبیین این داستان می‌فرماید: «یَا بَنِی آدَمَ لاَ یَفْتِنَنَّکُمُ الشَّیْطَانُ کَمَا أَخْرَجَ أَبَوَیْکُم مِّنَ الْجَنَّةِ یَنزِعُ عَنْهُمَا لِبَاسَهُمَا لِیُرِیَهُمَا سَوْءَاتِهِمَا إِنَّهُ یَرَاکُمْ هُوَ وَقَبِیلُهُ مِنْ حَیْثُ لاَ تَرَوْنَهُمْ إِنَّا جَعَلْنَا الشَّیَاطِینَ أَوْلِیَاء لِلَّذِینَ لاَ یُؤْمِنُونَ؛ ای فرزندان آدم! شیطان شما را نفریبد آنچنان که پدر و مادر شما را از بهشت بیرون کرد و لباس‌شان را از تنشان بیرون ساخت تا عورت‌شان را به آنها نشان دهد، چه اینکه او و همکارانش شما را می‌‏بینند و شما آنها را نمی‏ب‌ینید (اما بدانید) ما شیاطین را اولیای کسانی قرار دادیم که ایمان نمی‏‌آورند».(اعراف/27)

مقام معظم رهبری در هفته‌ بسیج فرمودند که هر که بالاتر برود پرتگاهش خطرناک‌تر است. همه در معرض لرزش هستیم مگر کسی که خدا او را نگه می‌دارد. اگر کسی سراغ خدا رفت و به او تمسک کرد شیطان نمی‌تواند به او نفوذ کند. با قرآن و دعا ارتباط خود را محکم کنید.

نمونه دوم وعده فریبنده شیطان به منافقان مدینه که همان شیاطین انس است در آیات 11 و 12 سوره مبارکه «حشر» آمده که داریم: «أَلَمْ تَر إِلَى الَّذِینَ نَافَقُوا یَقُولُونَ لِإِخْوَانِهِمُ الَّذِینَ کَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْکِتَابِ لَئِنْ أُخْرِجْتُمْ لَنَخْرُجَنَّ مَعَکُمْ وَلَا نُطِیعُ فِیکُمْ أَحَدًا أَبَدًا وَإِن قُوتِلْتُمْ لَنَنصُرَنَّکُمْ وَاللَّهُ یَشْهَدُ إِنَّهُمْ لَکَاذِبُونَ * لَئِنْ أُخْرِجُوا لَا یَخْرُجُونَ مَعَهُمْ وَلَئِن قُوتِلُوا لَا یَنصُرُونَهُمْ وَلَئِن نَّصَرُوهُمْ لَیُوَلُّنَّ الْأَدْبَارَ ثُمَّ لَا یُنصَرُونَ»، مگر کسانى را که به نفاق برخاستند ندیدى که به برادران اهل کتاب خود که از در کفر درآمده بودند مى‏‌گفتند اگر اخراج شدید حتما با شما بیرون خواهیم آمد و بر علیه شما هرگز از کسى فرمان نخواهیم برد و اگر با شما جنگیدند حتما شما را یارى خواهیم کرد و خدا گواهى مى‏‌دهد که قطعا آنان دروغگویانند؛ اگر [یهود] اخراج شوند آنها با ایشان بیرون نخواهند رفت و اگر با آنان جنگیده شود [منافقان] آنها را یارى نخواهند کرد و اگر یاریشان کنند حتما [در جنگ] پشت‏ خواهند کرد و [دیگر] یارى نیابند.

آمریکا به شاه وعده داد که کمک کند اما در آخر وقتی دید که مردم او را نمی‌خواهند کاری کرد تا به درک واصل شود. آمریکا تا جایی بتواند استفاده می‌کند از ملت‌ها و بعد دیگر آن‌ها را رها می‌کند.

نمونه سوم وعده فریبنده شیطان به افرا عابد است که در آیه 11 سوره مبارکه «حشر» می‌فرمایند: کَمَثَلِ الشَّیْطَانِ إِذْ قَالَ لِلْإِنسَانِ اکْفُرْ فَلَمَّا کَفَرَ قَالَ إِنِّی بَرِیءٌ مِّنکَ إِنِّی أَخَافُ اللَّهَ رَبَّ الْعَالَمِینَ؛ چون حکایت شیطان که به انسان گفت: «کافر شو» و چون [وى‏] کافر شد، گفت: من از تو بیزارم، زیرا من از خدا، پروردگار جهانیان مى‏ترسم».

در روایات مقصود از انسان همان منافقان هستند و یا برصیصای عابد است که به انسان گفت کافر شو.

عابدی مدت‌های طولانی عبادت می‌کرد به قدری هم مستجاب الدعوه بود که بسیاری از افراد را شفا می‌داد. یک روز زن جوانی را آوردند گفتند که شفا بدهد. در روایت داریم که با نامحرم در یک جا نباشید که شیطان می گوید من هم سومی هستم و وسوسه می‌کنم تا وقتی که گناه نکنید دست برنمی‌دارم. شیطان آنقدر وسوسه کرد و آنقدر صحنه گناه را زیبا جلوه داد تا اینکه عابد مرتکب گناه شد بعد خانم باردار شد و شیطان آمد گفت آبروی تو می‌رود این خانم را بکش تا کسی نفهمد. برادران خانم فهمیدند و دستگیر و محکوم به اعدام شد. شیطان گفت که همه بلاها را من سر تو آوردم برای اینکه نجات بیابی بر من سجده کن. عابد هم سجده کرد و با کفر از دنیا رفت. وعده دروغ جنسی که به گناه و قتل منتهی می‌شود اینگونه هستند.

خداوند به ما کمک کند که گرفتار وعده‌های فریبنده جن و انس نشویم.