فارابی و سالهای دور از خانه

سرویس فرهنگی «فردا»

: جشنواره بین المللی فارابی مهمترین و تنهاترین جشنواره مهم و اثرگذار در حوزه علوم انسانی و اسلامی در کشور است که متاسفانه چند سالی است مورد بی مهری مسئولان قرار گرفته است.

من جشنواره بین المللی فارابی هستم

جشنواره بین المللی فارابی، نام یک جشنواره علمی در کشورمان ایران است که ویژه تحقیقات علوم انسانی و اسلامی بوده و توسط وزارت علوم، تحقیقات و فناوری بعنوان برگزار کننده، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم بعنوان مجری و با حضور سازمان‌ بین المللی یونسکو و سازمان آیسسکو و موسسه فرهنگی اکو و بنیاد ملی نخبگان به صورت سالانه برگزار می شود.

وزارت علوم به منظور ارتقای جایگاه علوم انسانی و اسلامی و ترغیب و تشویق پژوهشگران این حوزه به انجام تحقیقات بنیادی و کاربردی و همچنین شناسایی، معرفی و تقدیر از محققان برتر حوزه علوم انسانی و اسلامی "جشنواره بین المللی فارابی" را با مشارکت سازمان ها و موسسات علمی داخلی و بین المللی اولین بار در سال 84 برگزار کرد.

این جشنواره با 12گروه علمی، دارای 2 بخش داخلی و خارجی است که در بخش داخلی آثار پژوهشگران در 2 سطح بزرگسال و جوان (زیر ۳۵ سال) و بخش خارجی مخصوص پژوهشگران غیر ایرانی است که در آن آثار مربوط به حوزه فرهنگ و تمدن ایرانی و اسلامی پذیرفته و داوری می شود.

گروه های علمی جشنواره فارابی عبارتند از:

1. تاریخ، جغرافیا و باستان شناسی

2. حقوق

3. زبان و ادبیات

4. علوم اجتماعی و علوم ارتباطات

5. علوم اقتصادی، مدیریت و حسابداری

6. علوم تربیتی، روان شناسی، علوم رفتاری و تربیت بدنی

7. علوم سیاسی، روابط بین الملل و مطالعات منطقه ای

8. فقه، اصول، ‌علوم قرآن و حدیث

9. فلسفه، کلام، اخلاق، ادیان و عرفان

10. فناوری اطلاعات، اطلاع رسانی و کتابداری

11. مطالعات انقلاب اسلامی و امام خمینی(ره)

12. مطالعات هنر و زیبایی شناسی

در بخش جنبی جشنواره، هر ساله مرکز پژوهشی برتر، مدیر پژوهشی برتر، نشریه علمی پژوهشی برتر، انجمن علمی برتر، مترجم برجسته در حوزه لاتین و عربی، مصحح برتر، پیشکسوت علوم انسانی ایران، مفاخر پرژوه برجسته، نظریه پرداز برجسته، صاحبان آثار یا خدمات علمی برجسته و اساتید پیشرو (مرحوم)، معرفی و مورد تقدیر قرار می گیرند.

مروری بر سال های تولد تا شش سالگی فارابی

جشنواره بین‌المللی فارابی از سال 1384 متولد شد و در سال 1385 اولین دوره آن با حضور رئیس جمهور و با معرفی برندگانش برگزار شد.

در چهارمین دوره جشنواره بین المللی فارابی از 60 اثر برگزیده در حوزه‌های علوم انسانی و اسلامی تقدیر شد و در این دوره 2 هزار و 381 عنوان اثر در 12 گروه به دبیرخانه جشنواره ارسال شد​. پنجمین جشنواره بین المللی فارابی نیز در 7 آبان ماه 1390 با تقدیر از 9 برگزیده و با حضور رئیس جمهور، حداد عادل و آیت الله هاشمی شاهرودی رئیس قوه قضائیه وقت برگزار شد.

جشنواره بین المللی فارابی تا سال ششم با تمام نقاط ضعف و قوتی که داشت هر سال منظم برگزار شد. در این دوره 3 هزار طرح دريافت شد و 900 داور مستقل پس از حدود 25 هزار نفر ساعت کار داوري در نهایت 35 طرح را انتخاب کردند و در مراسم اختتامیه دوره ششم که در تاریخ 7 آبان ماه 1391 برگزار شد از 7 نفر از شخصيت‌هاي موثر در تحقيقات علوم انساني و علوم اسلامي تقدير شد.

