چه كسي در كربلا و روز عاشورا اذان‌ گفت؟

اسلام کوئست: آنچه از منابع تاريخي استفاده مي‌شود اين است كه مؤذّن رسمي امام حسين(ع) در كربلا حجاج بن مسروق جُعفي بود كه پس از رسيدن به كربلا هنگام نماز ظهر اذان گفت.[1] همچنين نام حجاج بن مسروق در زيارت نامه امام حسين(ع) در نيمه شعبان نيز ذكر شده است.[2] اما در روز عاشورا؛ هنگامي كه وقت نماز ظهر رسيد، ابو ثمامه صائدى به امام حسين(ع) عرض كرد: يا ابا عبد اللّه! جانم فدايت باد، مي‌بينم كه لشكر دشمن به تو نزديك شده‌اند. به خدا سوگند تو كشته نشوى تا من به ‌خواست خدا پيش از تو كشته شوم. دوست دارم پروردگار خود را در حالى ديدار كنم كه اين نمازى را كه وقتش رسيده خوانده باشم. امام(ع) سر برداشت و فرمود: «نماز را ياد آوردى، خدا تو را از نمازگزارانى كه در ياد اويند قرار دهد، آرى! اينك اوّل وقت نماز است». سپس فرمود: «بخواهيد از ما دست بر دارند تا نماز گزاريم». حصين بن تميم گفت: نماز شما پذيرفته نيست!! حبيب بن مظاهر گفت: اى درازگوش! آيا پندارى كه نماز آل رسول(ص) پذيرفته نيست و نماز تو پذيرفته است؟![3] پس از شهادت حبيب بن مظاهر، امام حسين(ع) و يارانش نماز خوف[4]‏ را به جماعت خواندند.[5] همان‌گونه كه مي‌دانيم، نماز خوف اذان و اقامه ندارد و در منابع معتبر تاريخي نيز مطلبي وجود ندارد كه بتوان از آن برداشت كرد كه در نماز ظهر روز عاشورا اذاني گفته شده باشد. [1]. شيخ مفيد، الارشاد في معرفة حجج الله علي العباد، ج 2، ص 78، كنگره شيخ مفيد، قم، چاپ اول، 1413ق؛ ابن كثير دمشقي‏، البداية و النهاية، ج 8، ص 172، دار الفكر، بيروت، بي‌تا؛ كاشفى سبزوارى‏، ملا حسين، روضة الشهداء، ص 383، نويد اسلام‏، قم، چاپ سوم، 1382ش. [2]. «... السَّلَامُ عَلَى حَجَّاجِ‏ بْنِ‏ مَسْرُوقٍ‏ الْجُعْفِي»؛ سيد ابن طاووس، رضي الدين علي، الاقبال بالاعمال الحسنة، ج 2، ص 714، دار الكتب الإسلامية، تهران، چاپ دوم، 1409ق. ‏ [3]. ابو مخنف كوفي، لوط بن يحيي، وقعة الطف، محقق و مصحح: يوسفي غروي، محمد هادي‏، ص 229 - 230، دفتر انتشارات اسلامي، قم، چاپ سوم، 1417ق. [4]. نماز خوف در حال جنگ، در نماز دو ركعتي (صبح) و نمازهاي چهار ركعتي (ظهر، عصر، عشاء) -به صورت شكسته و دو ركعتي- به اين صورت خوانده مي شود: لشكر اسلام دو دسته شوند و امام جماعت با يك دسته از آنها نماز را شروع كند و يك ركعت را با آنها بخواند آنگاه اين دسته خود فوراً ركعت ديگر را بجا آورده و سلام دهند و به جنگ روند تا دسته بعدى بيايند و امام جماعت همچنان نشسته باشد تا آنها بيايند و ركعت دوّم را با اين دسته دوم شروع كند و پس از بجا آوردن دو سجده، در حال تشهد بنشيند تا آنها ركعت بعدى را بجاى آورند و تشهد و سلام را با يكديگر بدهند. در نماز مغرب‌؛ امام جماعت دو ركعت را با يك دسته و ركعت ديگر را با دسته ديگر بخواند و در تقديم و تأخير مختار است. علامه حلّي، حسن بن يوسف، تبصرة المتعلمين في أحكام الدين، محقق و مصحح: يوسفي غروي، محمد هادي، ص 54، ‌مؤسسه چاپ و نشر وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، تهران، چاپ اول، 1411ق. [5]. وقعة الطف، ص 232؛ و ر.ك: طبري، أبو جعفر محمد بن جرير، تاريخ الامم و الملوك(تاريخ طبري)، تحقيق: ابراهيم، محمد أبو الفضل، ج 5، ص 439 - 441، دار التراث، بيروت، چاپ دوم، 1387ق.