شکل گیری ادبیات پایداری با شلیک اولین گلوله/ سه دوره متفاوت از ادبیات دفاع مقدس

ادبیات پایداری با شلیک اولین گلوله در سال 1359 شکل می گیرد. همانطور که جنگ سربازهای خود را می شناسد با شلیک اولین گلوله نیز نویسنده خود را پیدا می کند.

دفاع مقدس شاخص هشت سال دفاع مقدس است. ادبیات پایداری و جنگ شامل همه کشورهاست اما وقتی به طور خاص از واژه دفاع مقدس صحبت می کنیم مربوط به دفاع ما می شود. جنگ در دل ادبیات نویسنده خود را پیدا می کند.

در واقع یکی از شاخص های ادبیات معاصر ما شکل گیری ژانر ادبیات دفاع مقدس بود؛ به صورتی که کل ادبیات معاصر ما را از نظر کیفی و کمی در این چند دهه تحت تاثیر قرار می دهد.

سه دوره متفاوت از ادبیات دفاع مقدس

ادبیات دفاع مقدس در ابتدا بسیار جوان و خام بود. گام اول را با خاطرات برداشت و نهایتا در این حوزه نویسنده هایی بودند که در جنگ حضور داشتند. می توان این ادبیات را به سه دوره تقسیم کرد.

دوره اول مربوط به ده سال اولیه می شود که بیشتر کارها حماسی و احساسی بود. هیچ راهی جزاین نبود، زیراب ا وجود جنگ، باید موارد حماسی، شجاعت و ایثار رزمندگان نوشته می شد و قائدتا چون در جنگ بودیم نتوانستیم نقد کنیم که بتوانیم مثل ادبیات المان و غرب وارد نقد شویم. عمده سینما، هنرو ادبیات تبلیغی بود که این امر نیز طبیعی جلوه می داد.

دو سال بعد از جنگ بیشتر کارها به سمتی رفت تا نویسنده دفاع مقدسی که در جنگ هم حضور داشت است خودش را پیدا کرده، و ژانرهای مختلف را آزمایش می کرد. در این دوره خاطرات شفاهی به سمت رمان، داستان و حتی ژانر نوجوان می رفت. آزمون و خطایی ایجاد شد که خیلی حماسی بود و بعضی از کارها خوب بود.

این دهه، بیشتر دهه آزمون و خطا بود. بعد از جنگ ادبیات دفاع مقدس خود را آزمود. با فاصه گرفتن از جنگ توانست نفسی بکشد و نگاه بهتری به موضوع داشته باشد.

کارهای فریدون عموزاده خلیلی از این دست بود. اما در کل می توان گفت آثار قابل اعتنا کم بود. نهایتا در دهه سوم ادبیات دفاع مقدس تثبیت شد و نویسنده های خود را شناخت و به دنبال آن آثار خوبی منتشر شد. در این دوره نویسنده های زیادی پا به عرصه ادبیات دفاع مقدس گذاشتند. ارگانها و نهادهای بسیاری از جمله کنگره شهدا، بنیاد شهید تشکل شد و در نهایت آثاری به وجود آمد که از لحاظ کمی و کیفی قابل اعتناب بود. در این دوره در کنار نویسنده های قدیمی، نویسنده های تازه کار نیز پا به میدان گذاشته و شروع به نوشتن کردند. این نویسندگان تازه کار توسط نویسنده های دست اول آموزش داده می شدند و به این ترتیب کارگاههای آموزش داستان نویسی شکل گرفت.

در این بین کنگره های هر استانی به سمت نویسندگان جوان استان خود رفت و منجر به کارگاه عملی در سطح استان شد. در ادامه این دوره که می توان ان را دوره چهارم نیز نامید، حوزه ادبیات معاصر ما چند سالی است که دچار رکود شده است. این رکود را می توان در علت های گوناگون جست و جو کرد. از گرانی کاغذ شروع شد تا ورود حوزه های الکترونیکی، سایت ها و دستگاه هایی که به نوعی نقش کتاب همراه را ایجاد کردند.

شاید یکی از علل مهم را باید در بحران اقتصادی دنیال کرد که گرانی کاغذ را در پی داشت. به تیع این کرانی بسیاری از تشکیلات این حوزه تعطیل شدند. این در حالی است که در گذشته ارگانها و متولین فرهنگی متعددی وجود داشت، اما امروز شاهد تعطیلی آنها هستیم.

جشنواره ها به تبع کلی این بحث فرهنگی، دچار رکود شده و حتی تعطیل شدند. همه این عوامل باعث شد بهره برداری و نتیجه ای که از سی سال زحمت نویسندگان بی حاصل بماند و بسیاری از نویسندگان از این حیطه خارج شوند. در نتیجه اثرقابل توجه کم شد و این رکود هنوز هم ادامه دارد. نویسندگان کمی در این عرصه قلم می زنند و آن انسجام و ارتباط قبل را نیز با یکدیگر ندارند. این نویسندگان رها شدند و نهایتا خیلی از نویسندگان به سمت موضوعات غیر از دفاع مقدس کشیده شدند. با وجود چنین مشکلاتی، حسن هایی هم اضافه شد، از جمله ظهور نویسندگان جوان که استعداد خود را در این عرصه شکوفا کردند.