از این سال تا کنون علی رغم اعلام فراخوان در سال 91، خبری از برگزاری جشنواره در سال بعد نشد.

دولت یازدهم شد، فارابی شش ساله ماند

24 خرداد 1392 دولت جدید به ریاست حجت الاسلام روحانی انتخاب می شود اما پس از بلاتکلیف ماندن وزیر برای وزارت علوم اولین خبر بد برای شرکت کنندگان دوره هفتم جشنواره در دولت یازدهم رسما منتشر می شود. در تاریخ دوشنبه ۲۹ مهر ۱۳۹۲ در حالی نشست خبری دبیر جشنواره هفتم برگزار شد که خبری شرکت کنندگان خارجی را ناامید کرد ، غلامرضا خواجه سروی دبیر وقت هفتمین جشنواره بین المللی فارابی اعلام کرد که این جشنواره به دلیل مشکلات مالی در بخش خارجی برنده ای ندارد و این ناامیدی به شرکت کنندگان داخلی هم سرایت کرد، چندی بعد پژوهشگاه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم در خبری دیگر اعلام کرد که برگزاری هفتمین جشنواره بین المللی فارابی که قرار بود ۴ آبان 1392، در سالن همایش ‎ های برج میلاد برگزار شود، به تعویق افتاد.

چندی بعد محمد حسین امید که سرپرست پژوهشگاه مطالعات فرهنگی را به عهده گرفته بود، در تاریخ 19 آبان ماه 1392 اعلام کرد افتتاحیه هفتمین دوره جشنواره فعلا برگزار نمی شود.

سایت جشنواره فارابی نیز در خبری اعلام کرد که مراسم اختتامیه هفتمین جشنواره بین المللی فارابی تا اطلاع ثانوی برگزار نمی شود و زمان دقیق برگزاری مراسم اختتامیه در فرصت های بعدی اعلام خواهد شد.

اما و اگرها، دودی در چشم فارابی

همچنان زمان برگزاری هفتمین دوره به تعویق می افتد و شایعات بیشتری گریبانگیر این جشنواره می شود. از نبود بودجه برای برگزاری بخش بین الملل تا حذف نام و اثر برخی اساتید دانشگاه ها و حتی کنسل شدن تا مهمترین شایعه ای که این روزها در مورد جشنواره بین المللی فارابی به گوش می رسد یعنی برگزاری 2 سالانه.

مهمترین دلیلی که از سوی مسئولان فعلی وزارت علوم و پژوهشگاه مطالعات فرهنگی وزارت علوم در خصوص عدم برگزاری دوره هفتم جشنواره بین المللی فارابی اعلام شد، عدم ثبات مدیریتی در وزارت علوم و تغییر و تحولات در این وزارت خانه است، چراکه وزارت علوم بعنوان برگزار کننده این جشنواره مهم علوم انسانی و اسلامی در دوره ای بدون وزیر و در زمانی هم با استیضاح رضا فرجی دانا در مجلس روبرو شد و تمام دود این تحولات به چشم هفتمین جشنواره بین المللی فارابی رفت.

چشم فارابی در حالی این روزهای به فرهادی دوخته شده است و زمزمه برگزاری آن تا یک ماه آینده به گوش می رسد که از زمان اعلام فراخوان برگزاری دوره هفتم تا به امروز حدود 2 سال و 2 ماه می گذرد.

اظهار نظر مسئولان درباره بزرگترین جشنواره علوم انسانی

اهداف برگزاری از زبان خرمشاد

محمدباقر خرمشاد - معاون اسبق فرهنگی وزارت علوم که این جشنواره اولین بار در دوران مسئولیت وی در وزارت علوم برگزار شد، در خصوص هدف از راه اندازی جشنواره فارابی به مهر گفت: در سال 84 از ارزیابی که از وضعیت علوم انسانی انجام شد معاونت فرهنگی به این نتیجه رسید که علوم انسانی در برخی زمینه ها از دیگر علوم عقبتر است. این در حالی است که نیمی از دانشجویان در حوزه علوم انسانی تحصیل می کنند. از این رو تلاش کردیم در این بخش یک محرک و مشوق برای حرکت بهتر و با انگیزه تر فعالان علوم انسانی ایجاد شود که نتیجه آن برگزاری یک جشنواره برای علوم انسانی شد.

وی افزود: در این جشنواره تلاش کردیم علوم انسانی رشد بهتری پیدا کند. تجربه ها و نظرات مهم و اساسی در حوزه علوم انسانی جمع آوری شود و این حوزه بصورت کاربردی در جامعه مطرح شود تا دردی از دردهای جامعه را درمان کند.

مخالفت های اولیه

خرمشاد با اشاره به مخالفت برخی با برگزاری جشنواره ای که مخصوص علوم انسانی گفت: افرادی که با جشنواره علوم انسانی مخالفت می کردند در علم بودن این موضوع تردید داشتند. دوستان تصور دور و نادرست از علوم انسانی داشتند.

خواجه سروی: گفتند برگزار کنید، گفتند لغو کنید

خواجه سروی دبیر جشنواره ششم و ابتدای جشنواره هفتم در خصوص دلایل عدم برگزاری دوره هفتم در گفتگو به مهر گفت: زمانی که من دبیر دوره هفتم بودم همه شرایط برای برگزاری آماده بود هرچند که ردیف بودجه ای نداشت اما در عین حال چون از قبل فراخوان اعلام شده بود برندگان جشنواره مشخص شده بودند اما با تغییرات دولت مواجه شد و به همین دلیل روزی که قرار بود برگزار شود یک روز قبل از رای اعتماد به فرجی دانا بود و چون وزیر جدید نیامده بود، از سوی خانم بروجردی مدیر روابط عمومی وزارت علوم به من اعلام شد که "چون تکلیف وزارت مشخص نیست آقای توفیقی سرپرست وزارت علوم هم در مراسم اختتامیه شرکت نمی کنند".

وی افزود: به دلیل عدم همکاری در برگزاری اختتامیه دوره هفتم جریمه پرداخت کردیم.

وی با بیان اینکه مسئولان وقت وزارت علوم به ما اعلام کرده بودند که دوره هفتم را برگزار کنید و هیچ مشکلی نیست، گفت: در حالی که کارت های دعوت ارسال شده بود و حتی نشست خبری هم برگزار کردیم، اما روابط عمومی وزارت علوم از عدم حضور آقای توفیقی و حتی عدم حضور رئیس جمهور برای اهداء جوایز خبر داد. ایشان گفتند: "اگر خودتان می توانید برگزار کنید". پس از این ما پیگیری کردیم که اگر رئیس جمهور نمی آیند این مراسم با حضور معاون اول ایشان برگزار شود؛ چراکه در زمان احمدی نژاد هم یکبار نماینده رئیس جمهور حضور پیدا کرد و این سابقه داشت که فرد دیگری مهمان ویژه مراسم اختتامیه باشد، اما با همه این تلاش ها مجبور شدیم برنامه را لغو کنیم و به خاطر امضای قرارداد سالن برج میلاد خسارت هم پرداخت کردیم.

دبیر سابق هفتمین دوره جشنواره فارابی در خصوص مشکلات موجود در حوزه بین الملل این جشنواره گفت: بخش بین الملل از ابتدا فعال بود و حتی نفراتی که باید دعوت می شدند هم مشخص شده بود اما به دلیل اینکه در آئین نامه ذکر شده بود که جوایز بخش بین الملل باید به دلار باشد و در آن زمان دلار کمیاب بود و حتی در دوره ششم هم با پیگیری های مستمر توانستیم برای بخش بین الملل از دولت دلار دریافت کنیم، لذا در دوره هفتم در شورای سیاست گذاری تصمیم گرفته شد بخش بین الملل به دلیل مشکلات مالی در تهران برگزار نشود. چراکه پول بلیط برگزیده ها هم باید پرداخت می شد و حتی تصمیم گرفته شد به برگزیده ها در سفارت های ایران هدایایی اهدا شود.

وی در خصوص شایعه 2 سالانه برگزار شدن این جشنواره گفت: جشنواره فارابی شورای سیاتگذاری دارد که تمام اتفاقات با تصمیم گیری این شورا صورت می گیرد ولی روالی که نهایی شد برگزاری سالی یکبار بود.

خواجه سروی با تکذیب شایعه حذف برخی اسامی شرکت کنندگان از از لیست داوری گفت: تمامی آثار برای پذیرش نهایی و دریافت جایزه در شورای سیاست گذاری جشنواره تعیین می شد و همه افراد دارای صلاحیت علمی بودند و هیچگونه سلیقه شخصی در کار نبود، اما ممکن است صلاحیت یک مهمان خارجی از سوی دستگاه های مربوطه تائید نشده باشد که این موضوع از دست ما خارج بود و اینکه سلیقه ای رفتار شده باشد را تکذیب می کنم.

ضیا هاشمی : احتمال برگزاری 2 سالانه جشنواره بین المللی فارابی

ضیا هاشمی - معاون فرهنگی اجتماعی وزارت علوم تحقیقات و فناوری که دبیری هفتمین جشنواره فارابی را بر عهده دارد نیز در خصوص دلایل عدم برگزاری این دوره در 2 سال اخیر به مهر گفت: در وزارت علوم همواره تاکید بر این بوده که این جشنواره برگزار شود اما مقدمات دوره هفتم ضعف هایی از نظر مالی و هماهنگی داشت و لازم بود این موارد تامین شود.

برخی جوایز اهدا نشد

وی درباره سیاستهای وزارت علوم در این دوره برای برگزاری فارابی گفت: ملتزم بودیم که همان فرایندی که از قبل وجود داشت چه در برگزاری و چه در روند داوری حفظ شود اما مقدمات اجرایی و اداری لازم بود تغییراتی داشته باشد. چراکه بخشی از جوایز دوره های قبل به برگزیدکان اهدا نشده بود و این موجب گلایه برخی شده بود. همه اینها دست به دست هم داد تا این دوره با تاخیر برگزار شود.

دبیر هفتمین دوره جشنواره فارابی اظهار داشت: مکاتباتی را با ریاست جمهوری داشتیم و زمان برای حضور رئیس جمهور نهایی نشده اما به زودی با حضور رئیس جمهور و یا معاون اول این جشنواره را برگزار می کنیم.

ضیاء هاشمی در خصوص شایعات مطرح برای برگزاری 2 سالانه این جشنواره از دوره بعدی گفت: با توجه به حجم داده ها و جدیت و سختگیری که در فرایند داوری وجود دارد از قبل این پیشنهاد مطرح بود که این جشنواره 2 سالانه برگزار شود تا کیفیت و برجستگی آثار منتخب حفظ شود. این پیشنهاد در حال بررسی است و تصمیم خاصی گرفته نشده و اگر به این نتیجه برسیم که دیدگان اکثر صاحبنظران و مشاوران این حوزه بر این باشد که 2 سالانه برگزار شود احتمالا به سمت برگزاری 2سالانه جشنواره فارابی خواهیم رفت.

ملاحظات غیرعلمی در اعلام اسامی

وی در خصوص شایعات مطرح مربوط به حذف اسامی و آثار برخی اساتید و شرکت کنندگان با اعمال سلیقه شخصی و گاها سیاسی، گفت: چنین چیزی صحت ندارد چراکه جشنواره فارابی جشنواره ای علمی است و تلاش و هدف ما این است که شاخص های علمی حفظ شود و تاکید ما بر حفظ کیفیت است. لذا سلیقه های شخصی هرگز دخالتی ندارد و حرف آخر را ملاحظات علمی می زنند، اما در گذشته برخی از اسامی با ملاحظات غیر واقعی در فرایند داوری قرار گرفته بود اما تاکید ما این بوده که همه آثار در فرایند داوری بدون تعصب و جانبداری قرار بگیرد.

زمان برگزاری هفتمین فارابی

دبیر هفتمین دوره جشنواره فارابی در خصوص زمان برگزاری جشنواره هفتم گفت: چند ماه است که آمادگی برای برگزاری این جشنواره را داریم و منتظر هستیم در اولین فرصت یعنی حدودا یک ماه دیگر برگزار شود.

ابراهیم آبادی: هفتمین دوره بهمن ماه برگزار می شود

ابراهیم آبادی - رئیس پژوهشکده مطالعات فرهنگی اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری که مجری برگزاری جشنواره فارابی است در همین رابطه در گفتگو با خبرنگار مهر در خصوص علت عدم برگزاری هفتمین دوره جشنواره بین المللی فارابی گفت: در مسیر برگزاری این دوره 2 نوع مشکل وجود داشت که اولی همزمانی برگزاری این جشنواره با رای اعتماد مجلس به وزاری دولت یازدهم بود و چون وزیر رای نیاورد طبیعتا برگزاری به تعویق افتاد.

وی افزود: در دوره آقای فرجی دانا باز هم قصد برگزاری دوره هفتم را داشتیم که باز هم جریان استیضاح پیش آمد و عملا وزارت علوم به عنوان برگزار کننده آن جشنواره دچار تغییر و تحولات مختلف شد و مشکل دوم هم دعوت از رئیس جمهور بود که حتما باید ایشان حضور داشته باشند اما وقت برگزاری با وقت رئیس جمهور همزمان نبود.

وی در خصوص وجود مشکلات مالی بر سر راه برگزاری هفتمین دوره جشنواره بین المللی فارابی گفت: هیچ مشکل مالی وجود ندارد و حتی جوایز جشنواره ششم که پرداخت نشده بود هم در این دولت برگزار شد.

رد پای تحریم ها در علوم انسانی!

وی درباره دلیل عدم اعلام اسامی برندگان در بخش بین الملل نیز گفت: در خصوص بخش بین الملل که اعلام شد برنده ای در این دوره ندارد مشکلات مالی نبود بلکه وجود تحریم ها و عدم همکاری برخی کشورها موانعی را ایجاد کرد که این بخش در هفتمین دوره برنده ای نداشته باشد.

ابراهیم آبادی رئیس پژوهشکده مطالعات فرهنگی اجتماعی وزارت علوم که بعنوان مجری برگزاری این جشنواره است در خصوص شایعه 2 سالانه شدن نیز گفت: از دوره های قبل هم این گزینه مطرح بود که بصورت 2 سالانه برگزار شود تا کیفیت کار بالا برود اما برای تصمیم گیری در این خصوص باید شورای سیاست گذاری تشکیل شود.

بهمن، ماه خوب برای هفتمین دوره فارابی

ابراهیم آبادی در پایان خبر خوبی را هم اعلام کرد که قرار است هفتمین دوره جشنواره بین المللی فارابی در بهمن ماه در سالن همایش های برج میلاد با حضور حجت الاسلام روحانی رئیس جمهور برگزار شود.

سخن آخر

هرچند که برگزاری مهمترین جشنواره علوم انسانی و اسلامی اهمیت و امتیازی مهم در ایجاد انگیزه در فعالیت 1 میلیون و 800 هزار دانشجوی علوم انسانی و بیش از 4 میلیون فارغ‌ التحصیل و 100 هزار عضو هیئت علمی و مربی این رشته دارد تا علوم انسانی به یکی از مهم‌ترین علوم در عرصه اجتماع تبدیل شود، اما متاسفانه با وجود این ظرفیت، خدمات مناسب اطلاع‌رسانی در رشته‌های علوم انسانی در کشور ما انجام نمی‌شود و همین امر باعث شده حق این بخش عظیم از دانش‌ها و پژوهش‌های انجام شده در کشور ادا نشده و علوم انسانی از رسیدن به جایگاه رفیع و مطلوب خود باز بماند .

مقام معظم رهبری اهمیت علوم انسانی را در زمینه تولید علم روشن می ‎ کنند و معتقدند که:

"ما باید هم در حوزه فرهنگ عمومی و برداشت و اعتقاد و باور عمومی مردم، هم در مورد خاص باور مسئولان، اهمیت علوم انسانی را روشن کنیم. هم مردم باید بفهمند علوم انسانی مهم است، تاریخ مهم است، ادبیات مهم است، فلسفه مهم است، روان شناسی مهم است - با این وضع حاکم بر ذهنیت جامعه دانشگاهی ما و فرهنگ عمومی مردم طبیعی است که جوان و دانشجو بروند سراغ همان چیزهایی که کاربرد روزانه دارد؛ پزشکی و مهندسی و رشته های علمی و فنی که جدیداً به وجود آمده و غالبا تبدیل به پول و گذراندن زندگی هم هست. این چیز روشنی است. باید اهمیت علوم انسانی را بفهمند و باید امتیازاتی در فراگیری علوم انسانی و تخصص در علوم انسانی در نظر گرفته بشود که برای عموم و برای جوانهای ما جذاب باشد- هم مسئولان ما باید به اهمیت علوم انسانی توجه کنند."

منبع: مهر